میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، چند روز قبل در مصاحبه‌ای که با روزنامه کامرسانت مسکو داشت، در پاسخ به سوالی پیرامون آخرین وضعیت مذاکرات هسته‌ای در وین اظهار داشت ما به‌دنبال به سرانجام رساندن مذاکرات در اسرع وقت هستیم و مرحله فعلی را می‌توان مرحله نهایی گفت‌وگوها دانست. وی در ادامه سخنان خود گفت پیش‌نویس سند نهایی تهیه‌شده است و براساس آن می‌توان مذاکرات را در زمان نسبتا کوتاهی تکمیل کرد. مطابق اظهارات نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مذاکرات هسته‌ای وین با تهیه سند نهایی به روزهای حساس خود رسیده است اما تهیه این سند آن‌گونه که برخی رسانه‌های داخلی سعی در القای آن دارند لزوما به‌معنای دستیابی به توافق راهبردی برای ایران در پایان این دور از گفت‌وگوها یا اتمام کامل مذاکرات تا انتهای ماه جاری نیست، زیرا همان‌گونه که اولیانوف در بخش دیگری از مصاحبه خود به آن اشاره کرده، هنوز تعدادی مسائل نسبتا اساسی و حل‌نشده در مذاکرات باقی‌مانده و رسیدن به توافق وابسته به اراده سیاسی و آمادگی طرفین است. با وجود این برداشت نادرست از سخنان او در دو روز گذشته باعث ارائه تحلیل‌های نادرستی از سوی برخی رسانه‌ها و تحلیلگران شده است، به همین جهت در ادامه گزارش امروز «فرهیختگان» قصد داریم ضمن بررسی آخرین وضعیت مذاکرات به نقد شرایط رسانه‌ای ایجادشده پیرامون نتیجه گفت‌وگوهای هسته‌ای در وین بپردازیم.
مهم‌ترین بخش مصاحبه اولیانوف با روزنامه کامرسانت مسکو مربوط می‌شود به خبر وی درخصوص تهیه سند نهایی در گفت‌وگوها؛ سندی که مطابق سخنان اولیانوف می‌تواند تکمیل‌کننده مذاکرات در مدت کوتاه باشد. برای پیگیری از صحت و سقم این خبر سراغ برخی چهره‌های نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایران رفتیم. بنابر اظهارات این افراد گویا در دور قبلی گفت‌وگوها طرفین درخصوص تمامی عناوین اختلافی به نتیجه نهایی رسیده‌اند و این عناوین نیز در پیش‌نویس سند نهایی‌ای که اولیانوف از آن نام می‌برد، منعکس شده است.
با تکمیل شدن عناوین اختلافی قرار گذاشته می‌شود نمایندگان کشورهای حاضر در مذاکرات برای تصمیم‌گیری نهایی درباره این موارد به پایتخت‌های خود بازگردند و بعد از بازگشت به وین نظر دولت خود درمورد عناوین اختلافی را اعلام کنند. بر همین مبنا در این دور از مذاکرات که از روز قبل آغاز شده است، دیگر شاهد گفت‌وگوهای کارشناسی مثل گذشته نخواهیم بود و از اینجا به بعد طرفین صرفا قرار است روی موارد اختلافی و نحوه اجرایی شدن یا دلایل عدم اجرایی شدن آن بحث کنند. با توجه به اینکه مذاکرات بعد از وقفه‌ای 9روزه تازه از سر گرفته شده، هنوز مشخص نیست غربی‌ها بعد از رایزنی‌های صورت‌گرفته در پایتخت‌های خود به‌طور کامل کدام بخش از مطالبات ایران را پذیرفته و از اجرایی کردن کدام بخش‌ها سر باز زده‌اند ولی به‌وسیله پیگیری از منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای متوجه شدیم در دور قبلی آمریکا حاضر شده است در دو مورد به ایران تا پایان دولت بایدن تضمین بدهد. نخست آمریکا متعهد می‌شود برای شرکت‌های اروپایی که قصد سرمایه‌گذاری در ایران را دارند محدودیت ایجاد نکند، دوم تا سال 2025 هیچ‌گونه تحریم جدیدی علیه ایران وضع نشود.
این دو امتیاز داده‌شده شامل بخش کمی از مطالبات ایران در مذاکرات وین می‌شود اما همین دو امتیاز اندک نیز با اعتراض ریچارد نفیو و آرین طباطبایی روبه‌رو شده است و این دو نفر نیز به‌واسطه همین اعتراض از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا خارج شده‌اند.
بررسی محتوای گفت‌وگوهای صورت‌گرفته در دور جدید مذاکرات وین نشان می‌دهد تیم جدید مذاکره‌کننده و دولت سیزدهم به هیچ‌وجه حاضر به عقب‌نشینی از مواضع منطقی خود به‌ویژه در دو موضوع مهم رفع تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن نیستند.
درنتیجه این پافشاری و مقاومت عقلانی نیز ما طی دو ماه گذشته تا حدی شاهد عقب‌نشینی غربی‌ها از زیاده‌خواهی‌های پیشین خود بوده‌ایم، اما در این میان تنها عاملی که می‌تواند در آینده خللی در مقاومت عقلانی تیم مذاکره‌کننده ایجاد کند، فشار افکار عمومی داخل ایران است. بر همین مبناست که طی این مدت همزمان با پیگیری مذاکرات وین شاهد تلاش رسانه‌ای گسترده غربی‌ها در وارونه‌نمایی محتوای مذاکرات به‌منظور اثرگذاری بر افکار عمومی ایران بوده‌ایم، کلیدواژه «ضرب‌الاجل برای پایان مذاکرات» مهم‌ترین ابزار غربی‌ها در این رقابت رسانه‌ای بوده است، همان‌طور که پیش‌تر نیز در شماره‌های متعدد «فرهیختگان» به این موضوع پرداخته‌ایم، غربی‌ها با پررنگ کردن مساله ضرب‌الاجل ضمن القای این گزاره که فرصت زیادی برای احیای برجام باقی نمانده است قصد در اثرگذاری منفی بر افکار عمومی ایران و به تبع آن فشار بر تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای داشته‌اند تا از این طریق ایران را وادار به عقب‌نشینی از مواضع منطقی خود بکنند. متاسفانه این مساله صرفا محدود به رسانه‌های غربی نمی‌شود، در داخل نیز برخی اظهارات نسنجیده از سوی مسئولان و بازنشر برخی تحلیل‌های خام و پخته از سوی رسانه‌ها باعث جهت‌دهی غلط به افکار عمومی جامعه در زمینه مذاکرات می‌شود، به‌عنوان مثال در دو روز گذشته برخی رسانه‌ها با استناد ناقص به برخی اظهارات دیپلمات‌های حاضر در وین مانند اولیانوف از پایان مذاکرات در وین و احتمال بالای دستیابی به توافق تا پایان ماه جاری خبر داده‌اند، این خط خبری درحالی از سوی برخی رسانه‌های داخلی پی گرفته می‌شود که هنوز هیچ‌چیزی در مذاکرات وین قطعی نشده و بخش مهمی از مطالبات ایران روی زمین مانده است.
در این شرایط حساس القای اتمام‌یافتن مذاکرات تا پایان ماه جاری و رسیدن به توافق علاوه‌بر اینکه باعث شرطی شدن افکار عمومی و اقتصاد نسبت به نتیجه مذاکره می‌شود، سبب ایجاد فشار روی تیم مذاکره‌کننده ایران در وین نیز خواهد شد، زیرا این کنشگری رسانه‌ای غلط باعث می‌شود در آینده افکار عمومی جامعه دستیابی به توافق را امری قطعی بدانند. وقتی رسیدن به توافق تبدیل به توقع قطعی اعضای جامعه شود، نرسیدن به توافق بسیار هزینه‌زا برای تیم جدید مذاکره‌کننده خواهد بود. همین هزینه‌زایی بالا باعث افزایش زیاده‌خواهی غربی‌ها و کاهش قدرت چانه‌زنی ایران در روزهای سرنوشت‌ساز پیش‌رو در مذاکرات وین خواهد شد؛ که خود این موضوع می‌تواند بزرگ‌ترین چالش در مسیر رسیدن به یک توافق خوب باشد، زیرا با تداوم این فرآیند غربی‌ها با این استدلال که ایران به‌دلیل فشار افکار عمومی چاره‌ای جز توافق با ما ندارد، کمترین هزینه را در برابر دریافت بیشترین امتیازات خواهند داد.