مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: این روزها موضوع ساحلخواری و رودخانهخواری دستگاههای دولتی و حاکمیتی حسابی سروصدا کرده است. غلامحسین محسنیاژهای، رئیس قوه قضائیه 7 بهمن در سفر به مشهد با اشاره به کوتاهی و قصور دستگاههای مسئول در مسائل ناظر بر تجاوزات و تعدیات به اراضی ملی و منابع طبیعی، میگوید: «بیشتر تجاوزات و تعدیات به حریم و بستر رودخانهها و اقدام به ساختوسازهای غیرقانونی در آنها از سوی دستگاههای دولتی و حکومتی رخ میدهد.» در سویی دیگر محمدصادق اکبری، رئیسکل دادگستری مازندران 21دیماه امسال میگوید: «در راستای اجرای قانون حفظ حریم ۶۰متری دریای خزر از سال 1386 با استناد به ماده ۶۳ قانون برنامه چهارم توسعه، طرح آزادسازی اجرا شده که درنتیجه آن، ۸۷درصد از نوار ساحلی در مازندران تاکنون آزاد شده و ۱۳درصد آن هنوز در مالکیت دولتی و خصوصی است که پنج درصد در اختیار نهادهای نظامی، امنیتی، نیروگاهها و بنادر، ۱۴کیلومتر معادل سه درصد در اختیار دستگاههای دولتی غیرنظامی و ۲۳کیلومتر معادل پنج درصد در اختیار بخش خصوصی قرار دارد.» اما اینها صرفا قصه این گزارش ما نیست. در این گزارش با گشتوگذاری روی نقشههای گردشگری و نقشه گوگل (google map) به بررسی کموکیف مراکز اقامتی و رفاهی دستگاه دولتی و عمومی در سواحل شمال (گیلان و مازندران) پرداختهایم. این گزارش بهواسطه عدم دسترسی به آمارهای رسمی (به جز سازمان تامین اجتماعی)، تنها به گوشهای از ساختوسازهایی پرداخته که دستگاههای دولتی و حاکمیتی برای رفاه کارکنان و مدیران خود ساختهاند.
پرداختن به کموکیف ساخت و اداره مراکز اقامتی توسط دستگاه دولتی و عمومی از این منظر مهم است که در رقابت بین بخش خصوصی و دولتی، برنده بخش دولتی است که امنیت شغلی، امنیت رفاهی، کیفیت و کمیت دستمزد آن همواره پتکی بر سر کارکنان بخش خصوصی است. این موضوع رقابت برای گرفتن پستها و مشاغل دولتی در ایران را چندین برابر کرده است. موضوع دیگر، حس تبعیض و نابرابری است که بین کارکنان بخش دولتی و عمومی با کارکنان بخش خصوصی وجود دارد. یک مورد دیگر نیز میتوان به اینها اشاره کرد؛ و آن، ضرر و زیانی است که دستگاههای دولتی و عمومی با ریختوپاش در این مراکز اقامتی به وجود آوردهاند. طبق آمارهای رسمی صورت مالی رفاهگستر تامین اجتماعی، از 23 مرکز فعال در سال 1397 صرفا 51درصد از ظرفیت مراکز اقامتی، تفریحی و ورزشی مورد استفاده قرار گرفته و 12 مرکز زیانده بودهاند.
فرح دولتیها در ساحل فرحآباد ساری
ساحل فرحآباد ساری یکی از پرتراکمترین مراکز از لحاظ تجمع مراکز رفاهی مربوط به دستگاههای دولتی و حاکمیتی است. در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود.
25 مرکز رفاهی وزارت نیرو: یکی از بهترین مراکز رفاهی در خزرآباد ساری، برای وزارت نیرو است. این وزارتخانه 25 مرکز رفاهی در استانهای مختلف دارد که مجموع خزرآباد و نکا در استان مازندران قرار دارند.
مجتمع ساحلی صدف جهاد کشاورزی: براساس آنچه در وبسایت وزارت جهادکشاورزی آمده، مجتمع ساحلی صدف با مساحت ۲ هکتار در یکی از دنجترین مناطق استان مازندران و در منطقه خزرآباد ساری قرار دارد. این مجتمع با داشتن وسایل و امکانات رفاهی مانند زمین بازی کودکان زمینهای ساحلی فوتبال و والیبال، دوچرخه و لوازم ورزشی و تندرستی، رستوران و فروشگاه، خدمات اینترنتی wifi در محوطه مجتمع، محلی مناسب و امن جهت استراحت و تفریح خانوادههاست. این مجتمع دارای ۲۲ سوئیت مبله ساحلی با متراژ میانگین ۵۰ تا ۶۵ متر زیربنا است. همه این سوئیتها یکخوابه و گنجایش آن ۶ نفر است. امکانات رفاهی شامل کولر گازی، بخاری، تلویزیون، و لوازم آشپزخانه است. این مجتمع دارای ۱۹ سوئیت یکخوابه کانکسی است که گنجایش آن حداکثر ۶ نفر است. امکانات رفاهی شامل کولر گازی، بخاری، تلویزیون، و لوازم آشپزخانه است.
از وزارت صمت تا کشور: در ساحل فرحآباد و خزرآباد مجتمعهای رفاهی زیادی وجود دارد. مجتمع فرهنگی تفریحی شهید فرومندی، مجتمع رفاهی- تفریحی وزارت صنعت، معدن و تجارت، مجتمع آموزشی، رفاهی، فرهنگی، ورزشی وزارت کشور، مرکز خدمات رفاهی فرهنگیان فرحآباد و مرکز همایشهای علمی دانشگاه تهران از جمله این مراکز هستند.
از قوه قضائیه و سازمان اوقاف: یکی از مجتمعهای اقامتی که دقیقا لب ساحل قرار گرفته، مجمتع اقامتی کارکنان سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است. مجتمع فرهنگی رفاهی قوه قضائیه، مجتمع تفریحی ساحلی شهید بهشتی سازمان بهزیستی کشور، مجتمع آموزشی فرهنگی صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت، مجتمع تفریحی علوم پزشکی، مجتمع اقامتی وزارت بهداشت، مجتمع رفاهی خدماتی ارتش، مجتمع اقامتی تفریحی هوانیروز، مرکز آموزشی فرهنگی دانشگاه فردوسی مشهد، مجتمع ساحلی جنگلی آموزشوپرورش، مجتمع تفریحی گهرباران دانشگاه علوم پزشکی مشهد، پلاژ بیمه ایران و مجموعه فرهنگی تفریحی ادهم کانون بازنشستگان سپاه نیز از دیگر مراکز رفاهی این ساحل است. مجتمع رفاهی پردیس خزرآباد نیروی انتظامی نیز یکی از بزرگترین مراکز اقامتی ساری است. مجتمع تفریحی ساحلی سازمان بهزیستی کشور و مرکز آموزش نیروی انسانی شهید هاشمینژاد (نهضت سوادآموزی) به همراه مجتمع تفریحی اقامتی احسان (سازمان اوقاف و امورخیریه) نیز از دیگر مراکز اقامتی این ساحل هستند.
از دولتیها تا بانکیها در ساحل بابلسر
در ساحل بابلسر هم آنطور که روی نقشههای گردشگری و نقشه گوگل ثبت شده؛ مراکز اقامتی و رفاهی زیادی در نزدیکی ساحل قرار دارد. مجتمع فرهنگی رفاهی کوثر سپاه یکی از مراکز فرهنگی شهر بابلسر است که وسعت زیاد و منظره زیبایی دارد. باغ پرندگان و باغوحش هدهد مجتمع کوثر از دیگر خدمات متفاوت این مرکز است. درمجموع این مرکز یکی از بزرگترین مراکز رفاهی بابلسر است. دانشگاه مازندران به همراه واحدهای آموزشی و خوابگاهی خود بخش وسیعی از ساحل بابلسر را به خود اختصاص داده است. مجتمع اقامتی شهید عظیمی بابلسر سازمان بهزیستی و زائرسرای شهید عظیمی بهزیستی بابلسر از دیگر مراکز اقامتی است.
بانکیها در ساحل بابلسر: مرکز آموزش بانک کشاورزی، مرکز آموزش بانک رفاه، مجتمع رفاهی پردیس دریاکنار بانک مسکن، مجتمع رفاهی بانک ملی بابلسر و مجتمع اقامتی رفاهی بانک قوامین (سپه فعلی) از دیگر مراکز اقامتی کنار ساحل این شهر است.
ساختوساز دامپزشکی در ساحل بابلسر: برج گلدن پالاس صندوق تعاون و رفاه سازمان نظام دامپزشکی کل کشور ازجمله مراکزی که هنوز ساختوساز آن در نزدیکی دانشگاه بابلسر به اتمام نرسیده است.
وزارت نفت و محمودآبادش
وزارت نفت و شرکت ملی نفت اقامتگاههای زیادی دارند. اما یکی از مشهورترین آنها؛ مجتمع نفت محمودآباد است. گفته میشود تا پیش از شیوع کرونا، سالیانه حدود ۶۰ هزارنفر از آن استفاده میکردند. این مجتمع محلی برای ملاقاتها و سفرهای غیررسمی شخصیتهای سیاسی، مقامات لشکری و کشوری نیز شناخته میشد؛ مانند اوایل دی سال ۱۳۹۸ که اخبار حضور رئیسجمهور سابق به همراه خانواده و برخی وزرای کابینه دوازدهم و مدیران ارشد کشوری در آن (١4 نفر از اعضای کابینه دولت)، همزمان با اوجگیری آلودگی هوای تهران، رسانهای شد.
به نقل از وبسایت «میزنفت» سال 1339 بود که زمین 250 هکتاری محمودآباد خریداری شد و در همان سال اتاقهای چوبی برای اردوی فرزندان کارکنان ساخته شد. استقبال از این اتاقهای چوبی غیرقابل انتظار بود لذا تصمیم گرفته شد حدود 100 ویلای سیمانی طی سالهای 1341 تا 1343 جهت استفاده خانواده کارکنان صنعت نفت احداث شود. توسعه محمودآباد با توجه به استقبال کارکنان سرعت بیشتری گرفت و طرحهایی برای ساخت برجهای تفریحی مطرح شد. نهایت بحثها در شرکت ملی نفت، به این نقطه رسید که مطالعه احداث این برجها از سال 1345 آغاز شود. تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تقریبا 70 درصد کار تمام شده بود و پس از پیروزی انقلاب، شرکت ملی ساختمان نفت باقیمانده این پروژه بزرگ را به اتمام رساند. شهریور 1371 اولین میهمانان رسمی در برج «یاس» مستقر شدند ولی تا تکمیل کل پروژه کمی فاصله افتاد ولی در سال 1374 کل پروژه به اتمام رسید و مورد بهره برداری قرار گرفت. شاید برای شما هم جالب باشد که این مجتمع 509 واحد اقامتی دارد که شامل برجها و ویلاهاست. این مجتمع 4 رستوران را در خود جای داده است که شامل فستفود، چایخانه، سفرهخانه جنگلی و ویلابرج است. همچنین بازارچه با غرفههای متنوع نظیر سوپرمارکت، پوشاک، لوازم بهداشتی، لوازم ورزشی، صنایع دستی و... میهمانان را برای خروج از مجموعه بینیاز کرده است.
ازجمله امکانات ورزشی این مجموعه میتوان به سالنهای ورزشی آقایان و بانوان، پینتبال، کارتینگ، چهارچرخ موتوری، پیست دوچرخهسواری و سوارکاری و پلاژهای شنا اشاره کرد. مراکز فرهنگی نظیر نمازخانه، کتابخانه، کافینت، ایستگاههای هنری و سرگرمی، امور فرهنگی، سینما، نجوم و آسماننما و سرزمین بازی هم بهخوبی توانسته نیازهای فرهنگی خانوادهها را پوشش دهد. در کنار کارواش این مجتمع امکانات دیگری مانند خشکشویی، شبکههای تلویزیونی داخلی، آی پیتیوی، اینترنت بیسیم وسالنهای اجلاس هم وجود دارد که این مجتمع را به یکی از کاملترین مجتمعهای رفاهی ایران تبدیل کرده است. اماکن دیگری نظیر سایت گیاهان دارویی و گلخانه مکانیزه، گیاهان آپارتمانی، نمایشگاه گل کاکتوس و تفرجگاه ساحلی، پارکهای جنگلی و... هم جاذبه دیگری است که توجه میهمانان را به خود جلب میکند. اما در ساحل محمودآباد این فقط وزارت نفت نیست که به فرح و شادی میپردازد. مهمانسرای انجمن دفاتر بیمه ایران خراسان رضوی، مهمانسرای پژوهشکده آبخیزداری، مجتمع فرهنگی تفریحی، ساحلی چابکسر وزارت ارشاد، مجتمع تفریحی شهید شهریاری چابکسر وزارت دفاع، مجتمع تفریحی و تفرجگاه شهید شهریاری وزارت دفاع با ظرفیت 64واحد ویلا و مجتمع اقامتی کارکنان بانک پارسیان در شهرقصه محمودآباد هم از دیگر مراکز تفریحی این شهر است.
خودروسازان در ساحل نور
در ساحل نور هم برخی از دستگاههای دولتی و دو بانک، مراکز رفاهی دارند. مجتمع رفاهی بانک شهر و مجتمع ساحلی نور بانک سپه ازجمله این مراکز هستند. مجتمع اقامتی (رفاهی، آموزشی) سایپا در پنج کیلومتری نور به ایزدشهر در کنار ساحل دریا و مجتمع رفاهی گمرک ایران از دیگر مراکز تفریحی و رفاهی برای کارکنان دولت و بانکهاست. در توصیف مجتمع اقامتی سایپا آمده است: «مجتمع اقامتی (رفاهی، آموزشی) سایپا در پنج کیلومتری نور به ایزدشهر در کنار ساحل دریا قرار دارد. این مجموعه دارای ویلاها و سوئیتهای اقامتی بوده که مختص کارکنان گروه سایپا (سایپا، پارس خودرو و...) است. همچنین دارای فضای سبز بسیار بزرگ با تنوع گیاهی فراوان، فضای بازی کودکان، رستوران، تالار اجتماعات و... است، اما به دلیل رعایت ایمنی، از سمت دریا فنسکشی شده است و امکان شنا هم نیست.»
31 مرکز رفاهی با تخفیف 81 درصدی برای کارمندان تامین اجتماعی!
همانگونه که در قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامیناجتماعی –مصوب سال 1383 مجلس شورای اسلامی– اشاره شده، سه قلمرو متمایز «حمایتی، امدادی و بیمهای» برای نظام جامع تامیناجتماعی کشور تعریف شده که سازوکارها و نحوه تامین منابع در این سه قلمرو، کاملا متمایز و متناسب با شرح وظایف و ماموریتهای تعریف شده برای هر قلمرو است. براساس این ساختار، در قلمرو بیمهای، تاکید اصلی بر نقشآفرینی سازمانهای بیمهگر و تامین منابع از محل مشارکت افراد ذینفع است و منابع این بخش، درواقع جزء حقالناس و متعلق به تکتک افراد مشارکتکننده بهشمار میرود و نقش دولت در این بخش، تنظیمگری، نظارت و تضمین استمرار خدمات سازمانهای بیمهگر است. این سازمان، یک نهاد عمومی غیردولتی است که بخش عمده منابع مالی آن از محل اخذ حقبیمهها (با مشارکت بیمهشده و کارفرما) تأمین میشود و متکی به منابع دولتی نیست. تکیهگاه اصلی این سازمان، مشارکت سهجانبه کارفرمایان، بیمهشدگان و دولت در عرصههای مختلف سیاستگذاری، تصمیمگیریهای کلان و تأمین منابع مالی است. سازمان تامیناجتماعی همچنین با هدف پایداری منابع و حفظ و ارتقای ارزش ذخایر و داراییهای ذینفعان، سرمایهگذاری در بخشهای مختلف اقتصادی را در دستورکار دارد.
از این مقدمه کسلکننده که بگذریم، این سازمان زیرمجموعههای مختلفی را برای خود تعریف کرده که ماموریت برخی از این واحدها عملا ارائه خدمات رفاهی و ساخت و تامین مسکن برای کارکنان سازمان است. یکی از این زیرمجموعهها، شرکت رفاهگستر تامین اجتماعی است. در وبسایت این شرکت آمده: «فعالیت این شرکت علاوهبر ساخت، تجهیز و بهرهبرداری مراکز رفاهی و تفریحی، کمک به توسعه زیرساختهای گردشگری کشور جهت ارتقای سلامت اجتماعی نیز است. درحال حاضر این شرکت درحال ساخت 6 مرکز و با بیش از 25 مجتمع رفاهی، باشگاهی مفتخر به ارائه خدمات رفاهی اقامتی، پذیرایی، ورزشی، مناسبتها، همایشها و برگزاری تورهای آموزشی سیاحتی زیارتی برای همکاران محترم سازمان تامین اجتماعی، موسسات وابسته تابعه سازمان و سایر مشتریان ارجمند است.» در شمال کشور درحال حاضر واحدهای فعال شامل مجتمع رفاهی خزرشهر، مجتمع رفاهی کتالم رامسر، مجتمع رفاهی دریاکنار بابلسر، مجتمع رفاهی نمکآبرود و مجتمع رفاهی نکا است. همچنین برخی از پروژههای درحال اجرا و ساخت این شرکت شامل پروژه هتل آبشار لاهیجان، پروژه تنکابن و پروژه سرعین است.
یکی از نکات قابل تامل در فعالیت این شرکت، زیاندهی عجیب مراکز رفاهی در کنار عدمشفافیت است. آخرین صورت مالی این شرکت مربوط به سال 1397 است. طبق اطلاعات صورت مالی، از 23 مرکز فعال در سال 1397 صرفا 51 درصد از ظرفیت مراکز اقامتی، تفریحی و ورزشی مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین 12 مرکز زیانده بوده که بیشترین مبالغ زیان مربوط به هتل فجر لاهیجان، رستوران مرکزی و رستوران شمسآباد بوده است.
براساس گزارش صورت مالی، سازمان تامین اجتماعی یارانه 81 درصدی برای کارکنان خود میدهد. این موضوع هم شامل استفاده از مراکز اقامتی و ورزشی میشود و هم شامل بهای پرداختی برای غذا در مراکز رفاهی. گرچه درصورت مالی اشاره نشده، اما مشخص است چوب حراج به اموال کارگران و بیمهشدگان تامین اجتماعی و تخفیفهای گسترده و همچنین عدمآزادسازی این مراکز برای استفاده عموم از آنها دلیل این زیاندهی است.
سازمان برنامهوبودجه و بانک مرکزی در نوشهر
در سواحل نوشهر هم مراکز اقامتی سازمانهای مختلفی دیده میشود. میهمانسرای بهارستان سازمان برنامهوبودجه، مجتمع خدمات رفاهی مخابرات، اردوگاه کانون بازنشستگان نیروهای مسلح آجا، مرکز آموزشی رفاهی نوشهر_بانک مرکزی، مجتمع رفاهی گل یاس آموزشوپرورش ۵ تهران و میهمانسرای دانشگاه تربیتمدرس ازجمله این مراکز هستند.
تفریح شهرداران کلانشهرها در شمال
در نمکآبرود هم قطعا تعدادی از دستگاههای دولتی و عمومی مراکز اقامتی و رفاهی دارند. البته باتوجه به محدودیتی که در این گزارش داشتیم و آماری از بسیاری از مراکز اقامتی وجود ندارد و روی نقشه نیز این مراکز دیده نمیشود، در نمکآبرود به مرکز اقامتی شرکت رفاهگستر تامین اجتماعی رسیدیم. در عباسآباد به مجتمع فرهنگی اقامتی سپهر ولایت مرکز خدمات حوزههای علمیه و مجتمع هشتبهشت شهرداری اصفهان رسیدیم. در تنکابن به مجتمع تفریحی کارکنان شهرداری کرج و مجتمع فرهنگی و تفریحی نرگس منطقه9 آموزشوپرورش تهران و در کتالم به مجتمع آموزش ضمنخدمت کارکنان دانشگاه علومپزشکی تهران و مجتمع رفاهی رفاهگستر تامیناجتماعی رسیدیم. در رامسر به مجتمع رفاهی شهید علیاکبری کانون بازنشستگان بنیاد شهید و امور ایثارگران، اردوگاه فرهنگی تربیتی شهدای هفتمتیر بسیج، اردوگاه میرزاکوچکخان جنگلی وزارت آموزشوپرورش، مجتمع اقامتی هواپیمایی جمهوری اسلامی و میهمانسرای انرژی اتمی رسیدیم.
در چابکسر به مجتمع فرهنگی تربیتی شهیدمطهری چابکسر، مجتمع آموزشی پژوهشی، فرهنگی دانشگاه زابل و مجتمع فرهنگی تفریحی «ثمین» موسسه رهپویان شهدای علموفناوری قزوین رسیدیم. در چمخاله نیز به مجتمع تفریحی شهیدباقری و مجتمع ویلایی تفریحی سایپا رسیدیم.
صداوسیما و زیباکنارش
مجتمع اقامتی و تفریحی زیباکنار مجموعهای زیبا در منطقه زیباکنار شهر بندرانزلی در استان گیلان است. این مجتمع در زمینی به مساحت 20 هزار مترمربع در سال ۱۳۸۰ افتتاح شد. مدیریت این مجموعه دراختیار صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران بوده و در سال ۱۳۹۳ بازسازی شده است.
در وبسایتهای محلی آمده است: «این مجتمع از سه بخش اصلی و مجزا تشکیل شده است. 1- بخش مدیریتی: شامل اتاقهای مدیران اجرایی- معاونان و کارپردازان و بخش تولیدات و بخش فرستنده که یکی از مراکز بزرگ تولید و ارسال برنامههای رادیویی و تلویزیونی سطح کشور محسوب میشود. 2- بخش هتلها، سوئیتها و آپارتمانها: این مجتمع برای پذیرایی از میهمانهای خارجی و همچنین مسئولان ردهبالای کشوری و لشکری با استانداردهای جهانی ساخته شده و بخش اقامتی مجتمع درکنار ساحل با چشمانداز ساحلی، مزارع برنج، جنگل و... است. بخش تفریحی ساحلی: این محدوده با وسعت ۵ هکتار در ساحل ماسهای با محوطهای وسیع و ماسهای قرار گرفته است که خارج از این دو طرح درکنار ساحل و آلاچیقهای ساحلی با آبشارهای مصنوعی ایجاد شده و محوطه چمنکاری و گلکاریشده با بلوارهایی برای قدم زدن درکنار ساحل درست شده است. این بلوار از سطح دریا ۱۰ متر ارتفاع دارد و دارای امکاناتی چون چایخانه سنتی، سرویسهای بهداشتی مدرن، استخرهای مصنوعی با قایقهای پدالی و اسکله تفریحی است. کاربرد این اسکله برای کسانی که قصد ماهیگیری دارند یا ورزشکاران آبی یا علاقهمند به آب است. در بخش اقامتی شامل سوئیت و ویلا جمعا 1400 تخت وجود دارد. در بخش پذیرایی چهار رستوران VIP و سلفسرویس با ظرفیت 500نفر وجود دارد.
از ذوبآهن تا علومپزشکی در بندرانزلی
بندرانزلی مکانهای متفاوتی دارد. مرکز اقامتی شرکت رفاهگستر تامین اجتماعی، مجتمع تامیناجتماعی بندرانزلی، اماکن رفاهی موسسه واکسن و سرمسازی رازی، هتل پامچال مجتمع ورزشی و فرهنگی پامچال نزاجا، میهمانسرای علومپزشکی اصفهان و مجتمع فرهنگی تفریحی رضوانشهر ذوبآهن اصفهان برخی از این مراکز رفاهی هستند.