برای بررسی اهداف رسانه‌های غربی از طرح ادعا درمورد محتوای توافق احتمالی وین، بین ایران و اعضای 1+4 با ابوالفضل ظهره‌وند، کارشناس مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
خبرگزاری رویترز اخیرا اعلام کرده است که ایران در ازای دریافت 7 میلیارد دلار از اموال بلوکه‌شده‌اش در کره جنوبی، غنی‌سازی بالای 5 درصد خود را متوقف می‌کند. این قالب‌بندی بیش از هرچیزی شبیه به یک توافق موقت است. آیا ازنظر شما چنین چیزی واقعیت دارد؟ به چه دلیل غرب چنین صورت‌بندی‌ای از مذاکرات را برای افکار عمومی تشریح کرده است؟
این یک بازی است که رویترز شروع کرده است. قبل از امضای توافق برجام در نشست لوزان بحث‌هایی مطرح شد و پیش‌نویس‌هایی ارائه شد تا فضای افکار عمومی را به‌سمت طرح موردنظر خودشان متمایل کنند و ادعا کنند که طرح ارائه‌شده آنها مورد توافق قرار گرفته است. الان هم دقیقا همان بازی لوزان درحال تکرار است. درمورد واقعیت داشتن ادعاهای مطرح‌شده درمورد مذاکرات نیز باید اظهارات آقای باقری، مسئول تیم مذاکره‌کننده ایران در وین را محل رجوع قرار دهیم. آقای باقری نیز موضع‌شان این بوده است که ما نزدیک‌ترین فاصله را به توافق داریم. درحال حاضر این طرف آمریکایی است که باید تصمیمات خود را بگیرد. نمی‌شود روی مواردی که درمورد تنظیم شدن تعهدات دو طرف در سند 20 صفحه‌ای در فضای رسانه‌ای مطرح می‌شود حساب کرد. این موارد بیشتر جنگ روانی است. باید صبر کنیم تا موضع نهایی را از خود آقای باقری بشنویم.
در بخشی از گزارش رویترز اشاره شده که ایران در راستای توافق، زندانیان غربی را در ایران آزاد می‌سازد. از نگاه شما تلاش برای الصاق یک پرونده ادعایی حقوق بشری به پرونده هسته‌ای چرا صورت می‌گیرد؟
تبادل زندانیان بیرون از چهارچوب مذاکرات هسته‌ای است. در گذشته نیز این بحث مطرح بوده است و طرف آمریکایی پایبند به توافقات بین طرفین نماند. موارد دیگری نیز در همین اشکال مطرح می‌شود، اما آن‌چیزی که مهم است دستورکاری است که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای درمورد هسته‌ای و لغو تحریم‌ها ارائه کرده و مورد قبول طرفین واقع شده است. در شرایط فعلی آمریکایی‌ها به‌دنبال خریدن زمان هستند، چون مساله مذاکرات وین درحال حاضر به مساله اوکراین گره خورده و شرایط آنجا به‌طور کامل بر تصمیماتی که در مذاکرات وین اتخاذ می‌شود، سایه انداخته است.
طرف غربی از همه اهرم‌ها استفاده می‌کند تا هم تیم مذاکره‌کننده را تحت‌فشار قرار دهند و هم روی فضای افکار عمومی اثر بگذارند. درحال حاضر بحث‌های دیگری نیز مشابه همین مورد وجود دارد. به‌طور مثال بحث عدم اعدام زندانیان را طرح می‌کنند، آن‌هم درحالی‌که اساسا توصیه به اینکه ایران باید موضوع اعدام را از دستورکار خارج کند، هیچ ربطی به مذاکرات ندارد.
گزارش رویترز نشان می‌دهد همانند توافق 2015 که ایران به‌عنوان متهم باید با نشان دادن حسن‌نیت اولین طرفی بود که تعهداتش را انجام می‌داد، این‌بار نیز باوجود نقض عهد آمریکا در خروج از برجام، بار دیگر این ایران است که باید گام نخست را بردارد. این مساله را چگونه می‌بینید؟ آیا ایران زیربار می‌رود که نخستین طرفی باشد که به تعهداتش بازمی‌گردد؟
پشت‌پرده سناریوهای درحال پیگیری طرف غربی این امر وجود دارد، اما ایران به هیچ عنوان زیر بار چنین بحثی نمی‌رود. برخی از مواردی که از زبان سناتور‌های آمریکایی نقل می‌شود این است که مساله لغو تحریم‌های نفتی در گام آخر قرار دارد، درحالی‌که اساسا مذاکره برای لغو تحریم‌ها و نه بازگشت آمریکایی‌ها به برجام انجام شده است. تیم مذاکره‌کننده ایرانی از ابتدا بر این امر تاکید داشته که آمریکا به‌عنوان کشوری که از برجام خارج شده است، باید گام اول را بردارد تا زمینه برای بازگشتش به برجام فراهم شود. واقعیت این است که عمر توافق برجام در 2025 یعنی نهایتا سه سال دیگر به پایان می‌رسد و همین نیز عاملی است که آمریکایی‌ها را به تلاش واداشته تا موارد جدیدی را به آن اضافه کنند، بنابراین این رویه را دنبال می‌کنند تا به یک برجام جدید دست پیدا کنند که قطعا این امر در دستورکار ایران قرار ندارد و همین امر باعث شده طرف آمریکایی از تصمیم‌گیری ناتوان بماند، آن‌هم در شرایطی که درحال‌حاضر درگیر تنش جدی با روسیه در اوکراین است. توافقنامه برجام از ابتدا برای دوره زمانی 2015 تا 2025 تنظیم شده و طرف‌‌‌های غربی امید داشتند تا بتوانند درکنار برجام هسته‌ای پروژه‌هایی را تحت عنوان برجام 3،2و4 مطرح کنند. اما همچنان در اجرایی‌سازی برجام 1 گیر کرده‌اند و هرچقدر تلاش می‌کنند تا برجام جدیدی را تعریف کنند تا هم محکم‌تر و هم طولانی‌مدت‌تر باشد موفق نشده‌اند.
به‌زعم برخی در ایران تیم مذاکره‌کننده فعلی توان چندانی برای مذاکره ندارد، از همین‌رو خبر منتشرشده توسط رویترز به موضوعی برای تخریب هیات مذاکره‌کننده ایران تبدیل شده است. ازنظر شما تیم مذاکراتی ایران ازلحاظ توانایی و قدرت قادر به ایفای حقوق ازدست‌رفته ایران هست یا احتمال دارد دربرابر غرب همانند ادعای رویترز دست به عقب‌نشینی زده باشد؟
ایران روی مطالبات خودش ایستاده و بعد از تحقق مطالباتش قطعا می‌تواند تعهداتی را که در برجام در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای پذیرفته، اجرایی کند.قرار نیست ایران مجددا پای میز مذاکره تعهداتی را به ضرر ملت خودش بپذیرد بدون اینکه خسارت‌های ناشی از بی‌عملی طرف غربی را دریافت کند یا با ازدست دادن سانتریفیوژهای نسل جدید و سوخت‌های تولیدشده با غنای 60 درصد متحمل خسارت‌های جدید شود. در دولت جدید قطعا خساراتی مشابه آنچه در زمان دولت قبل به ایران تحمیل شد تکرار نمی‌شود.
به‌طور کلی خبرسازی رویترز در ابعاد بین‌المللی و داخلی چه اهداف دیگری را دنبال می‌کند؟
غربی‌ها تلاش دارند با تحریک روسیه این کشور را وارد جنگ با اوکراین کنند و روس‌ها نیز تاکنون با هوشیاری در این‌باره عمل کرده‌اند.اگر پروژه‌ای را که آمریکایی‌ها در بحث اوکراین آغاز کرده‌اند موفق شود و روس‌ها در تله آمریکا افتاده و وارد اوکراین شوند، در بازار انرژی اتفاقات سهمگینی افتاده و آتش آن دامن اتحادیه‌اروپا را خواهد گرفت. در چنین وضعیتی مساله برجام به‌طور کامل منتفی شده و سعی می‌شود با یک توافق فوری از ظرفیت ایران برای تامین انرژی استفاده شود تا قیمت‌ها مهار شده و با جدا کردن ایران از محور روسیه و چین یکی از اهداف‌شان در ایجاد مناقشه اوکراین نیز محقق شود، بنابراین برای مهار ایران و مهار قیمت نفت نیاز دارند توافقنامه وین را به بهره‌برداری برسانند. درحال حاضر قیمت نفت نزدیک به 100 دلار است و اگر به 120 یا 130 دلار برسد کمر اتحادیه اروپا می‌شکند. آمریکایی‌ها به دنبال این هستند تا مدیریت انرژی را در دنیا در دست بگیرند. به همین دلیل از ظرفیت ذخایر ژاپن نیز دارند استفاده می‌کنند. خود آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت تلاش دارد برای تامین نفت موردنیاز وارد بازار شود. عربستان نیز برای افزایش تولید نفت خود تحت‌فشار قرار گرفته است. درحال حاضر مهم‌تر از مساله وین و مذاکره با ایران مساله روسیه و چین است. طرف غربی این را باور دارد که ایران به‌دنبال بمب نیست و اگر هم باشد اهمیتی برایشان ندارد. این جنجال فعلی بر سر مساله هسته‌ای ایران یک بازی دیپلماتیک برای بهره‌برداری طرف غربی است. در موضع مقابل اما تیم مذاکره‌کننده ایران تا الان خیلی هوشمندانه عمل کرده و باید بدون عقب‌نشینی بر موضع منطقه‌ای، موشکی و حقوق بشری خود بایستد تا بتواند حقوق مردم ایران را استیفا کند.