ندا اظهری، روزنامه‌نگار: پس از یک سال وقفه در برگزاری حضوری نمایشگاه ایران‌ساخت به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، امسال این نمایشگاه همزمان با نمایشگاه پژوهش و فناوری در هفته پژوهش در نمایشگاه بین‌المللی تهران درحال برگزاری است. این نمایشگاه سال گذشته به‌صورت آنلاین برگزار شد. این دو نمایشگاه به‌طور همزمان در روز سه‌شنبه 23 آذرماه با حضور سورنا ستاری، معاون علم‌وفناوری ریاست‌جمهوری و محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم برگزار شد. در نمایشگاه مواد و تجهیزات آزمایشگاهی ایران‌ساخت امسال بیش از 9000 محصول فناوران در حوزه خدمات، مواد و تجهیزات آزمایشگاهی تولید ایران به نمایش درآمده‌اند. در نمایشگاه پژوهش و فناوری نیز 180 محصول در بخش حضوری و بیش از 700 محصول در بخش مجازی عرضه شده است. این نمایشگاه تا روز جمعه ادامه دارد. نمایشگاه ایران‌ساخت با توجه به اینکه توانمندی مهندسان و محققان ایرانی را به نمایش می‌گذارد، از اهمیت و توجه بالایی برخوردار است و می‌تواند نماد توانایی ایرانیان در حوزه‌های علمی باشد. نمایشگاه امسال هم مانند سال‌های گذشته شاهد خودنمایی دستگاه‌های استراتژیک و منحصربه‌فردی است که با توجه به جایگاه خاصی که دارند، شماری از آنها جزء دستگاه‌های تحریمی به‌شمار می‌روند و به دلیل نیاز داخلی، شرکت‌ها قادر به واردات آنها نیستند. بنابراین محققان ایرانی دست به کار شده و دستگاه‌های مشابه و حتی بسیار کارآمدتر و موثرتر از نمونه‌های خارجی را عرضه کرده‌اند که هم نیاز داخلی را تامین کنند و هم بتوانند با استانداردهای بالایی که دارند، به بازارهای جهانی نیز ورود پیدا کرده و حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشند.
در سالن خلیج‌فارس که یکی از سالن‌های اختصاص داده شده به نمایشگاه ایران‌ساخت امسال است، در طبقه همکف و در میانه سالن، غرفه‌ای متشکل از شرکت‌های مختلف در حوزه سلامت تعبیه شده که در روز نخست نمایشگاه با رونمایی از سه محصول ایران ساخت شرکت «پرتونگار پرشیا» از بازدیدکنندگان استقبال کرد. رونمایی از این سه محصول با حضور ستاری، معاونت علم‌وفناوری ریاست‌جمهوری و وزیر علوم صورت گرفت. شرکت دانش‌بنیان صنایع توسعه تصویربرداری «پرتونگار پرشیا» که از سال 90 فعالیت خود را آغاز کرده، چند سالی است موفق به تولید نوعی دستگاه تشخیصی در حوزه سلامت و بیماری‌ها شده است که امسال با ساخت دستگاه به‌روز شده نمونه قبلی، توانست بازار جدیدی را پیش روی محصولات ایرانی قرار دهد.
دستگاه تشخیصی برای رقابت با دنیا
پیش از رونمایی از این دستگاه، حامد عبدالله‌زاده، کارشناس مکانیک شرکت دانش‌بنیان صنایع توسعه تصویربرداری «پرتونگار پرشیا» در گفت‌وگوی اختصاصی با «فرهیختگان» درباره اولین دستگاه گفت: «نخستین دستگاه «اسپکت قلبی نسخه دو» است. ما چهار سال پیش نخستین نمونه اسپکت قلبی را تولید کردیم. این دستگاه‌ها، دستگاه‌های تصویربرداری در حوزه پزشکی هسته‌ای هستند. در هر حوزه‌ای دستگاه تصویربرداری، سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی داریم و دستگاه اسپکت هم نوع دیگری از این دستگاه‌هاست. این دستگاه در تشخیص سرطان، بیماری‌های سرطانی، توده، تومور، گرفتگی قلب و عروق و قبل از جراحی‌های قلب باز مورد استفاده قرار می‌گیرند.»
او اشاره می‌کند: «هر دستگاهی در این زمینه یک دستگاه تشخیصی است و در این دستگاه اسپکت، رادیودارو را به بیمار تزریق می‌کنیم و با استفاده از ابزارهای آشکارساز از آن تصویرسازی می‌کنیم که میزان زنده بودن سلول را شناسایی می‌کند. به عبارتی، اگر بخواهید سلولی را نسبت به زنده بودن آن بررسی کنید و میزان فعال بودن آن سلول را اندازه‌گیری کنید حتما به دستگاه اسپکت نیاز دارید. دستگاه اسپکت قلبی ما بعد از 3 سال که نمونه اولیه را ساختیم و ایرادات آن به‌روز شد و بعد از بررسی و رفع آنها، پروژه جدیدی را به اصطلاح صنعتی، دستگاه «پرو اسپکت دو» را ساختیم که در این نمایشگاه از آن رونمایی کرده‌ایم. نمونه اولیه این دستگاه در 6 بیمارستان نصب شده و درحال کار است. دستگاه اسپکت نمونه یک به مدت 4 سال است که در بیمارستان امام خمینی(ره) نصب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد و تاکنون بیش از 5 تا 6 هزار بیمار را تصویربرداری کرده است. دستگاه «اسپکت دو» که در شهرهای مختلف همچون مشهد، اردبیل، یزد، تهران و... نصب شده و نسبت به نمونه اولیه آن بدون نقص‌تر، مستحکم‌تر و با بدنه بهتر، عملکرد و دقت بسیار بالاتری دارد.»
فروش با قیمت یک‌سوم بازار جهانی
به گفته عبدالله‌زاده، این دستگاه در راستای ورود به بازار جهانی و تامین کامل نیاز داخلی صورت‌گرفته است. ما تنها تولیدکننده دستگاه «پرواسپکت» نه‌تنها در ایران بلکه به جرأت می‌توان گفت در آسیا هم تنها کشور هستیم. دستگاه‌های تکنولوژیک هسته‌ای بسیار دستگاه‌های استراتژیکی هستند و برای هر کشوری که از این فناوری برخوردار باشد، حساسیت‌هایی ایجاد می‌کند. بیشتر این تکنولوژی‌ها در آمریکا وجود دارند و شرکت‌های تولیدکننده اغلب شرکت‌های وابسته آمریکایی هستند و غیر از آمریکا، کشورهای انگشت‌شماری هستند که به این فناوری مجهز‌ند. می‌توان به آلمان و مجارستان نیز اشاره کرد که بازار کوچک‌تری را در اختیار دارند. اما برندهای اصلی باز هم سهامداران آمریکایی دارند و می‌توان این دستگاه را در انحصار آمریکا دانست. به‌عنوان مثال، دستگاه «زیمنس» در این حوزه که آلمانی است سهامدار آمریکایی دارد. او می‌گوید: «این یک حوزه بسته است که ما سعی کرده‌ایم در آن فعالیت کنیم. با امکانات و حتی تحریم‌هایی که با آن روبه‌رو بودیم، هیچ‌کس انتظار نداشت چنین دستگاه‌هایی در ایران تولید شود. دستگاه اسپکت هم جزء دستگاه‌های تحریمی است و با وجود اینکه دستگاه‌های پزشکی نباید تحریمی باشند اما به دلیل استراتژیک بودن آن که می‌توانند کارهای تحقیقاتی در حوزه سرطان و سلامت را انجام دهند، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.»
فروش با قیمت یک‌سوم بازار جهانی
این کارشناس مکانیک عنوان می‌کند پیش از تولید این دستگاه در داخل، نمونه خارجی آمریکایی و حتی آلمانی آن با قیمت بسیار بالایی وارد کشور می‌شد. اما در مقایسه با نمونه‌های خارجی، دستگاه «پرواسپکت» بین یک‌دوم تا یک‌سوم قیمت نمونه وارداتی عرضه شده‌اند که از لحاظ مالی کاملا به‌صرفه است. بازار صادراتی هم با مشکلاتی روبه‌رو است که یکی از آنها کسب استانداردهای روز اروپاست که به دنبال رسیدن به آن هستیم اما به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی که با آن مواجه هستیم، هزینه‌های زیادی داشته و شرکت‌ها توان پرداخت آن را ندارند. امیدواریم با کسب این استانداردها بتوانیم به‌زودی وارد بازار جهانی شویم. ما به دلیل قیمت بسیار پایینی که در مقایسه با نمونه‌های خارجی داریم و نیز هزینه‌های پایین، به‌طور قطع می‌توانیم بازار صادراتی خوبی را در اختیار داشته باشیم. این دستگاه با توجه به محدودیت‌ها تولید شده و به دلیل بزرگ نبودن شرکت، هزینه‌های تولیدی هم کاهش یافته و به همین دلیل، قیمت تمام‌شده آن پایین می‌آید که همین امر، بازار رقابت با فروشنده‌های خارجی این دستگاه را داغ‌تر می‌کند.
دستگاه اسپکت تمام بدن با طراحی مهندسان داخلی
عبدالله‌زاده در ادامه به رونمایی از دستگاه دیگری هم با عنوان «اسپکت تمام بدن» اشاره کرد و گفت: «این دستگاه که بزرگ‌تر از «پرواسپکت دو» است، برای اولین بار در داخل کشور تولید می‌شود و به‌طور قطع بسته به نوع طراحی، سبک کارکرد و تصویربرداری، در دنیا هم جزء اولین دستگاه‌های تولید شده خواهد بود. تفاوت دستگاه «اسپکت تمام بدن» با دستگاه «اسپکت قلبی» در این است که ابعاد بزرگ‌تری دارد و دتکتورها یا تجهیزات تشخیصی و آشکارساز آن بزرگ‌تر است و می‌تواند تصاویر باکیفیت‌تری تهیه کند. از دیگر قابلیت‌های این دستگاه این است که قابل تبدیل به دستگاه اسپکت قلبی است به این معنا که هر مرکزی مجهز به دستگاه اسپکت تمام بدن باشد، به‌راحتی می‌تواند اسپکت قلبی را هم با آن دستگاه انجام دهد.»
او عنوان می‌کند: «دستگاه اسپکت قلبی به‌طور اختصاصی برای قلب طراحی شده و دستگاه اسپکت تمام بدن که به دستگاه جنرال معروف است، می‌تواند تمامی اسکن‌های حوزه پزشکی هسته‌ای را ساپورت کند. این دستگاه بعد از دو سال‌ونیم زحمت بچه‌ها به اینجا رسیده و امیدواریم با ورود به بازار باعث سربلندی کشور شود. این دستگاه هم تنها توسط شرکت‌های انگشت‌شماری در دنیا به‌ویژه از سوی آمریکا تولید می‌شود اما قیمت دستگاه تولید کشور ما بسیار رقابتی است. البته هوز این دستگاه قیمت‌گذاری نشده و هنوز یک ماه هم از تست عملکرد دستگاه نگذشته است و دستگاه کاملا نوین و جدیدی است که با ورود به بازار، می‌تواند توجه دنیا را به خود جلب کند و اطمینان داریم سروصدای زیادی را در دنیا ایجاد خواهد کرد. نمونه خارجی دستگاه اسپکت تمام بدن حدود 500 هزار دلار عنوان شده اما تمام محصولات ما حداقل قیمت آنها یک‌دوم تا یک‌سوم زیر قیمت بازار جهانی عرضه خواهد شد.
این کارشناس مکانیک شرکت دانش‌بنیان «پرتونگار پرشیا» با اشاره به خاص بودن این دستگاه‌ها می‌گوید: «با وجود اینکه تمام محصولات ما نمونه خارجی دارند، اما هیچ‌کدام از آنها کپی شده از نمونه‌های خارجی نبوده و سبک خاصی داریم؛ به‌عنوان مثال سبک تصویربرداری خاصی داریم. طرح و دانش این دستگاه متعلق به خود ماست و از هیچ مهندسی معکوسی در ساخت این دستگاه استفاده نشده است.»
ابزار جیبی کمک‌تشخیصی «گاما پن»
عبدالله‌زاده درباره سومین دستگاهی که در روز نخست نمایشگاه ایران ساخت رونمایی شد به «فرهیختگان» گفت: «ما حدود 7 سال پیش، دستگاه «گاما پروب» را تولید کردیم و بعد از آن به سراغ تولید دستگاه «گاما پن» رفتیم. حدود 150 دستگاه از «گاما پروب» فروخته شده و در بیمارستان‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته و بیشتر جراحی‌ها در ایران توسط دستگاه ما انجام می‌شود. «گاما پروب» یک کنسول ابزار کمک تشخیصی حین عمل است که برای تشخیص توده‌های سرطانی حین عمل انجام می‌شود. پزشک در زمان تصویربرداری و مشاهده یک توده، هنگام برش، ناحیه زیادی را برمی‌دارد. این ابزار به پزشک کمک می‌کند ناحیه کمتری را برش زده و آسیب کمتری را متوجه بیمار کند. دستگاه «گاما پن» نسخه جدید دستگاه «گاما پروب» است که کنسول در آن حذف شده و به جای آن، تجهیز کوچک و در حد جیبی طراحی شده که درواقع «قلم گاما» نامیده شده است. در دنیا تنها دو تا سه محصول مشابه با این دستگاه وجود دارد که هیچ‌کدام از آنها به سبکی، خوش‌دستی و کیفیت و عملکرد این دستگاه جیبی تولید ما نیست. البته این ادعایی که می‌کنیم بسته به مستنداتی است که در اختیار داریم و شعار نمی‌دهیم و قابل اثبات است. این نمونه «گاما پن» هم با ورود به بازار دنیا حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و ادعای زیادی در آن داریم.»
هرچه اشعه بیشتر، توده سرطانی‌تر
او در تشریح نوع عملکرد این قلم گاما به «فرهیختگان» گفت: «در قسمت جلویی دستگاه، ابزار دیتکتور یا آشکارساز تعبیه شده است که مانند دوربین عمل می‌کند اما به جای مشاهده تصویر، فوتون‌ها را شناسایی می‌کند. درواقع، این آشکارساز، کار خواندن تعداد «کانت‌ها» یا اشعه‌هایی را انجام می‌دهد که از بدن بیمار ساطع می‌شود. درواقع، به بدن بیمار رادیودارویی حاوی اشعه گاما تزریق می‌شود و این آشکارسازها، اشعه گاما را در بدن بیمار شناسایی کرده و به پزشک در تشخیص و شناسایی سلول‌هایی با فعالیت بالا کمک می‌کند. درواقع، نقاطی که توسط این آشکارسازها فعالیت بالای سلول شناسایی می‌شود، نشانه وجود تومورهای سرطانی یا غده است. ابزار «گاما پن» این کانت‌ها یا اشعه‌ها را برحسب شمارش می‌خواند، به‌طوری‌که هر چه تعداد این شمارش‌ها بیشتر باشد، اکتیویته در آن ناحیه بیشتر است و توده سرطانی‌تر بوده و آن ناحیه نیاز به تخریب بیشتری دارد. از دیگر قابلیت‌هایی که این دستگاه دارد، شناسایی و خواندن اشعه‌های محیطی است. برای اینکه کار برای پزشک راحت‌تر شود، پروتکل‌هایی برای کالیبراسیون دستگاه وجود دارد به‌طوری که اشعه محیط را صفر درنظر می‌گیرد و به پزشک در تشخیص میزان اشعه بدن کمک می‌کند تا خطا به حداقل برسد. به عبارتی، این ابزار تشخیصی، با کالیبراسیون، اشعه محیط را برای پزشک صفر درنظر می‌گیرد. این دستگاه تشخیصی قابل شارژ بوده و با حدود 4 ساعت شارژ شدن تا 12 ساعت به‌طور ممتد فعالیت می‌کند.»