زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: دانشگاه‌ها کم‌کم آماده می‌شوند تا بعد از ماه‌ها دوری دانشجویان، کمتر از یک ماه دیگر میزبان این قشر باشند که بالاخره فضای دانشگاه‌ها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی تا حد زیادی به دوران قبل از همه‌گیری این بیماری بازگردد. هرچند تا چند هفته پیش اما و اگرهای زیادی درباره حضوری شدن یا نشدن ترم جدید وجود داشت، آنچه مسلم است اینکه همه فعالان نظام آموزشی و حتی دانشجویان دیگر به این نتیجه رسیده‌اند که فضای مجازی تنها برای مدتی می‌توانست جایگزین کلاس‌های حضوری شود و حالا که شرایط واکسیناسیون در جامعه باعث شده تب‌وتاب کرونا تا حد قابل‌قبولی فروکش کند، دیگر نیازی نیست دوری از فضای آکادمیک بیش از این شود. به‌طوری‌که روز گذشته نیز وزیر علوم از بهداشتی‌ها خواسته بود پروتکل‌های بهداشتی جدیدی را که نیاز است در کلاس‌های آموزشی و خوابگاه‌ها برای تداوم فعالیت‌های حضوری دانشگاه‌ها به مرحله اجرا برسد، به اطلاع وزارت علومی‌ها برسانند. درست است که به‌زودی دیگر لپ‌تاپ‌ها و گوشی‌های هوشمند تنها راه ارتباطی با استادان دانشگاهی نیستند، اما این بدان معنی نیست که قرار است موتور آموزش مجازی برای همیشه از بهمن‌ماه خاموش شود، بلکه دیگر بنا نیست صفر تا صد کلاس‌های درسی اعم از تئوری و عملی تنها از طریق مانیتور دنبال شود. همزمان با آماده شدن دانشگاه‌ها، مسئولان وزارت علوم خبرهای جدیدی نیز از برخورد با دانشجویان و استادانی می‌دهند که تا امروز حتی یک دز واکسن هم دریافت نکرده‌اند. طبیعی است در میان آنها هم هستند افرادی که معذوریت‌هایی برای این کار داشته باشند و به همان اندازه که این معذوریت‌ها برای دانشگاه‌ها قابل‌پذیرش است، اما قرار نیست مانعی برای حضوری شدن مراکز آکادمیک باشد. به‌عبارت دیگر برای ترم بهمن‌ماه، دانشگاه‌ها معطل دانشجویان یا استادانی نخواهند ماند که هنوز در تکاپو برای زدن واکسن هستند، بلکه آنها باید خود را با شرایط جدید وفق دهند. اعلام این موضع از زبان محمدرضا آهنچیان، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم نشان از آن است که استادان و دانشجویانی که می‌خواهند در بازگشت دانشگاه‌ها به حالت اصلی خود، از این مهم جا نمانند زمان زیادی در اختیار ندارند تا بتوانند خود را به دیگر همقطاران‌شان برسانند. بااین‌حال نمی‌توان این مهم را نادیده گرفت که به هر اندازه‌ای که حضوری شدن دوباره دانشگاه‌ها امر غیرقابل‌کتمانی است، اما نمی‌توان سلامت دانشجویان و استادان را هم به خطر انداخت، ازاین‌رو متولیان تصمیم گرفته‌اند با آنهایی که هنوز در ابتدای راه واکسن زدن هستند، به روش دیگری برخورد کنند.
90 درصد استادان و دانشجویان دانشگاه‌های دولتی واکسینه شده‌اند
یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها در حضوری شدن در ترم بهمن‌ماه، میزان واکسیناسیون استادان و دانشجویان است، مساله‌ای که علی خاکی‌صدیق، معاون آموزشی وزارت علوم در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره‌اش این‌طور می‌گوید: «قرار است آخرین آمار مرتبط با این حوزه را وزارت بهداشتی‌ها طی یکی دو روز آینده در اختیارمان بگذارند، اما آنچه به‌صورت کلی به ما اعلام شده، این است که بیش از 90درصد دانشجویان و استادان دو دز واکسن را دریافت کرده‌اند. طبیعی است که به‌محض اینکه آمار جدید را به ما اعلام کنند دوباره وزارت علوم آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. یکی از مسائل اصلی در این حوزه آن است که دانشگاه‌های دولتی هرکدام به‌صورت جداگانه اقدام به واکسیناسیون کرده بودند، ازاین‌رو منتظر هستیم تا اطلاعات تجمیع‌شده در این‌باره را از وزارت بهداشت دریافت کنیم.»
برخورد دانشگاه‌ها با استادانی که هنوز واکسن نزدهاند را باید مهم و جدیدترین خبر مرتبط با حضوری شدن دانشگاه‌ها دانست. مساله‌ای که این مقام‌مسئول درباره‌اش می‌گوید: «قطعا همزمان با شروع ترم جدید دانشگاه‌ها موظف به این کار هستند، اما منظور از این برخورد آن است که این‌دسته از استادان برای رفتن به کلاس‌های حضوری‌شان با محدودیت جدی روبه‌رو خواهند شد؛ چراکه نمی‌توان برخورد دیگری با آنها داشت.»
استادانی که واکسن نزدهاند امکان حضور در کلاس‌های درس را نخواهند داشت
شاید در این میان عده‌ای از استادان تصور کنند که اجازه ندادن به آنها برای ورود به کلاس‌های فیزیکی نمی‌تواند مانعی برای تدریس آنها شود، موضوعی که به نظر می‌رسد برخلاف تصور آنها خواهد بود. خاکی‌صدیق ادامه می‌دهد: «قطعا این استادان نمی‌توانند تنها به این دلیل کلاس‌هایشان را به‌صورت مجازی برگزار کنند. البته به‌صورت کلی اختیار اینکه با این‌دسته از استادان چگونه برخورد شود را برعهده دانشگاه‌ها گذاشته‌ایم و آنها می‌توانند براساس ضوابطی که دارند، مساله را مورد بررسی قرار دهند.»
معاون آموزشی وزیر علوم تصریح می‌کند: «به دانشگاه‌ها اختیار داده‌ایم درباره اینکه چه کلاس‌هایی باید به‌صورت کاملا حضوری و چه کلاسی به‌صورت ترکیبی برگزار شود، تصمیم بگیرند، همچنین اینکه قرار است چه بخش‌هایی از یک کلاس در بستر فضای مجازی دنبال شود هم برعهده دانشگاه‌هاست. قطعا این مولفه‌ها براساس شرایطی که تا آن زمان در استان‌های مختلف از لحاظ بیماری کرونا حاکم میشود، متفاوت خواهد بود؛ اما آنچه در همه دانشگاه‌ها ثابت است، اینکه نمی‌توان به‌دلیل برگزاری کلاس‌های حضوری، به استادانی که واکسن نزدهاند اجازه ورود به کلاس‌های درس را بدهیم.»
حذف درس برای استادانی که واکسن نزدهاند، راهکار وزارت علومی‌هاست تا از این طریق نه‌تنها معدود استادانی که با دلایل مختلف تا امروز اقدام به این کار نکرده‌اند تشویق یا بهتر است بگوییم ملزم به انجام این کار کنند، بلکه نشان دهند قرار نیست برای ترم آینده، بخش مهمی را به آموزش مجازی اختصاص داد؛ مساله‌ای که به نظر می‌رسید پیش از این چندان از سوی استادان و دانشجویان جدی گرفته نمی‌شد. نکته مهم در صحبت‌های خاکی‌صدیق این است که به گفته او اگر اعلام کنیم استادی که به هر دلیلی نتوانسته تا امروز واکسن بزند، به او اجازه برگزاری کلاس‌ها به‌صورت غیرحضوری را بدهیم، قطعا نقض غرض خواهد بود.
دانشجویان و استادان ترم آینده به امید کلاس‌های مجازی نباشند
این مقام‌مسئول با بیان اینکه هنوز به اندازه‌ای تا شروع ترم جدید زمان باقی مانده است که دانشجویان و استادانی که واکسن نزدهاند، حداقل دز اول را دریافت کنند و از این بابت تاکید می‌کنیم که حتما باید هر دو قشر برای شروع ترم واکسن زده باشند تا اجازه حضور در کلاس‌ها به آنها داده شود، می‌گوید: «اگر بخواهیم وضعیت ترم آینده را به‌صورت کلی بیان کنیم، قطعا آموزش‌ها در کل کشور حضوری خواهد بود؛ در این میان هم دانشجویان موظف هستند همانند دوران قبل از کرونا در دانشگاه حضور داشته باشند و هر دانشجویی که به‌دلیل واکسینه نشدن، چنین اجازه‌ای به او داده نشود، مشمول مقررات آموزشی‌ای میشود که در دانشگاه‌ها وجود دارد. البته درست است که برخی دانشجویان هستند که تحت هیچ شرایطی تا امروز اصلا امکان تزریق واکسن را نداشته‌اند؛ درست است که دلایل آنها قابل پذیرش است و نمی‌توان برای همه دانشجویان نسخه یکسانی پیچید، اما آنها صرفا برای اینکه بتوانند در کلاس‌ها حاضر شوند، لازم است تا زمان دریافت واکسن هر 15 روز یک‌بار تست منفی CPR خود را به دانشگاه تحویل دهند؛ درغیر این‌صورت از حضور آنها همانند استادان سر کلاس‌های درس جلوگیری شده و طبیعی است که اگر دانشجویی 3 غیبت غیرموجه داشته باشد، مشمول حذف درس خواهد شد.»
خاکی‌صدیق صحبت‌های خود را این‌طور به پایان می‌رساند: «با توجه به اینکه در روند واکسیناسیون دانشجویان مشکلاتی ایجاد شده بود، هنوز برخی دانشجویان نمی‌توانند دز سوم را دریافت کنند؛ ازاین‌رو دریافت یا عدم دریافت دز سوم تغییری در حضور یا جلوگیری از حضور آنها در کلاس‌های درس نخواهد داشت، بلکه مساله اصلی ما این است که دانشجو تا امروز حداقل اولین دز واکسن را دریافت کرده باشد و تنها با دانشجویان و استادانی که هیچ‌کدام از دزها را تزریق نکرده باشند، برای ورود به کلاس‌های درس برخورد جدی خواهیم داشت.»
۹۵ درصد استادان دانشگاه آزاد واکسن زده‌اند
دانشگاه آزاد اسلامی هم که سهم قابل‌توجهی در نظام آموزش عالی دارد، همانند وزارت علوم با وجود تاکید ویژه بر حضوری شدن دانشگاه‌ها از ترم جدید، قطعا حاضر نیست سلامت دانشجویان و استادانش را به خطر بیندازد؛ به همین دلیل همانند دانشگاه‌های دولتی ضوابط خاص به خود را برای جلوگیری از ورود دانشجویان و استادانی دارد که تا امروز واکسن نزدهاند. این سختگیری‌ها نشان می‌دهد که دانشجویان باید در وقت‌های باقی‌مانده تا شروع ترم جدید، اقدام به دریافت واکسن کنند تا از این طریق مشکلی برای گرفتن واحد و حضور در کلاس‌های درس نداشته باشند.» علیرضا خوشدل، رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران با تاکید بر اینکه بیش از 85درصد دانشجویان و همچنین بیش از 95درصد از استادان و کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی حداقل دو دز از واکسن را دریافت کرده‌اند، می‌گوید: «البته دانشجویان و استادان رشته‌های پزشکی به‌صورت صددرصدی واکسینه شده‌اند؛ چراکه شرایط آنها نسبت به دیگر رشته‌ها متفاوت است و قطعا امکان نداشت حتی بخش اندکی از آنها هم واکسینه نشوند.»
نکته مهم درباره دانشگاه آزاد اسلامی این است که برخلاف دیگر دانشگاه‌ها، از تزریق دز سوم واکسن به دانشجویان و استادان خود نیز غافل نشده است، مساله‌ای که خوشدل درباره‌اش این‌طور می‌گوید: «درست است که دیگر پایگاه‌های تزریق واکسن برای دز تقویتی را نداریم اما به همه دانشجویان‌مان توصیه کرده بودیم تا سومین دز را هم برای امتحانات بزنند و در بخش قابل‌قبولی از دانشجویان هم این اتفاق افتاده است؛ چراکه امتحانات ما به‌صورت حضوری بوده است. البته قرار بود دانشجویان وضعیت واکسیناسیون خود را در سامانه ساجد به ثبت برسانند که متاسفانه هنوز بسیاری از دانشجویان این کار را انجام نداده‌اند. البته نمی‌توان این مساله را هم نادیده گرفت که باید نوبت تزریق دز تقویتی برای دانشجویان و استادان برسد، درحالی‌که هنوز برای بخش قابل‌توجهی از این دو قشر این مهم فراهم نشده، اما به‌محض اینکه به آنها اعلام شود می‌توانند دز تقویتی را دریافت کنند، باید اقدام به این کار کنند؛ چراکه ترم جدید کاملا حضوری خواهد بود.»
دانشجویانی که واکسن نزدهاند امکان انتخاب‌واحد نخواهند داشت
5درصد از استادان دانشگاه آزاد اسلامی در شمول واکسن نزده‌ها تعریف می‌شوند؛ اما این بدان معنی نیست که آنها به معنی واقعی هیچ‌کدام از واکسن‌ها را دریافت نکرده‌اند؛ مساله‌ای که این مقام‌مسئول در توضیح بیشتر آن می‌گوید: «این درصد از استادان نیز در این‌باره معذوریاتی داشته‌اند، یعنی یا ابتلا به کرونا بوده یا تزریق واکسن آنها در مجموعه ما ثبت نشده است. به‌طور مثال استادانی که در خارج از کشور بودند و در بیرون از مرزها واکسن زده‌اند که طبیعی است آنها در آمار ما به ثبت نرسند، یا آنها واکسن‌هایی را تزریق کرده‌اند که در برنامه ملی واکسیناسیون کشور نبوده و باز هم در سامانه ما درج نشده، ازاین‌رو نمی‌توان به‌طور قطع گفت که تمام این 5درصد نیز واکسن نزده یا زده‌اند.»
دانشگاه آزاد اسلامی همانند وزارت علومی‌ها اجازه حضور دانشجویان و استادانی را که واکسن نزدهاند در کلاس‌های درس نمی‌دهد، اما در این دانشگاه سختگیری‌ها به‌مراتب سخت‌تر از دانشگاه‌های دولتی خواهد بود. موضوعی که خوشدل درباره‌اش این‌طور می‌گوید: «به تمام استادان و حتی کارکنانی که تا امروز هیچ واکسنی نزدهاند، اعلام کرده‌اند که امکان حضور در مجموعه‌های خود را ندارند، یعنی مجبور هستند مرخصی بدون حقوق بگیرند تا زمانی که واکسن را دریافت کنند، همچنین به دانشجویان هم نه‌تنها اجازه حضور در کلاس‌های درس را نمی‌دهیم، بلکه اصلا آنها امکان انتخاب‌واحد ندارند.»
واکسیناسیون به روایت آمار
استادان دانشگاه آزاد اسلامی
95+ درصد
دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی
85+ درصد
دانشجویان و استادان علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی
100 درصد
استادان و دانشجویان وزارت علوم
90 درصد