محمدرضا حاجی‌عبدالرزاق، روزنامه‌نگار: سازمان لیگ فدراسیون فوتبال که مدت‌هاست به‌صورت مستقل از فدراسیون فوتبال ایران اداره می‌شود، هرساله با وضع قوانین عجیب‌وغریب و چه‌بسا من‌درآوردی اتفاقاتی را در فوتبال ایران رقم می‌زند که نمونه آن را فقط در فوتبال ایران می‌بینیم؛ مثلا قوانین عجیب مثل جلوگیری از حضور بازیکنان و مربیان خارجی با این استدلال که جلوی پرونده‌های بین‌المللی گرفته شود، اما همچنان این موضوع ادامه داشته و در راس ماجرا یک پرونده بین‌المللی بزرگ برای سرمربی تیم‌ملی، یعنی نهاد بالادستی سازمان لیگ هنوز مفتوح است یا قانونی مثل کسب ضمانت‌نامه برای حضور بازیکنان خارجی و قوانینی از این دست که باعث شده تا فوتبال ایران ازلحاظ پیرامونی با روند پرفرازونشیبی مواجه باشد، این درحالی است که امسال نیز بر سر درآمدهای حاصل از تبلیغات محیطی این دعوا و کشمکش بین سازمان لیگ با باشگاه‌ها ازجمله باشگاه‌های پرطرفدار پایتخت ادامه داشت، اما همین ماجراها و دعوا‌ها ابهامات زیادی را درپی داشته است که در گزارشی به این موضوع می‌پردازیم که چرا در فوتبال ایران باشگاه‌ها به حق واقعی خود نمی‌رسند؟
افزایش ناگهانی از 80 به 200 میلیارد
این بحث را از درآمدزایی سازمان لیگ درخصوص تبلیغات محیطی در سال گذشته آغاز می‌کنیم، بر همین اساس سازمان لیگ برای فصل بیستم رقابت‌های لیگ برتر به‌منظور تبلیغات محیطی مجموعا 80 میلیارد تومان به درآمدزایی پرداخت که این عدد برای سال‌جاری ابتدا 40 میلیارد تومان و سپس 120 میلیارد تومان افزایش پیدا کرد و به سقف 200 میلیارد تومان رسید، این درحالی است که حساب و کتاب این اعداد و ارقام می‌تواند ابهامات زیادی را در این مقوله به‌وجود بیاورد که اولین ابهام آن به این موضوع برمی‌گردد که افزایش ناگهانی این رقم می‌تواند خودش احتمال کج‌روی را بیشتر از هر زمان دیگری کند؛ چراکه چه‌بسا عدد واقعی حتی بیشتر از این صحبت‌ها باشد و انگار به یک شکلی عدد و درآمد سازمان لیگ را پایین‌تر از اعداد اعلام‌شده بسته و عدد واقعی مربوط به سهم‌خواهانی می‌شود که پشت‌پرده کار را پیش می‌برند، هرچند توضیحات مسئولان سازمان لیگ می‌تواند این ابهامات را کمتر کند، اما فعلا خبری از شفاف‌سازی نیست.
با همه این تفاسیر بزرگ‌ترین ابهام در این مقوله به همین موضوع برمی‌گردد که عدد واقعی برای درآمدزایی سازمان لیگ درخصوص تبلیغات محیطی چقدر است و چرا هرروز یک عدد و رقم اعلام می‌شود. آیا واقعا سال گذشته 80 میلیارد تومان درآمدزایی شکل گرفته و امسال هم حقیقتا این عدد 200 میلیارد تومان است یا پای ارقام بزرگ‌تر در میان است؟
دعوت دیرهنگام از مدیران مالی باشگاه‌ها
موضوع دیگر به نبود تخصص و دانش لازم در این مقوله مربوط می‌شود، یعنی افراد صاحب تجربه و صاحب دانش در این حوزه حضور ندارند، این درحالی است که در نبود چنین افرادی، کارناشناسان کارنابلد ورود کرده‌اند تا این امر متبادر شود که در شهر کورها یک چشمی می‌تواند پادشاه باشد!
درحال حاضر بازهم این سوال و ابهام به‌وجود می‌آید که برخی افراد که خود را از دیرباز از مدعیان و البته مدیران فوتبال می‌دانند، در کدام باشگاه کشور به درآمدزایی پرداخته و در کدام تیم تجربه موفقی از این لحاظ داشته‌اند که الان بتوانند در بازاریابی حرفی برای گفتن داشته باشند و ازسوی دیگر ازلحاظ توانمندی بتوانند این کار را به‌نحو احسن انجام دهند؟ بنابراین این دو بحث ناکارآمدی و فقدان دانش و تجربه لازم در بخش اقتصادی سازمان لیگ موجب می‌شود درآمد واقعی از این حوزه محقق نشود و بحث دوم به شائبه و ابهامات موجود در این حوزه برمی‌گردد که باید به هر دو موضوع با جزئیات اشاره کرد.
اما نکته بعدی که اتهامات را بیشتر می‌کند، به عدم شفاف‌سازی برمی‌گردد؛ این درحالی است که صادق درودگر به‌عنوان متولی درآمدزایی و مباحث اقتصادی در سازمان لیگ روز گذشته در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد مدیران مالی باشگاه‌ها را دعوت کرده‌اند تا اعداد و ارقام و درآمدها و مخارج را با جزئیات به آنها توضیح بدهند، این درحالی است که اولا اگر همه این اتفاقات جنجالی رخ می‌داد، آیا بازهم این اقدام صورت می‌گرفت که پاسخ آن صریحا خیر است، چون باید این اتفاقات می‌افتاد تا چنین نشست‌ها و جلساتی نیز برپا شود، ثانیا چرا سال‌های گذشته خبری از دعوت مدیران مالی نبود. البته آقایان اعلام می‌کنند سال‌های قبل به‌خاطر بحث کرونا نمی‌توانستند این جلسات را برگزار کنند، اما آیا در همین دوران کرونا نمی‌شد صورت‌حساب شفاف درآمدها و مخارج را به باشگاه ارائه کرد و چرا این اتفاق نیفتاد؟ این درحالی است که در صورت‌حساب‌های مالی درخصوص پرداختی باشگاه‌ها کلمه علی‌الحساب ذکر می‌شود که این موضوع می‌تواند امری غیرمنطقی و بی‌معنا باشد؛ چراکه سازمان لیگ برای سال‌های گذشته می‌توانست برمبنای تعداد بازی تیم‌ها که به‌صورت مساوی بوده و رتبه‌های پایانی آنها در جدول، درخصوص تبلیغات محیطی از قبل برای آنها عددی را تعیین کرده و در پایان فصل، بخش باقیمانده را برحسب رتبه تیم‌ها در جدول برای آنها بعد از کسر جرایم و هزینه‌های دیگر واریز کند که این موضوع مطمئنا بر محور عدالت بوده و معنای آن می‌شود شفافیت، اما اینکه یک رقم جزئی به باشگاه‌ها پرداخت شده و بقیه آن در پایان فصل با بدهی‌ها تسویه شود، یک پروسه عجیب‌وغریب و غیرشفاف است که اولا سهم درآمد واقعی باشگاه‌ها از تبلیغات محیطی را مشخص نمی‌کند و ثانیا این ابهام را به‌وجود می‌آورد که چرا در سال‌های گذشته بر این مبنا رفتار نشده است! بنابراین این عدم شفافیت هم نگران‌کننده است و هم باعث ایجاد شائبه و ابهام برای باشگاه‌ها می‌شود.
500میلیارد تومان درآمد فقط برای بازی سرخابی‌ها
نکته بعدی به اعداد و ارقامی مربوط می‌شود که تازه امسال رو شده‌اند، بر همین اساس اگر باشگاه استقلال که در این زمینه تابوشکنی کرد را مبنا قرار داده و براساس اعدادی که این باشگاه با کارگزار خود برای کسب تبلیغات محیطی قرارداد بسته است صحبت کنیم (هرچند این اعداد و ارقام برای باشگاه پرسپولیس براساس قرارداد جدید بسته‌شده آنها با کارگزار این باشگاه نیز صدق می‌کند) در این بین چند مساله به‌وجود می‌آید؛ اول اینکه باشگاه استقلال اعلام کرده است قصد دارد در هر بازی خانگی 10 میلیارد تومان برای تبلیغات محیطی درآمدزایی کند که البته آنها هم این ایده را در سر دارند که تبلیغات محیطی بازی‌های خارج از خانه را هم انجام دهند تا به این وسیله حق خود و تیم‌هایی که با آنها بازی می‌کنند را بیشتر از هر زمانی افزایش دهند، اما با فاکتور گرفتن بازی‌های خارج از خانه، اگر حتی نصف این عدد را هم درنظر بگیریم، مطمئنا به آماری دست پیدا خواهیم کرد که موجب می‌شود سر ما به‌عنوان نویسنده و حتی سر مخاطبان سوت بکشد.
مهم‌ترین شاخصه در تعیین قیمت برای تبلیغات محیطی به محل پخش تلویزیونی مربوط می‌شود و از آنجاکه همه بازی‌های استقلال و پرسپولیس از شبکه سوم سیما پخش می‌شود، پس باید به این موضوع از این منظر نگاه کرد که در سال با پخش 58 بازی استقلال و پرسپولیس مقابل حریفان خود (دو بازی رودررو است) که همه این دیدارها به‌صورت مستقیم از شبکه سوم پخش می‌شود و حداکثر ظرفیت تبلیغاتی در هر مسابقه 90 دقیقه‌ای با فرض بالا که برای هر مسابقه، 10 میلیارد تومان محاسبه شود، این عدد برای 58 بازی درمجموع 580 میلیارد تومان ارزش تبلیغاتی خواهد داشت، این در حالی است که رقم دربی رفت‌وبرگشت نیز قطعا بیشتر از این صحبت‌ها است، درحالی‌که این درآمد حداکثری که می‌تواند درصدی کمتر از عدد اعلام‌شده و حدود 500 میلیاردتومان باشد، به‌جز بازی‌هایی است که از شبکه‌های استانی یا شبکه‌های شما و ورزش پخش می‌شوند که ممکن است ارزش آنها به‌مراتب پایین‌تر از پخش دیدارها از شبکه سوم باشد، اما به هرحال این رقم هم صفر نبوده و درآمدهای قابل‌توجهی را به‌همراه دارد.
به‌طور مثال وقتی تراکتور در تبریز بازی می‌کند، آیا بستر درآمدزایی برای این باشگاه در هتل‌ها یا رستوران‌ها یا کارخانه‌های تبریز از شبکه‌های استانی وجود ندارد؟ حتما چنین بستری وجود دارد. یعنی تراکتور به‌جز بازی‌های استقلال و پرسپولیس که از شبکه سوم پخش می‌شود، از 13 بازی دیگر خود نمی‌تواند به‌طور میانگین در هر دیداری یک میلیارد تومان برای خود درآمدزایی کند؟ قطعا می‌تواند؛ چراکه دیدارهای این باشگاه را شبکه ورزش یا شبکه شما به‌همراه شبکه‌های استانی پخش می‌کنند و بر همین اساس این باشگاه می‌تواند مشتری‌های خاص خود را داشته باشد، این درحالی است که سپاهان در اصفهان، پدیده در مشهد، فجرسپاسی در شیراز یا فولاد در اهواز و سایر باشگاه‌ها نیز به همین‌شکل می‌توانند به درآمدزایی بسیار بیشتر از آن چیزی که سازمان لیگ برای آنها درنظر گرفته و هرساله بین‌شان تقسیم می‌کند، بپردازند.
مجموعه این اعداد و ارقام نشان می‌دهد قطعا قیمت این بازار 80 میلیارد تومان در سال گذشته و حتی 200 میلیارد تومان برای فصل جاری نیست و این بازار فقط برای دو تیم استقلال و پرسپولیس در کف ماجرا (درنظر گرفتن نصف درآمد) حدود 300 میلیارد تومان و سقف آن حدود 600 میلیارد تومان است.
لزوم ورود نهادهای نظارتی به تفاوت فاحش رقم‌ها
نکته دیگر برمی‌گردد به یک عدد بزرگی که مغفول واقع شده است؛ باشگاه استقلال امسال 39 میلیارد تومان به‌عنوان سهم سازمان لیگ به این سازمان پرداخت کرده است تا بتواند تبلیغات محیطی را خودش در دست بگیرد و اجرا کند، یعنی 10 میلیارد تومان از هر بازی داخلی خودش را پیش‌بینی کرده و باتوجه به اینکه 13 دیدار دیگر باقی مانده، این 39 میلیارد تومان از بابت 30 درصد این 13 دیدار تعیین شده و به سازمان لیگ پرداخت شده است. اما درباره این عدد می‌توان بعد از بررسی‌ها به این موضوع اشاره کرد که اگر سازمان لیگ سال گذشته از تبلیغات محیطی 80 میلیارد تومان درآمدزایی کرده باشد، باید براساس سهم 20 درصدی، 16 میلیارد تومان کسب کرده باشد، این درحالی است که پیش‌بینی 120 میلیارد تومانی برای امسال شده که البته این عدد تا سقف 200 میلیارد تومان نیز به گفته مسئولان در سازمان لیگ می‌رسد و رقمی بین 24 تا 40 میلیارد تومان سهم سازمان لیگ در این فصل است، درحالی‌که سازمان لیگ فقط از باشگاه استقلال 30 درصد از تبلیغات محیطی این باشگاه یعنی 39 میلیارد تومان ضمانت‌نامه برای بازی‌های خانگی دریافت کرده که حدود دوبرابر درآمدی است که این سازمان از کل لیگ در سال گذشته داشته است، که تفاوت این آمار و اعداد و ارقام وحشتناک است، اما این باشگاه برای آنکه حق خودش را بگیرد، مجبور به پرداخت آن شده است.
پس به‌نظر می‌رسد تنها همین مورد کفایت می‌کند تا نهادهای بازرسی و نظارتی به ماجرا ورود کنند و مشخص شود اختلاف قیمت و اختلاف حساب بین درآمدها و مخارج و عدم شفاف‌سازی‌های صورت‌گرفته به کدام بخش و افراد مربوط می‌شود و حتی می‌طلبد تا نمایندگان مجلس که اتفاقا این روزها خیلی ورزشی شده و اظهارنظرهای فوتبالی را از آنها می‌بینیم، به این موارد ورود و ابهامات را برطرف کنند.
درآمد برابر همه تیم‌ها؟ چرا؟
به‌طور قطع ارزش این بازار به‌مراتب بیشتر از چیزی است که باشگاه‌ها سال گذشته دریافت می‌کردند و حداقل باشگاه استقلال و سایر باشگاه‌های همسو باعث آن شدند تا همگان متوجه ارزش واقعی این ماجرا شوند، ضمن اینکه برخلاف ادعای سازمان لیگ به هیچ‌وجه این اتفاق به ضرر تیم‌های شهرستانی نبوده و تیم‌های شهرستانی و صنعتی می‌توانند به‌خوبی از این ظرفیت استفاده کنند. تیم‌های صنعتی در این بین عموما ناراضی هستند، چون با افزایش درآمدهای تیم‌های دولتی و تیم‌های کوچک شهرستانی، مطمئنا این تیم‌ها می‌توانند برای تیم‌های صنعتی که بریزوبپاش‌های نامشخص و غیرشفافی دارند، یک رقیب جدی محسوب شده و با آنها بجنگند، اما مشکل اینجاست که در برخی باشگاه‌ها دانش لازم برای این کار وجود ندارد و عموما مدیران عامل به‌دنبال آن هستند و عادت کرده‌اند یک‌جا بنشینند که هر سال میلیاردها تومان به حساب آنها بیاید و همیشه نیز دم از بی‌پولی و مشکلات مالی بزنند، این درحالی است که به این موضوع فکر نمی‌کنند که اگر آنها هم مثل برخی باشگاه‌ها به‌دنبال آن باشند که درآمد تبلیغات محیطی را خودشان انجام بدهند، آن زمان ارزش واقعی این کالا چندین‌برابر چیزی است که سازمان لیگ به آنها می‌دهد و ازسوی دیگر چون اکثرا دارند از بودجه صنعتی ارتزاق می‌کنند، خیلی به این موضوع اهمیت نمی‌دهند، اما مطمئنا این موضوع برای دو تیم استقلال و پرسپولیس که باید خودشان درآمدزایی کنند بسیار مهم است، ضمن اینکه این مساله به قطع وابستگی باشگاه‌ها به بودجه دولتی کمک قابل‌توجهی کرده و باعث استقلال مالی باشگاه‌ها می‌شود. ازسوی دیگر برند استقلال و پرسپولیس به‌واسطه هواداران و اعتبار بیشتر قابل‌قیاس با سایر تیم‌ها نیست و طبیعی هم نیست که درآمد حاصل از تبلیغات محیطی برای این دو تیم به اندازه سایر لیگ برتری‌ها باشد، همان‌طور که کسی توقع ندارد درآمدهای تبلیغاتی تیم‌های اسپانیایی به اندازه رئال‌مادرید و بارسلونا باشد!
در آخر باید به این نکته هم اشاره کنیم که برای پیگیری آخرین وضعیت تبلیغات محیطی و پاسخ این ابهام‌ها با چند تن از مسئولان سازمان لیگ تماس گرفتیم، اما پاسخگو نبودند، با این‌حال روزنامه «فرهیختگان» برای شنیدن صحبت‌های مدیران این سازمان آمادگی کامل دارد.