به گزارش «فرهیختگان»، کامران باقری لنکرانی در کنگره ملی رصد اجتماعی پاندمی کووید ۱۹، به پیام هشداردهنده دبیرکل سازمان ملل متحد در روز جهانی سلامت سال ۲۰۲۱ میلادی اشاره کرد و گفت: بحران کووید ۱۹ نشان داد که چقدر جوامع ما نابرابر هستند، و این نابرابری‌ها هم میان کشورها و هم درون کشورها دیده می‌شود و کسانی که بیشترین آسیب را از کووید دیده اند، گروه‌های آسیب پذیر جوامع هستند و کسانی که دچار فقر و شرایط کار نامناسب و یا ایزوله اجتماعی شده اند.
به گفته وی، در پیام دبیرکل همچنین آمده بود که این نابرابر ها، و بی عدالتی‌ها، غیراخلاقی است و برای همه کشورهای غنی و فقیر، خطرناک است و اگر قرار باشد که از تبعات کووید رهایی پیدا کنیم، باید به این نابرابری‌ها توجه ویژه داشته باشیم.
وی گفت: یکی از مهم‌ترین نابرابری‌ها در جهان، دسترسی به واکسن کووید ۱۹ است، می‌بینیم که کشورهای مختلف آمارهای گوناگون دارند، کشورهای آفریقایی دسترسی بسیار پایینی به واکسن دارند، و این در حالی است که در سراسر جهان، بیش از ۹ میلیارد و ۳۶۰ میلیون دز واکسن استفاده شده، یعنی به ازای هر صد نفر، ۱۲۲ واکسن تزریق شده ولی توزیع آن نابرابر است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز افزود: در جوامع غنی هم، توزیع واکسن یکسان نبوده، بطوری که در برخی کشورها، مردم بر اساس دعوتنامه اینترنتی، واکسن دریافت می‌کنند و اگر اینترنت نداشته و یا ناتوان بوده و امکان مراجعه نداشته باشند، دسترسی به واکسن نیز ندارند.
باقری لنکرانی ادامه داد: تا قبل از دوران کرونا، افراد غنی از سلامت بهتری برخوردار بودند، اما نرخ مرگ و میر و سال‌های از دست رفته عمر در کشورهایی که از درآمد بالایی برخوردار هستند، به دلیل کووید ۱۹ بالاتر شده است. و این موضوع، به داخل همان کشورها و نابرابری‌های آن کشورها بر می‌گردد.
وی بر اساس مطالعات انجام شده، گفت: کشورهایی که نابرابری‌ها در ثروت و درآمد در آنها بیشتر بوده، نرخ مرگ و میر هم بیشتر بوده است، مثلاً در مقایسه کشورهای آمریکا و کانادا، مشاهده شده است که در کانادا نرخ مرگ و میر کمتر از آمریکا بوده و ۳۷ درصد از تعداد مبتلایان در آمریکا و ۲۸ درصد از نرخ مرگ و میر در آمریکا، می‌تواند با عوامل ایجاد بی عدالتی و توزیع نابرابر ثروت رابطه داشته باشد. در واقع، نشان می‌دهد که بی عدالتی و اختلاف طبقاتی می‌تواند ارتباط تنگاتنگی با نرخ مرگ و میر و نرخ ابتلاء به کووید ۱۹ داشته باشد.
باقری لنکرانی افزود: جهان در حال دوره بهبودی اقتصادی بعد از کووید ۱۹ است و همه کشورها در ۲۰۲۰ میلادی، کاهش درآمد را تجربه کردند و حتی در کشورهای ثروتمند نسبت به کشورهای با درآمد کم و متوسط، بیشتر بوده است. اما نرخ بهبودی و روند بهبودی اقتصادی در کشورهای ثروتمند خیلی سریع‌تر است و در کشورهای با درآمد کم و متوسط، این روند با تأخیر در حال اجراست و پیش بینی آن هم، سرعت کم بهبودی اقتصادی در این کشورهاست.
وی توضیح داد: در واقع، کاهش درآمد برای همه کشورهای دنیا در سال ۲۰۲۰ میلادی رخ داده بود، ولی در سال ۲۰۲۱، جبران آن برای کشورهای غنی بیشتر بوده است. در بین کشورها هم از سال ۱۹۸۸ میلادی به بعد ما نوعی کاهش فاصله کشورها به لحاظ درآمدی را داشتیم و این کاهش بخصوص در بازه زمانی سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ میلادی، این فاصله‌ها کمتر شد، اما در دوران کرونا شاهد افزایش این فاصله درآمدی بین کشورها بودیم و در واقع، کشورهای فقیر در مقابل کشورهای غنی، فقیرتر شدند و هر چند که نرخ کاهشی آن کمتر بود، اما فاصله را افزایش داد.
لنکرانی افزود: اوضاع در داخل کشورها هم، متأسفانه حاکی از نابرابری و بی عدالتی است، مثلاً در گزارش منتشر شده از آمریکا، نشان داد که مرگ و میر کرونا در نژاد سیاه و مناطق با سطح درآمد پایین‌تر، بیشتر بوده و این گروه‌ها صدمات بیشتری از کرونا را تجربه کردند.
این استاد تمام دانشگاه اظهار داشت: در سطح فردی هم این نابرابری‌ها مشاهده می‌شود، کسانی که در گروه‌های اقتصادی پایین‌تری هستند، مجبورند که حتی اگر بیمار شدند، کار کنند و فرصت استراحت ندارند و کارگران روزمزد و ترس اخراج از محل کار و شرایط کاری آنان، امکان ابتلاء را بیشتر می‌کند، ضمن آنکه امکان کار در خانه برای کارگران و کارکنان ساده و بدون مهارت، کمتر است. همینطور، سطح کم سواد سبب خواهد شد که این گروه‌ها بیشتر تحت تأثیر شایعات و خرافات قرار بگیرند و در واقع، " واکسن هراسی" در دو گروه " افرادی که سطح پایین سواد سلامت دارند " و " افرادی که در طبقات متوسط و سطح بالاتری از سواد سلامت را دارا می‌باشند "، بیشتر مشاهده می‌شود.
لنکرانی در پاسخ به این سوال که چه کسانی در کووید ۱۹ فقیرتر شدند؟ گفت: یک مطالعه از کشورهای مختلف، نشان می‌دهد، افرادی که هیچ تحصیلاتی نداشتند، بیشتر تحت تأثیر کرونا قرار گرفته و دچار فقر شدند و بخصوص در مناطق شهری، کارگران روزمزد، خویش فرما و شاغلان بخش کشاورزی که نگرانی از کاهش درآمد داشتند، بیشتر از کرونا متأثر شدند. در واقع، کرونا فاصله طبقاتی را بیشتر کرده و جبران آن نیز کمتر اتفاق افتاده است.
وی افزود: یکی از اتفاقات در کرونا، کار در خانه و دورکاری بود که باعث منفعت دهک‌های با درآمد بالا، بیشتر از دهک‌های پایین‌تر شد و این افراد، معمولاً از میان کارکنان با سواد و با مهارت بیشتر بودند و این موضوع نیز یکی از عواملی است که شکلی از نابرابری را ایجاد کرد.
وزیر بهداشت دولت نهم گفت: کرونا کلاً بازار کار را تحت تأثیر قرار داد و گزارش‌های منتشر شده از کشور استرالیا نشان می‌دهد که با وجود اینکه نرخ بیکاری در این کشور، حدود شش درصد است، ولی در دوران کرونا نرخ بیکاری این کشور تا ۴۳ درصد افزایش یافت. طبقات فقیر بیشتر تحت تأثیر بودند و عدم حمایت مالی از این طبقات، تقریباً نظیر افراد بیکار، آنان را دچار مخاطرات مالی کرد.
وی افزود: یکی دیگر از نابرابری‌ها، افزایش نابرابری در آموزش بود که بر اساس گزارشی از کشور آلمان، کلاً در دوره کرونا فعالیت‌های آموزشی در همه دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی کاهش یافت. اما آنچه که مهم است، دانش آموزانی که قبلاً شاگردان موفقی هم نبودند و کارکردهای پایین داشتند، کرونا باعث تشدید مشکل آنان شد و این گروه بیشتر اوقات خود را به فعالیت‌های مضر مانند بازی‌های کامپیوتری و تماشای تلویزیون صرف کردند.
به گفته لنکرانی، کرونا، نابرابری در دو گروه را در دسترسی آموزشی دامن زده است و در کشور ما نیز عدم دسترسی به امکانات، هزینه بالای آموزش مجازی و یا کاهش درآمد خانواده که سبب اشتغال دانش آموزان در بازار کار و ترک تحصیل آنان شد، قابل مشاهده می‌باشد.
وی گفت: به دلیل تفاوت‌های طبقاتی و موقعیت‌های اجتماعی، تفاوت در مواجهه با خطر ابتلاء به کرونا و نتایج آن داشتیم و ما با یک بحران نابرابری رو به رو شدیم که اگر خوب نشناسیم، نمی‌توانیم با آن مقابله کنیم.
لنکرانی افزود: یکی از مسائل مهم در این شرایط، این است که نمی‌توان مداخله یکسان برای همه داشته باشیم و اگر حمایت مالی و یا مداخله برای گروهی داشته باشیم، گویا به نابرابری‌ها دامن زده ایم ولی می‌توانیم دسترسی به امکانات را افزایش و آسان کنیم.
وی همچنین با اشاره به شرایط مختلف در مداخلات قابل پیش بینی، تاکید کرد: با حمایت یکسان از همه و پرداخت یکسان یارانه برای همه، باعث افزایش شکاف طبقاتی خواهیم شد ولی می‌توانیم با حفظ کرامت انسانی، برای گروه‌های نیازمند، حمایت بیشتری داشته باشیم.
لنکرانی در پایان، ابراز امیدواری کرد که این کنگره بتواند راهکارهای لازم را به سیاستگذاران و برنامه ریزان نشان بدهد.
* محمد رضا کاظم فرحزادی