کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار: با توجه به قدمت فعالیت کشورهای غربی در تولید بازی‌های رایانه‌ای و انتقال آن به مرزهای دوردست ضرورت سرمایه‌گذاری بیشتر دستگاه‌های متولی در ایران بیش از پیش مشهود است و فعالان در این عرصه درتلاشند با وجود تمامی محدودیت‌ها فاصله خود را با کشورهای غربی در تولید بازی کم کنند و این موضوع نیازمند حمایت ویژه‌ای از سوی دولت و مسئولان امر است. حال بازی‌های رایانه‌ای در کشور ما خوب نیست و این چیزی نیست که بتوان آن را پنهان کرد. با آسیب‌شناسی این حوزه دلایل و عوامل عقب‌ماندن این صنعت از کشورهای دیگر را شناسایی کردیم. عواملی چون مهاجرت نیروی انسانی متخصص به کشورهای اروپایی، نبود تجهیزات و امکانات لازم، حمایت نشدن از سوی مسئولان و نداشتن بودجه کافی برای تولید از نمونه مشکلاتی است که در این صنعت می‌توان نام برد. در این خصوص با حامد نصیری، معاون پژوهش بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای صحبت کردیم.
از لحاظ تولید وضعیت بازی‌های رایانه‌ای در کشور چگونه است؟
ما چند استودیو در کشور داریم و اینها با استانداردهای جهانی کار می‌کنند و برای کنسول‌ها هم بازی تولید می‌کنند. معمولا وقتی بازی منتشر می‌شود در رسانه‌های جهانی دیده می‌شود. تمرکز اصلی تولید بازی در کشورمان روی بازی‌های موبایلی است. درواقع ما چند مورد استثنایی داریم که کار تولید بازی‌های کنسول انجام می‌دهند. وضعیتی که در حوزه موبایل داریم، بد نیست. یعنی می‌تواند قابل رقابت باشد و بخشی از بازار داخلی را به خود اختصاص دهد. در دنیا هم بعضی از آنها دیده و موفق شده‌اند. در سال‌های اخیر شرایطی به وجود آمده که با کاهش منابع انسانی روبه‌رو شده‌ایم و این مشکل کمی نیست.
کیفیت بازی‌های موجود در کشور چگونه است؟
اگر مبنای مقایسه کیفیت را این بگذاریم که بازی‌ها چقدر می‌تواند مخاطب جذب کند، بازار بازی‌های موبایلی در کشور دست بازی‌های ایرانی است. در خارج از کشور هم بخش کمی از این بازی‌ها استانداردهای خوبی دارند و در جشنواره‌ها جایزه می‌برند و در دنیا هم حد متوسطی دارند. درواقع بازار داخل به نفع بازی‌های ایرانی است. در بازار خارج هم وضعیت متوسطی داریم و در منطقه جزء خوب‌ها محسوب می‌شویم.
از لحاظ کیفیت بازی‌های رایانه‌ای ما در سطح جهانی جزء خوب‌ها محسوب می‌شویم؟
در سطح جهانی خیر. در سطح منطقه و بین کشورهای همسایه جزء کشورهایی هستیم که به‌صورت مداوم جوایز منطقه را دریافت کرده‌ایم و رقابت روبه‌رشدی داریم. در بازار جهانی کشورهای اروپایی و آمریکا وجود دارند که طبیعتا با آنها خیلی فاصله داریم.
به نظر شما مشکلات اقتصادی یا تحریم‌ها هم می‌تواند دلیلی باشد به اینکه ما به نسبت کشورهای دیگر نتوانسته‌ایم در حوزه طراحی بازی ورود کنیم؟
موضوعات مختلفی وجود دارد. ما در ساختار فرهنگی و سرمایه‌گذاری‌ای که داریم، درک درستی از بحث بازی نداریم. یعنی آن عدد موردنیاز که باید در بخش خصوصی انجام شود، صورت نمی‌گیرد. از طرفی هم در بودجه‌ای که بنیاد برای حکمرانی بازی دارد با وجود مصرف بیشتر بازی نسبت به سایر رسانه‌ها و اینکه ارقام واقعا قابل‌توجه است، بودجه یک‌دهم یک رسانه مشابه است. یعنی بسیار پایین‌تر از آنچه فکر می‌کنید. بنابراین نه کار حمایتی درست انجام می‌شود و نه بخش خصوصی کمک می‌کند. ما مشکل جدی سرمایه‌گذاری و مالی داریم. از طرف دیگر هم بحث منابع انسانی وجود دارد. متاسفانه در سال‌های اخیر ما بسیاری از خبره‌هایی که داشتیم به‌دلیل شرایط مختلف اقتصادی و اجتماعی و مهاجرت از دست داده‌ایم و این نخبگان از کشور رفتند. خیلی از استودیوهای ما مشکل جدی منابع انسانی دارند. موضوع بعدی هم بحث تحریم‌هاست. خیلی از فضای رقابت در بازی‌سازی طبیعتا براساس رقابت جهانی است و تحریم‌ها باعث می‌شود این اتفاقات درست و عادلانه انجام نشود.
بعضی همکاران‌تان می‌گویند می‌توانیم با بازی‌های کشورهای اروپایی رقابت کنیم. شما با این موضوع موافق هستید؟
در بعضی ژانرها مثل بازی‌های موبایلی یا بعضی ژانرهای خاص کنسول، ما بازی‌های موفق داشته‌ایم. اما این صحبت درمجموع یک ادعای باطل است. علت این است که بعضی بازی‌ها که در اروپا تولید می‌شوند در شرکت‌های چند هزار نفری ساخته می‌شوند. یعنی یک بنگاه بسیار بزرگ با یک نیروی انسانی بسیار قدرتمند پشت ساخت این بازی‌هاست. بزرگ‌ترین شرکت‌های ما در ایران اندازه هیچ‌کدام از آن موسسه‌ها نیست و از این جهت نمی‌توانیم ادعا کنیم که می‌توانیم مثل آنها بازی تولید کنیم.
برای بهبود وضع موجود در عرصه تولید بازی چه کارهایی باید انجام دهیم؟
بخشی از این ماجرا همان بحث سرمایه‌گذاری و درحقیقت استفاده از ظرفیت رسانه‌ها برای فرهنگ‌سازی و جذب سرمایه است. یکی دیگر حوزه حکمرانی است؛ به این منظور که دستگاه حاکم یک کشور اهمیت بیشتری به موضوع بدهد بودجه‌های برنامه‌ریزی‌شده برای تولید بازی قرار دهیم. یکی دیگر از موضوعات تسکین شرایط کسب‌وکار در کشور است. با توجه به صحبت طرح صیانت از حقوق کاربران و حواشی‌ای که دارد فقط خبر این موضوع خود باعث مهاجرت می‌شود. تسکین شرایط کسب‌وکار داخل کشور برای جوان‌ها باعث می‌شود میزان مهاجرت کاهش پیدا کند و این می‌تواند کمکی برای ما باشد.
یعنی اگر ظرفیت‌های اقتصادی فراهم شود، نیروی انسانی ما توانایی تولید بازی‌های باکیفیت را دارد؟
این استعداد در کشور وجود دارد. خیلی از این دوستانی که از کشور رفته‌اند در بزرگ‌ترین کشورهای تولید بازی مشغول کار شده‌اند. حتما ظرفیت وجود دارد ولی نیاز به امید و سرمایه و آموزش دارد. تمام اینها در وضعیت فعلی دچار چالش است.
الان برای تولید یک بازی با کیفیت حدودا چقدر سرمایه نیاز است؟
تعریف ما از بازی خوب دو چیز است. یک‌سری بازی‌ها برای تولیدات بزرگ هستند. اگر منظورمان از بازی‌های خوب همین بازی‌های بزرگ باشد، نیاز به سرمایه‌های چند صد میلیون دلاری برای تولید داریم که اصلا چنین فضایی در کشور ما قابل تصور نیست. علاوه‌بر آن نیاز به صدها نفر نیروی انسانی است که باز هم ممکن نیست. اما اگر منظورمان یک بازی باکیفیت استاندارد باشد که تجاری شود و درآمد خوبی هم داشته باشد، این قابل دسترس است؛ مشروط به اینکه سرمایه متوسطی داشته باشیم و شرایط امیدبخش نیاز است برای کسانی که بازی تولید می‌کنند تا در کشور بمانند و به کارشان ادامه دهند. درواقع امید داشته باشند که در وضعیت موجود می‌توانند بازی‌های تولیدی‌شان را تجاری کنند.
به نظر شما بازی‌هایی که تا امروز تولید شده، جنبه فرهنگی داشته است؟
100درصد همین‌طور است. من سه وجهه فرهنگی در بازی‌هایمان می‌بینم. البته درست است بازی‌هایی هم وجود دارند که شامل این ویژگی نمی‌شوند. اما بازی‌هایی که ساخته شده‌اند از سه منظر می‌توان فهمید که ویژگی‌های ارزشمند و فرهنگی دارند. اول اینکه بعضی بازی‌ها مثل «سفیر عشق» رسانه‌ای است برای ارتقای داستان‌های ملی و مذهبی؛ بنابراین مستقیما موضوع فرهنگ را منتقل می‌کند. یک دسته دیگر از این بازی‌ها مستقیما اشاره به ابعاد ملی فرهنگی و مذهبی ندارند؛ اما موضوعات فرهنگی را محور کارشان قرار می‌دهند. مثلا بازی «فرزندان مورتا» تاکید بر اهمیت خانواده و خانواده‌دوستی دارد و این خود یک کار فرهنگی است. بازی‌های بعدی آنهایی هستند که به‌خصوص در ژانرهای دانستنی‌ها سعی می‌کنند اطلاعات عمومی افراد را بالا ببرند و این خود کار فرهنگی است.
با توجه به صحبت‌هایی که شده، شما از جایگاه امروز بازی‌های رایانه‌ای راضی هستید؟
خیر. بنیاد ملی و اکوسیستم درتلاش است این نور را به هر طریقی روشن نگه دارد. اما آنچه بالفعل شده با آن چیزی که می‌شود به شکل بالقوه وجود داشته باشد، فاصله بسیار زیادی دارد. متاسفانه شرایط سخت است و سخت‌تر هم می‌شود و امیدواریم برای این موضوع بشود کاری کرد.
به‌عنوان شخصی که در این زمینه فعالیت دارد چه خواسته یا درواقع آرزویی برای بهتر شدن وضعیت موجود دارید؟
من فکر می‌کنم همین جمله معروفی که دیگر کلیشه‌ای هم شده- به علت تکرار زیادی که کردیم- کافی است و آن اینکه بازی را بازیچه ندانند. تولید بازی یک امر بسیار جدی است و گردش مالی هنگفتی دارد که به‌مراتب از سینما بالاتر است. با مخاطبان چندبرابر سینما مواجهیم و برخلاف باور عمومی که در مسئولان هم وجود دارد، بازی برای بچه‌ها نیست و میانگین سنی تولید بازی برای افراد بالای 22 سال است؛ برای افرادی که بالغ شده‌اند. بنابراین جدی گرفتن این محصول به‌عنوان یک رسانه فرهنگی بسیار مهم است. همچنین این موضوع و این صنعت برای اقتصاد کشور مفید است.