هادی اسفندیاری
تنها 45 روز پس از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، سوریه یکی از اولین کشورهایی بود که رژیم بعث را محکوم کرد و خواستار برقراری آتش‌بس شد.
حمایت سیاسی سوریه از ایران در جنگ تحمیلی
یکی از مهم‌ترین كمك‌های سوریه در دوران جنگ تحمیلی، حمایت‌های سیاسی از ایران بود، به طوری كه موضع‌گیری‌های سوریه در كنفرانس كشورهای عربی مانع از شكل‌گیری جبهه متحد كشورهای عرب علیه جمهوری اسلامی ایران شد. این در حالی بود كه صدام حسین تلاش می‌کرد جنگ با ایران را جنگ عرب - عجم معرفی کرده و با این روش، تمام کشورهای عرب را به سود خود وارد جنگ با ایران کند. در همین راستا وی اعلام كرد كه ایرانیان با انقلاب خویش به دنبال بلعیدن جهان عرب و سرنگون كردن حكومت‌های عربی هستند.
وقتی سوریه در كنار ایران ایستاد این تبلیغات تاثیر خود را تا حد زیادی از دست داد و مشخص شد ایران هیچ نقشه‌ای برای بر هم زدن امنیت جهان عرب ندارد و این جنگ، جنگ عجم و عرب نیست. در همین راستا حافظ اسد٬ درصدد اقناع سران کشورهای عربی برای فشار به صدام و توقف جنگ برآمد. به دنبال این حمایت‌های سوریه از ایران، رادیو اسرائیل به نقل از «بغداد ابزرور» اعلام کرد: «کمک‌های سوریه به ایران، چنان شکاف عمیقی در جهان عرب به‌وجود آورده که تا‌کنون سابقه نداشته است.»
توافقنامه سیاسی، نظامی و اقتصادی
سوریه و ایران در جنگ تحمیلی
با ادامه جنگ تحمیلی، ارتباط ایران و سوریه گسترده‌تر شد و عبدالحلیم خدام، وزیرخارجه وقت سوریه و معاون حافظ اسد در سال 1982 میلادی به تهران آمد و یک توافق همکاری وسیع سیاسی، نظامی و اقتصادی با جمهوری اسلامی به امضا رسید.
کمک‌های تسلیحاتی سوریه به ایران
درحالی که بیش از 80 کشور در سراسر دنیا از رژیم بعث حمایت کرده و عراق را تجهیز می‌کردند، سوریه تنها کشوری بود که در تجهیز نظامی و تسلیحاتی به ایران کمک کرد. در همان ابتدای جنگ تحمیلی، سوریه حاضر به همکاری تسلیحاتی با ایران شد و مقادیری سلاح و تجهیزات به ایران داد که از جمله این تجهیزات می‌توان به موشک‌های زمین به هوا (سام7)، موشک‌های ضدتانک روسی و مهمات توپخانه اشاره کرد.
در پی این همکاری‌ها و با سفر حافظ اسد به شوروی، اسلحه‌های ساخت آن کشور از طریق بلغارستان و یونان یا دریای سیاه به سوریه وارد شده و سپس توسط هواپیماهای ایرانی بارگیری می‌شدند. محسن رفیق‌دوست، وزیر وقت سپاه در این باره می‌گوید: «در همان زمان بنده به دمشق رفتم و حافظ اسد دستور داد در فرودگاه این شهر، یک آشیانه و انبار تحویل من دادند و ما هم چیزهایی که می‌خریدیم را به آنجا می‌بردیم و در موقع مناسب هواپیما می‌فرستادم تا آنها را به کشور بیاورند. می‌رفتیم و به اسم سوریه خرید می‌کردیم و کشتی‌ها هم پس از بارگیری، به‌جای سوریه به ایران می‌آمدند.» علاوه بر این «آسوشیتدپرس» نیز به یک مورد دیگر از همکاری‌های سوریه و ایران در دوران جنگ تحمیلی اشاره کرد و نوشت: «به گزارش امروز «دیلی‌میل» انگلستان؛ در یک دیدار فوق‌العاده سری سرهنگ جواد فکوری از دمشق، ایران و سوریه موافقت کردند که جنگنده‌های میگ 23 سوری در ماموریت‌های جنگی با جنگنده بمب‌افکن‌های ایرانی علیه مواضع عراقی همکاری کنند.»
همراهی سوریه با ایران محدود به این موارد نشد، بلکه دمشق در برخی از عملیات‌ها نیز به ایران کمک می‌کرد؛ به‌طوری که همکاری ایران و سوریه باعث حفظ خاک ایران شد. مثال محسن رفیق‌دوست، وزیر وقت سپاه در خصوص کمک‌های سوریه در عملیات فتح فاو می‌گوید: «سوریه یک‌بار کمکی به ما کرد که شاید از نظر کمیت و ارزش بالا نبود اما از لحاظ زمانی بسیار اهمیت داشت. قبل از شروع عملیات فاو بود که ما یک کشتی مهمات ۵۰ - ۴۰ هزار تنی از چین خریده بودیم و این کشتی به دلایل نامعلومی تاخیر کرد و چهار، پنج قلم از مهمات ما تمام شده بود که اگر این مهمات ظرف 48 ساعت به ما نمی‌رسید خط فاو سقوط می‌کرد. بنابراین شبانه با سوریه تماس گرفتم و از چند ساعت بعد از آن مرتبا 10 پرواز به دمشق انجام دادیم و هزار تن از مهماتی که نیاز داشتیم رسید که مصرف 10 روز ما بود و بعد از آن کشتی هم رسید و مشکل حل شد، شاید ارزش آن مهمات که سوریه داد 10،20 میلیون دلار بود ولی آن زمان برای ما باعث حفظ خط فاو شد.»