عماد احمدوند، مدیر کریدور فناوری تا بازار در گفت‌وگو با «فرهیختگان» پیرامون شکل‌گیری پایگاه‌های صادراتی دانش‌بنیان که نخستین‌بار به دستور ستاد فناوری نانو راه‌اندازی شدند، گفت: «این دفترها در ابتدا با موضوع صادرات محصولات نانو شکل گرفتند و سپس با توافقی که بین ستاد نانو و معاونت علم‌وفناوری ریاست‌جمهوری شکل گرفت، ماموریت آنها به کل حوزه دانش‌بنیان توسعه پیدا کرد و قرار شد از آن پس روی توسعه صادرات سایر محصولات هم کار کنند.» او با اشاره به هدف‌گذاری‌هایی که برای تاسیس چنین پایگاه‌هایی گذاشته شده، توضیح داد: «نخستین پایگاه صادراتی در سال94 در کشور چین راه‌اندازی شد و بعد از آن دفترهایی در اندونزی، هند، سوریه و عراق شکل گرفتند. چین حدود 6سال پیش راه‌اندازی شد و قدیمی‌ترین دفتر صادراتی محسوب می‌شود و از این‌رو، دفاتر بعدی عمر کوتاه‌تری دارند و حتی برخی از آنها همزمان با همه‌گیری کرونا آغاز به‌کار کردند.»
به گفته او، اصل هدف‌گذاری که برای این دفترها در نظر گرفته شده، کمک به توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان است. کاری که در این دفترها انجام می‌دهند، تقویت برند ملی ما در حوزه های‌تک است. کشور ما در حوزه محصولات پیشرفته برند قدرتمندی در دنیا نداریم که بتوانیم محصول قابل‌توجهی بفروشیم. درمقابل، آنچه ما در دنیا به آن شناخته می‌شویم، صادرات محصولات خام مانند نفت و... است که مواد اولیه پتروشیمی است و در زمینه محصولات های‌تک تقریبا کشورها ما را نمی‌شناسند و طبیعتا کسی ما را قبول ندارد. اما تمرکز دفترها و پایگاه‌های صادراتی دانش‌بنیان که در برخی کشورها راه‌اندازی شده وظیفه دارند کشورها و شرکت‌های کشورهای دنیا را متقاعد کنند که در کشور ما هم محصولات های‌تک در سطح بالای کیفی تولید می‌شود و از نظر قیمتی هم قابل رقابت با بسیاری از کشورهای دنیاست. این مراکز برای رسیدن به این هدف، برنامه‌های متعددی را انجام می‌دهند به‌طوری‌که هیات‌هایی را از آن کشورهای مقصد به ایران بیاورند تا توسعه کار را در داخل کشور مشاهده کنند؛ برخی شرکت‌ها را به کشورهای مقصد ببرند تا با شرکت‌های حاضر در کشورهای هدف تعامل مستقیم داشته باشند. نشست‌هایی را به‌صورت آنلاین برگزار کنند که این باور ایجاد شود که ما صاحب محصولات های‌تک هستیم و پس از آن بتوان در عرصه‌های صادراتی اقدامات بعدی را انجام دهیم.
14 قرارداد صادراتی در پایگاه صادراتی چین
به گفته احمدوند «اتفاقی که در چین رخ‌داده، به این شکل است که شاید اگر در ابتدای شکل‌گیری دفتر چین، در کشور خودمان این سوال مطرح می‌شد که آیا ظرفیت صادرات محصولات های‌تک و نانویی به چین را داریم، 5نفر هم این باور را نداشتند اما طی این چند سال، این دفتر بیشتر از 14مورد قرارداد صادرات قطعی به چین داشته، یعنی قراردادی که قطعی و منجر به صادرات شده و دفتر چین چندمیلیون دلار صادرات محصولات های‌تک انجام داده که برخی از آنها دستگاه‌های پیشرفته تولید نانوالیاف است که صادرات آن هم به چین و هم کره‌جنوبی و هم برخی کشورهای دیگر با موفقیت انجام شد. اما تاکنون 6 تا 7دستگاه صنعتی از دستگاه‌های تولید نانوالیاف در چین نصب شده و مورد استفاده قرار گرفته‌اند. علاوه‌بر صادرات دستگاه‌های تولید نانوالیاف به چین ازسوی دفتر چین، دستگاه شبیه‌ساز جراحی چشم هم از دیگر دستگاه‌هایی است که صادرات آن با موفقیت به چین انجام شد که متخصص جراح در دوره‌های آموزشی، به‌جای انجام کار آموزشی روی چشم واقعی، با این دستگاه شبیه‌ساز آموزش می‌بیند و مهارت‌های جراحی چشم را روی چنین دستگاهی فرا می‌گیرد.»
او همچنین ادامه داد: «از دیگر محصولات های‌تکی که توسط پایگاه صادراتی در چین به این کشور صادر شد، دستگاه ایجاد پوشش‌های سخت (PVD) یا دستگاه‌های لایه نشانی است. این پایگاه که سابقه بیشتری دارد، موفق‌شده شماری از نمونه‌های متعدد صنعتی و نیز تجهیزات آزمایشگاهی را به چین صادر کند. از دیگر نمونه تجهیزات آزمایشگاهی نیز می‌توان به تولید نانوذرات و دستگاه آنالیز نانومواد اشاره کرد و این پایگاه توانسته این باور را در بخشی از مشتریان ایجاد کند و موفق شده‌اند برخی محصولات را به مرحله صادرات برسانند.»
احمدوند گفت: «قراردادهای صادراتی که به‌صورت قطعی انجام شده‌اند تا چندی‌پیش 14مورد بوده و ممکن است بعضی از این قراردادها، درقالب مجموعه‌ای از محصولات صادراتی منعقدشده باشند. به‌عنوان مثال، یک قرارداد صادراتی مانند صادرات دستگاه‌های الکتروریسی صنعتی شامل صادرات 10دستگاه به چین بوده که تاکنون 6دستگاه در این کشور نصب شده است. به‌طور کلی، رقم صادراتی پایگاه صادراتی ایران و چین درقالب این 14قرارادادی که تاکنون به سرانجام رسیده بالغ بر 2.5میلیون دلار تخمین زده شده است. بخش اعظمی از پایگاه صادراتی ایران و چین تاکنون جز در مواردی انگشت‌شمار، در حوزه نانو بوده است و بالاترین درصد صادرات این پایگاه را به‌خود اختصاص می‌دهند.»
صادرات ربات جراح، نخستین فعالیت پایگاه اندونزی
احمدوند در ادامه به «فرهیختگان» گفت: «دفتر بعدی که با فاصله‌ای حدودا 3ساله در سال97 شکل گرفت، پایگاه اندونزی بود که با فاصله کوتاهی با همه‌گیری کرونا روبه‌رو شد و بیشتر دفاتر دیگر صادراتی، عمده فعالیت آغازین خود را در دوران اوج همه‌گیری کرونا انجام دادند. دفتر اندونزی پس از 3سالی که از راه‌اندازی آن می‌گذرد، موفق به صادرات ربات جراح شد که درحال حاضر دو مرکز آموزش جراحی را با استفاده از ربات‌های جراح ایرانی در اندونزی راه‌اندازی کرده‌ایم. این دو ربات جراح صادرشده به اندونزی در دو بیمارستان نصب شده‌اند. یک بخش آن شامل کنسول جراح و شبیه‌ساز و بخش دیگر شامل بازوهایی هستند که به‌صورت عملی جراحی را انجام می‌دهند. درحال حاضر، کنسول جراح و شبیه‌ساز در این دو بیمارستان نصب‌شده و دوره‌های آموزشی را در این مراکز آغاز کرده‌اند و طی چندماه آینده قرار است بازوهای جراحی هم در این مراکز نصب شوند که جراح بتواند از راه دور جراحی را انجام دهد.»
به گفته احمدوند، در اندونزی روی حوزه سلامت و دارویی فعالیت‌های بسیار خوبی انجام می‌شود و از این‌رو، تاکنون تنها ربات جراح در مرحله صادرات از ایران به اندونزی قرار گرفته است.
3 هزار نمونه آزمایشگاهی عراق در ایران آنالیز شد
به گفته مدیر کریدور فناوری تا بازار «بعد از پایگاه‌های چین و اندونزی، مراکز دیگری هم در هند، سوریه و عراق آغاز به‌کار کردند. در سوریه علاوه‌بر پایگاه صادراتی، فضایی نمایشگاهی هم ایجادشده که بعضی از محصولات و فناوری‌های ایرانی در آنجا ارائه می‌شود تا صنایع و شرکت‌های سوری هم بتوانند با مشاهده این فناوری‌ها، نسبت به انعقاد قراردادهای صادراتی با کشور ما ترغیب شوند. این مراکزی که اشاره کردم، تحت‌نظر کریدور صادراتی است اما علاوه‌بر آنها مراکز صادراتی دیگری هم کار می‌کنند که به‌عنوان خانه‌های نوآوری و فناوری ازسوی معاونت علمی‌وفناوری تاسیس شده‌اند مانند کنیا و روسیه که راه‌اندازی شده‌اند و ترکیه هم هنوز افتتاح نشده است. در پایگاه ایران و هند، عدد و رقم صادراتی قابل‌توجهی وجود ندارد و در پایگاه ایران و عراق هم بیشترین تمرکز روی ارائه خدمات آزمایشگاهی بوده است که دانشجویان و پژوهشگرانی که در این کشور کار انجام می‌دهند، نمونه‌های آزمایشگاهی خود را از طریق دفتر صادرات ما در عراق به کشور ما ارسال می‌کنند و آزمایشگاه‌های ما خدمات آنالیز را به آنها ارائه می‌کند. طی سه تا چهارماه گذشته حدود 3هزار نمونه آزمایشگاهی از عراق به ایران ارسال شده و ایران خدمات آنالیز را به عراق ارائه کرده است.»
برندسازی برای محصولات ایرانی و چالش تحریم
مدیر کریدور فناوری تا بازار با اشاره به اینکه پایگاه‌های صادراتی ایران مجبورند با برندی دیگر محصولات ایرانی را به کشورهای دیگر صادر کنند، به «فرهیختگان» گفت: «ما شرکت‌هایی را در کشور حتی در حوزه نانو هم داریم که نه‌تنها به اروپا بلکه به آمریکا هم صادراتی را انجام می‌دهند اما اگر با زاویه دید شرکت‌ها نگاه کنیم، باید واقعیت فضای تجارت را بشناسیم و بپذیریم که اگر یک شرکت نمی‌تواند به‌نام «ساخت ایران» محصولاتش را صادر کند اما با «ریبرند» کردن به‌عنوان یک استراتژی شناخته‌شده در دنیا می‌تواند صادرات خود را انجام دهد، نمی‌توان مانع از این کار شد؛ اما در این میان هم بحث اعتمادسازی و هم بحث تحریم‌ها مطرح می‌شود. چه‌بسا بسیاری از کشورها و شرکت‌ها تمایل به همکاری با ما دارند اما جرأت این کار را به‌دلیل تحریم‌ها ندارند و وارد این ریسک نمی‌شوند. در این میان، شرکت‌های ما این ریسک را هرچند به‌صورت موقت می‌پذیرند که تحت برند دیگری محصول خود را به شرکت‌های خارجی بفروشند.»
احمدوند اظهار کرد: «درحال حاضر شرکت‌هایی در داخل داریم که محصولات خود را به کشورهای آمریکایی هم می‌فروشند و حتی با اطلاع شرکت مقصد از فرآیند ریبرند کردن، این کار را انجام می‌دهند و شرکت‌های داخلی به این شکل سعی می‌کنند بخشی از بازار را ازآن خود کنند. این راهبرد یکی از راهکارهای موثر برای شرکت‌هایی است که تحریم‌ها مانع از توسعه بازار صادرتی آنهاست، بسیار موثر است؛ اما امیدواریم در سال‌های آینده درصد بالایی از محصولات صادراتی ایران با همان نام و برند ایران صادر شود. عوامل محیطی و بین‌المللی نقش زیادی در این فرآیند تحریم‌ها دارند و یک شرکت به‌راحتی نمی‌تواند برای آن برنامه‌ریزی زمانی کند و شرکت‌ها مجبورند با شرایط موجود، اوضاع را پیش ببرند و وظیفه ما این است که به‌عنوان پایگاه‌های صادراتی، تلاش کنیم تا حد امکان، کشورها را از مدیران دولتی گرفته تا مدیران بنگاهی، از توانمندی‌های داخلی خود مطلع کنیم تا به باور توانایی‌های ما برسند.»