از ابتدای شروع دور هفتم مذاکرات وین، آمریکا همواره بر مذاکره مستقیم اصرار بسیاری داشته است؛ اما با بدعهدی‌ای که آمریکا در خروج از برجام داشته، ایران تا زمانی که از راستی‌آزمایی و تضمین اطمینان پیدا نکند، مذاکره‌ای مستقیم با آمریکا نخواهد داشت. پیرامون همین مساله گفت‌وگوی سیدرضا صدرالحسینی، کارشناس مسائل بین‌الملل را با «فرهیختگان» می‌خوانید.
حدودا دوماه است که تیم مذاکره‌کننده ایرانی در وین درحال مذاکره با 1+4 هستند. به‌طور کلی ارزیابی شما از روند کلی مذاکرات تا به الان چیست؟
روند گفت‌وگوهای وین با توجه به آخرین مشورت‌هایی که در پایتخت‌ها صورت گرفته است، براساس آنچه سخنگوی محترم وزارت امور خارجه گفتند نیازمند یک تصمیم قاطع و کارساز و کارآمد از جانب آمریکا است. مطالب و موضوعاتی که جمهوری اسلامی ایران مطرح کرده کاملا روشن و شفاف و با مفاد توافقنامه برجام هماهنگ است. بر همین اساس جمهوری اسلامی در همین راستا دو سند به 1+4 ارائه کرده است. این سند در دو بخش اصلی رفع تحریم‌ها و بهره‌مندی جمهوری اسلامی ایران از تکنولوژی یا صنعت صلح‌آمیز هسته‌ای است و علی‌رغم عملیات روانی و رسانه‌ای که در هفته‌های اول صورت گرفت، مورد قبول طرف‌های غربی قرار گرفته است و در این مورد دو کشور روسیه و چین هم همراهی قابل‌توجهی با این اسناد داشته‌اند؛ چراکه استدلال و عقلانیت موجود در این دو سند شرایطی را فراهم کرده که هیچ‌کدام از طرفین غربی امکان عدم قبول این اسناد را ندارند. در این اسناد صحبت از چند موضوع مهم است و آن اینکه تحریم‌های ناجوانمردانه علیه ملت ایران باید برداشته شود و جمهوری اسلامی به‌عنوان یکی از اعضای قدیمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند براساس مفاد موجود در پروتکل‌های این آژانس به‌طور کامل از مواهب و مزایای عضویت در این آژانس استفاده کند. نکته‌ای که درحال‌حاضر بین کارشناسان مطرح است، مساله چگونگی راستی‌آزمایی است که باید درخصوص پیشرفت‌های این دو سند به تفاهم برسند. نکته بعد چگونگی برداشته‌شدن تحریم‌ها از دو جهت است؛ یکی از جهت میزان آنها و دیگری زمان برداشته‌شدن این تحریم‌ها. ضمنا موضوع دیگری که در این ارتباط تیم مذاکره‌کننده درحال گفت‌وگو است، بحث راستی‌آزمایی است که باید انجام شود که در ارتباط با مساله راستی‌آزمایی نیز همه اعضای طرف مقابل جمهوری اسلامی این مساله را پذیرفته‌اند و درحال‌حاضر درخصوص چگونگی این راستی‌آزمایی در حوزه‌های مختلف تجاری، بانکی، بندری و بیمه‌ای درحال گفت‌وگو و رایزنی‌های فشرده تخصصی هستند.
به راستی‌آزمایی اشاره کردید. در همین راستا آیا تعیین زمان‌های کوتاه از جانب طرف غربی برای راستی‌آزمایی در روند رسیدن به توافق خوب تاثیرگذار است؟
نکته قابل‌توجه آن است که ما هرچه زودتر به نتیجه برسیم، قطعا و یقینا با منافع ملی جمهوری اسلامی همخوانی بیشتری دارد. به این دلیل که مساله برداشته‌شدن تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران برای دولت و تیم مذاکره‌کننده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است اما این موضوع به‌‌هیچ‌‌عنوان مساله‌ای به‌نام محدودیت زمانی یا فورس‌ماژور بودن مسائل زمانی را بهدنبال نخواهد داشت، یعنی درصورتی‌که این گفت‌وگوها زودتر به نتیجه برسد، قطعا و یقینا ملت ایران می‌تواند در ارتباط با برداشته‌شدن تحریم‌ها بهره بیشتری از تجارت بین‌المللی ببرند، اما این به‌‌هیچ‌‌عنوان به‌معنای این نیست که سقف زمانی‌ای وجود دارد که ما نتوانیم از آن عبور کنیم. این موضوع اشاره و مانور روی سقف زمانی بیشتر به یک عملیات روانی رسانه‌ای مربوط می‌شود که غربی‌ها و به‌خصوص مقامات آمریکایی نسبت به این موضوع بهدنبال تعجیلی در این رابطه هستند که بتوانند از بیان و پرورش و برجسته‌سازی این موضوع غیرواقعی اهداف سیاسی و عملیات روانی خودشان را پیش ببرند. همچنین به موازات آن، مذاکرات در دو موضوع اقدامات هسته‌ای و راستی‌آزمایی نیز در سطح کارشناسی در دو نوبت صبح و عصر برگزار شد. درنهایت، دوشنبه‌شب نشستی دوجانبه میان معاونان سیاسی وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و هلند در فضایی مثبت و دوستانه برگزار شد. گسترش همکاری‌های بانکی و تجاری و نقش‌آفرینی بانک‌ها و شرکت‌های هلندی در فرآیند راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها، یکی از موضوعات مورد بحث در این جلسه بود. در دو روز گذشته، با هدف افزایش سرعت پیشرفت گفت‌وگوها و با توجه به اینکه مباحث به مرحله‌ای رسیده است که عبارات باقی‌مانده خصوصا در حوزه تضمین‌ها نیازمند تصمیم‌گیری و تعیین‌تکلیف هستند، جلسات نگارش متن (drafting) که پیش از این در سطح کارشناسی (جلسات دو و چندجانبه یا کارگروه‌ها) برگزار می‌شد، در سطح روسای هیات‌ها و با حضور ایران، اتحادیه اروپا و تمام اعضای گروه 1+4 برگزار شده است. بخش قابل‌توجهی از فرآیند راستی‌آزمایی از طریق سنجش آزادی تجارت و مراوده با طرف‌های اروپایی انجام می‌گیرد. مجموعا، در هر دو حوزه جلسات جدی، حرفه‌ای و سازنده‌ای برگزار شده، هرچند هنوز بخش‌هایی از موضوعات نیازمند بحث بیشتر و اتخاذ تصمیم است.
همواره طرف آمریکایی اصرار داشته با ایران به‌صورت مستقیم مذاکره کند؛ اما مشخصا مذاکره مستقیم با ایران باید یک‌سری شرایط و زمینه‌هایی مانند تامین منافع ملی یا پیشبرد مذاکرات به‌سمت توافق خوب و موارد اینچنینی داشته باشد. به‌نظر شما با توجه به شرایط فعلی در مذاکرات وین نیازی به مذاکره مستقیم وجود دارد و اگر وجود دارد، آیا شرایط این مذاکره مستقیم از سمت آمریکا فراهم شده است؟ به‌عبارتی، آمریکا چقدر برای این مذاکره مستقیم حاضر است هزینه دهد؟
درحال حاضر مسیر ارسال و دریافت مکتوب نظرات به‌طور کارآمد انجام می‌شود و تا زمانی که این اطمینان وجود نداشته باشد که مرحله بالاتر از آن یعنی دیدار مستقیم، دستاوردی به‌همراه دارد و به دستیابی به توافقی خوب کمک خواهد کرد، نیاز یا ضرورتی برای انجام گفت‌وگوی مستقیم وجود نخواهد داشت. موضع جمهوری اسلامی ایران از ابتدا این بوده که ایران حاضر نیست صرفا برای گرفتن یک عکس یادگاری یا مانور تبلیغاتی دیداری با مقامات آمریکایی انجام دهد.