ندا اظهری، مترجم: هنوز بعد از گذشت دو سال از همه‌گیری کرونا در دنیا، کشورها با آن دست به‌گریبان هستند و به‌رغم تزریق سه دز واکسن علیه این بیماری، ویروس کرونا همچنان می‌تازد. با وجود اینکه اُمیکرون سرعت انتقال بسیار سریع‌تری دارد، اما شدت بیماری در آن کمتر است و به همین دلیل به‌رغم شمار مبتلایان بالا در کشورهای مختلف، آمار کشته‌شده‌ها در مقایسه با موج‌های قبلی کرونا به‌طور چشمگیری کمتر شده است. همزمان با ظهور جهش اُمیکرون در دنیا، حرف و حدیث‌هایی درخصوص ظهور جهش‌های دیگری هم به گوش رسید، اما خیلی جدی نبودند و تنها همان اُمیکرون بود که توانست خودی نشان دهد و بسیاری از کشورهای دنیا را درگیر کند. درحال‌حاضر، شمار مبتلایان به اُمیکرون به‌ویژه در کشورهای اروپایی بالاست و بسیاری از دانشمندان گمانه‌زنی‌هایی را مبنی‌بر پایان همه‌گیری کرونا بعد از اُمیکرون مطرح کرده و مدعی شده‌اند که اُمیکرون می‌تواند آخرین جهش از ویروس کرونا باشد و این‌گونه ممکن است جهان از این ویروس تا حد زیادی رهایی یابد. البته عده‌ای هم بر این باورند که بعد از اُمیکرون، جهان از همه‌گیری خلاص می‌شود اما ویروس در حالت اپیدمی باقی خواهد ماند. در این راستا، Nature به‌عنوان معتبرترین مجله علم‌وفناوری در دنیا، به انعکاس اخباری از این ویروس و حواشی آن پرداخته است.
رقابت دانشمندان برای تولید آنتی‌ویروس کرونا
با گذشت دو سال از همه‌گیری کرونا، هنوز هم دانشمندان و محققان در آزمایشگاه‌ها به‌دنبال تولید دارو و آنتی‌ویروسی هستند که بتواند به پیشگیری و جلوگیری از شیوع بیشتر این ویروس کمک کند. اخبار جدید حکایت از آن دارد که می‌توان امیدوار بود نسل نخست آنتی‌ویروس‌ها دربرابر ویروس SARS-CoV-2 روانه بازار شود. اما داروهای جدید برای مقابله با تهدید احتمالی مقاومت در برابر آنتی‌ویروس‌ها موردنیاز خواهد بود. رونمایی از واکسن‌های کرونا در آغاز سال 2021 نقطه‌عطف کلیدی در مبارزه با همه‌گیری جهانی بود. از نقطه‌عطف دیگری که در پایان سال 2021 از راه رسید، می‌توان به تایید دو درمان خوراکی آنتی‌ویروسی موسوم به «پاکسلووید» و «مولنوپریویر» اشاره کرد که محققان آن مدعی شده‌اند که می‌توانند باعث کاهش تعداد بستری‌ها و مرگ‌ومیرهای ناشی از کرونا در دنیا باشند. با وجود اینکه این قرص‌ها خیلی سریع راه‌شان را به داروخانه‌ها باز کردند، اما محققان به‌دنبال داروهایی هستند که بتوانند جایگزین این دو دارو شوند. البته این رقابت تنها محدود به کرونا نمی‌شود و در هر زمینه‌ای و هر بیماری‌ای، گروهی از محققان معتقدند که به‌مرور زمان می‌توانند داروی بهتری را ساخته و روانه بازار کنند. داده‌های آزمایشی بالینی نشان می‌دهد «مولنوپریویر» که ساخت شرکت داروسازی Merck و شرکت بیوتکنولوژی واقع در فلوریدا بود، آمار بستری‌ها و مرگ‌ومیر را تا 60درصد کاهش می‌دهد. در مقابل، طبق ادعای سازندگان داروی «پاکسلووید» که از کمپانی فایزر هستند، این دارو می‌تواند بستری شدن و مرگ‌ومیر را تا 89درصد کاهش دهد.
اما درحال‌حاضر، این قرص‌ها در منابع محدود توزیع می‌شوند. سازندگان دارو هم هنوز به تولید آنتی‌ویروس‌هایی تمایل نشان می‌دهند که بتواند سویه اُمیکرون را درمان کند. اما زمانی که این قرص‌ها به‌طور گسترده‌تر در دسترس قرار گیرند، به ابزاری حیاتی برای جلوگیری از ابتلای افراد به کووید-19 تبدیل خواهند شد. دیگر داروهای آنتی‌ویروسی با سرعت پایینی مراحل آزمایش‌های بالینی را طی می‌کنند اما نکته‌ای که در این میان وجود دارد، این است که این داروها می‌توانند مانع از افزایش مقاومت به آنتی‌ویروس‌ها شوند. درمان‌های ناتمام می‌توانند مقاومت دارویی را با ایجاد سد دفاعی در برابر ویروس تسریع کنند.
دوسوم واکنش‌های تزریق به‌دلیل واکسن نیست
محققان بر این باورند که بیشتر عوارض جانبی که افراد بعد از تزریق واکسن کرونا تجربه می‌کنند، به‌دلیل تزریق واکسن نیست بلکه به‌دلیل «اثر نوسیبو» رخ می‌دهد. درواقع، این اثر، زمانی اتفاق می‌افتد که انتظارات منفی بیمار درمورد درمان باعث می‌شود درمان تاثیر منفی بیشتری نسبت به موارد دیگر داشته باشد. به‌عبارتی، محققان اعلام کرده‌اند بیش از دوسوم افرادی که واکسن کرونا دریافت کرده‌اند، به‌دلیل عوارض واقعی واکسن دچار عارضه نشده‌اند، بلکه ذهن آنها به‌گونه‌ای بوده که در انتظار مشاهده عوارض جانبی آن واکسن بوده‌اند که باعث می‌شود فرد بعد از تزریق واکسن، علائمی را تجربه کند که در تصور خود به آنها فکر می‌کرده است. آنها معتقدند عوارضی چون خستگی درازمدت، سردرد و درد بازو ازجمله عوارضی هستند که معمولا به‌دلیل واکنش بدن نسبت به واکسن بروز نمی‌کنند بلکه به‌دلیل اضطراب و انتظارات ناشی از تزریق آن واکسن در بدن فرد بروز می‌کنند. آگاهی جامعه از واکنش‌های «نوسیبو» می‌تواند به کاهش نگرانی افراد نسبت به دریافت واکسن کرونا و مقاومت در برابر آن کمک کند؛ به‌طوری‌که اگر به افراد گفته شود واکسنی که تزریق می‌کنند مانند درمان‌های شبه‌دارو بوده و عوارضی به‌دنبال ندارد، این موضوع اضطراب آنها را کاهش داده و باعث می‌شود افراد عوارض جانبی به‌مراتب کمتری تجربه کنند.
اندمی به معنی بی‌ضرر بودن نیست
واژه «اندمی» یکی از بیشترین موارد استفاده‌های نادرست را به خود اختصاص می‌دهد. طبق نظر همه‌گیری‌شناسان، یک عفونت اندمی عفونتی است که در آن میزان کلی ابتلاها ثابت است، به‌طوری‌که نه افزایش و نه کاهش می‌یابد و این بدان معناست که نسبت افرادی که می‌توانند بیمار شوند، از تعداد اصلی ویروس و افرادی که به آن مبتلا می‌شوند، بالاتر می‌رود. یک بیماری درعین اینکه می‌تواند اندمی باشد، می‌تواند گسترش یافته و کشنده هم باشد. مالاریا به‌عنوان یک اندمی، در سال 2020 بیش از 600 هزار نفر را در دنیا از بین برد. در این میان، 10 میلیون نفر در همان سال به بیماری سل مبتلا شده و حدود 1.5 میلیون نفر جان خود را از دست دادند. اما هنوز هم می‌توان انتظار داشت موج‌های مخربی از عفونت‌های اندمی مانند سرخک در آمریکا در سال 2019 شیوع پیدا کنند. سیاست‌های سلامت و رفتارهای فردی است که شکل و شمایل احتمالی را به‌عنوان اندمی کووید-19 تعیین می‌کند. مدت کوتاهی بعد از شیوع سویه آلفا و گسترش آن در اواخر سال 2020، تنها درصورتی‌که این عفونت سرکوب شود می‌توان امیدوار بود که تکامل ویروسی سریعی اتفاق بیفتد.
تاثیر واکسن تقویتی در ورود اُمیکرون به بدن
ویروس جدید اُمیکرون در دنیا درحال گسترش است و به‌سرعت جای سویه دلتا را در کشورهای مختلف می‌گیرد. سویه دلتا در مقایسه با سویه‌های اولیه کرونا، سیستم ایمنی بدن را راحت‌تر مورد حمله قرار داده و باعث بروز عفونت در افراد واکسینه می‌شود. پروتئین اسپایک نقش مهمی در ورود ویروس به بدن دارد و ازاین‌رو، اساس تولید بسیاری از واکسن‌های کرونا، هدف قرار دادن همین پروتئین بوده است. محققان در بررسی‌های خود نقش پروتئین اسپایک را در سویه اُمیکرون مورد مطالعه قرار دادند که چگونه این پروتئین از واکنش‌های ایمنی واکسن‌های mRNA اسپایک فرار می‌کند. آنها شبه‌ویروس‌های کرونا را با استفاده از پروئین اسپایک اُمیکرون دسته‌بندی و از آنها برای ورود به سلول‌های HEK293Tاستفاده کردند که به‌طور پایدار گیرنده‌های ACE2 را تثبیت می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سویه اُمیکرون در برابر هر بار تزریق واکسن و تولید آنتی‌بادی در بدن، به‌طور موثری سرکوب شده و چندبرابر احتمال ورود آن به داخل سلول‌ها و آلوده کردن بدن کاهش می‌یابد. به‌طوری‌که محققان مدعی شده‌اند با تزریق دز تقویتی که دز سوم واکسن به شمار می‌رود، مقاومت بدن در جلوگیری از ورود اُمیکرون تا 10برابر بیشتر از دز دوم می‌شود.
دلتاکرون؛ سویه‌ای که نیامده ناپدید شد
درحالی‌که دنیا یک ماه درگیر اُمیکرون شده بود، خبرهایی حاکی از ظهور سویه جدیدی حاصل ترکیب ویروس‌های دلتا و اُمیکرون منتشر شد اما محققان مدعی شدند که این ویروس هرگز وجود خارجی نداشته است. هفتم ژانویه بود که یک ویروس‌شناس در دانشگاه قبرس چند ژنوم SARS-CoV-2 را شناسایی کرد که ویژگی‌هایی از هر دو سویه دلتا و اُمیکرون در خود داشت و به همین دلیل، نام دلتاکرون را روی آن گذاشتند. متخصصان این خبر را در رسانه‌های اجتماعی انعکاس داده و تاکید کردند 52 توالی این ویروس به سویه جدید مرتبط نمی‌شود و حاصل ترکیب این دو سویه با یکدیگر نیستند؛ اما درعوض، به این نکته اشاره کردند که مشاهده این توالی ویروسی می‌تواند حاصل نوعی آلودگی در شرایط آزمایشگاهی باشد. به‌دنبال آن، بسیاری از سازمان‌ها ازجمله سازمان بهداشت جهانی تاکید کردند که اُمیکرون و دلتا هرگز ترکیب ابرسویه‌ای خطرناک نداده‌اند. درصورتی‌که برخی محققان سیستم را به‌دلیل تشخیص سریع یک خطای توالی تحسین کردند، دیگر محققان هشدار دادند که این ویروس ترکیبی شناسایی‌شده، هرگز وجود خارجی نداشته و نباید موجب رعب و وحشت شود. با توجه به 7 میلیون ژنوم ویروس SARS-CoV-2 که از ژانویه 2020 شناسایی شده‌اند، بروز برخی خطاهای ایجادشده در توالی‌ها طبیعی است و نباید موجب شگفتی شود. درواقع، دلتاکرون از نمونه‌های یک ویروس به‌عنوان بخشی از ردیابی گسترش ویروس کرونا در قبرس بوده است. با توجه به آزمایش برخی توالی‌های این سویه جدید، محققان تاکید کرده‌اند که امضای ژنتیکی اُمیکرون در این ژن با توجه به پروتئین اسپایک، به ویروس در ورود به سلول‌ها کمک می‌کند.