معین رضیئی، روزنامه‌نگار: بعد از گذشت پنج‌روز از آغاز مذاکرات هسته‌ای در وین، روز گذشته با برگزاری نشست اختتامیه میان نمایندگان ایران و گروه 1+4 (آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) در هتل کوبورگ پرونده این گفت‌وگوها تا هفته آینده به‌طور موقت بسته شد تا هیات‌های اروپایی برای مشورت‌های بیشتر بعد از این نشست به پایتخت‌هایشان بازگردند. دور جدید این مذاکرات که از دوشنبه هشتم آذرماه به ریاست مشترک علی باقری، رئیس هیات مذاکره‌کننده ایران و انریکه مورا، معاون مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا آغاز شده است، نخستین تجربه تیم مذاکره هسته‌ای دولت سیزدهم به سرپرستی علی باقری است. در مذاکرات هفته قبل وین علاوه‌بر تغییر افراد تیم مذاکره‌کننده رویکرد کلی جمهوری اسلامی نیز نسبت به دور پیشین گفت‌وگوها در دولت روحانی تغییر اساسی و چشمگیری داشته است، این تغییر رویکرد فعالانه نشان‌دهنده هدف اقتصادی ایران در مذاکرات وین و عزم جدی دولت رئیسی برای رفع موثر و کارآمد تحریم‌هاست.
بررسی اخبار منتشرشده از وین نشان می‌دهد دور جدید گفت‌وگوهای هسته‌ای در هتل کوبورگ به‌دلیل آمادگی بالای تیم ایرانی برخلاف تصور و پیش‌بینی غربی‌ها جلو رفته است، به همین خاطر نمایندگان هیات اروپایی حاضر در میز مذاکره از همان روزهای ابتدایی آغاز گفت‌وگوها به‌دنبال پایان یافتن سریع مذاکرات و بازگشت به کشورشان به‌منظور دریافت مشورت‌های بیشتر بوده‌اند. در گزارش امروز «فرهیختگان» به‌مناسبت اتمام موقت مذاکرات به بررسی و تحلیل اتفاقات چند روز گذشته هتل کوبورگ وین پرداخته‌ایم.
ایران با چه تیمی وارد مذاکرات شد
ترکیب تیم مذاکره‌کننده ایرانی در وین نسبت به گذشته با تغییرات چشمگیر و زیادی همراه بوده است. این تغییرات متناسب با هدف ایران از مذاکرات یعنی رفع کامل تحریم‌های هسته‌ای به‌صورت پایدار انجام شده است. در تیم جدید مذاکره‌کننده چهره‌هایی اقتصادی چون مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، ابراهیم شیبانی رئیس کمیسیون اقتصادی شورای راهبردی روابط خارجی و رئیس پیشین بانک مرکزی، علی فکری معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس‌کل سازمان سرمایه‌گذاری، احمد اسدزاده سرپرست معاونت بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت و غلامرضا پناهی معاون امور ارزی و بین‌الملل بانک مرکزی حضور دارند. فرآیند گزینش این افراد برای حضور در مذاکرات گویا از مدت‌ها قبل و به‌صورت کارشناسی و خیلی دقیق آغاز شده است، بر همین مبنا دوماه قبل از آغاز دور جدید مذاکرات هسته‌ای در وین، سازمان‌ها و وزارتخانه‌های درگیر با تحریم، نامه‌ای ازسوی وزرات امور خارجه دریافت کردند. در این نامه راهبردی، از دستگاه‌های مذکور درخواست شده بود برای تقویت تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در وین، کارشناسانی را معرفی کنند که واجد سه خصوصیت باشند؛ نخست به موضوعات حوزه کاری خود اشراف داشته باشند. دوم پیچیدگی‌ها و ظرایف تحریم‌های بین‌المللی را بشناسند و سوم با قواعد حقوق بین‌الملل به‌طور کامل آشنا باشند. نامه فوق را تمامی دستگاه‌های درگیر با تحریم ازجمله وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی، وزارت صمت، وزارت نفت و وزارت راه‌وشهرسازی دریافت کردند. علاوه‌بر این مورد در وزارت امور خارجه برای بهتر به نتیجه رسیدن مذاکرات تصمیم گرفته شد ترکیب کارشناسان تیم مذاکره‌کننده دولت قبلی هیچ تغییری نکند و حتی بر تعداد این کارشناسان نیز افزوده شود .
اروپا ایده‌ای برای توافق ندارد
ترکیب کامل تیم مذاکره‌کننده ایرانی و همچنین مواضع مسئولان دستگاه دیپلماسی کشور طی این چند روز پیرامون آنچه در وین می‌گذرد، نشان می‌دهد برخلاف ادعاهای غربی‌ها، باقری و تیمش با برنامه کامل برای رفع تحریم‌ها و احقاق حقوق ملت ایران به میز مذاکرات آمده‌اند، نمود بیرونی این هدفمندی پیش‌نویس و اسنادی است که تیم ایرانی قبل از آغاز مذاکرات آماده کرده است.
دو سند اول ایرانی‌ها در مذاکرات هسته‌ای مربوط می‌شود به سند راهبردی رفع تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای، که در آن به‌طور کامل پیشنهادهای دولت ایران به طرف‌های غربی منعکس شده و طی چند روز گذشته نیز متن کامل آن دراختیار طرف‌های حاضر در میز مذاکرات قرار داده شده است. علاوه‌بر این دو سند بنابر اظهارنظر رسمی علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد و سرپرست هیات مذاکره‌کننده ایرانی در وین ایران در سند سومی که به طرف‌های مقابل در برجام ارائه می‌شود درباره مدت راستی‌آزمایی از رفع تحریم‌ها، نقطه‌نظرات و پیشنهادهای خود را بیان می‌کند.
ارائه این اسناد ازسوی تیم مذاکره‌کننده ایرانی بسیار مهم و راهبردی و برخلاف انتظار کشورهای غربی است؛ این اسناد نشان می‌دهد برخلاف دور قبلی گفت‌وگوها در دولت دوازدهم در این نوبت ایران با برنامه و دست پر به وین آمده است تا بهترین نتیجه را از مذاکرات بگیرد.
درسوی دیگر میز شواهد نشان می‌دهد برخلاف ایران، کشورهای تروئیکای اروپایی هیچ ایده جدید و عملیاتی‌ای برای به ثمر رسیدن مذاکرات و دستیابی به یک توافق راهبردی ندارند. به همین دلیل نمایندگان این کشورها قبل از آغاز دور جدید گفت‌وگوها در هتل کوبورگ وین دائم بر ضرورت پیگیری موارد مطرح‌شده در 6دور مذاکرات قبلی وین داشتند، نبود ایده میان کشورهای اروپایی می‌تواند یکی از مهم‌ترین عوامل کندشدن روند گفت‌وگوها و فرسایشی‌شدن مذاکرات باشد. در چنین شرایطی کشورهای غربی برای شانه خالی کردن از وظایف خود در پیشبرد مذاکره‌ای برابر و نتیجه‌محور، با راه‌اندازی بازی تبلیغاتی علیه ایران سعی دارند برخلاف واقع جمهوری اسلامی را عامل اصلی طولانی‌شدن مذاکرات جلوه دهند.
چه کسی زیر میز مذاکرات می‌زند؟
قبل از آغاز گفت‌وگوها دستگاه‌های رسانه‌ای کشورهای غربی هجمه رسانه‌ای شدید علیه تیم مذاکره‌کننده ایرانی به‌راه انداختند؛ دال مرکزی این هجمه‌های تبلیغاتی متهم‌کردن تیم جدید مذاکره‌کننده ایران به عدم جدیت در دستیابی به توافق خوب بود. غربی‌ها در برنامه تبلیغاتی خود موسوم به «بازی مقصریابی (Blame game)» قصد داشتند قبل از آغاز مذاکرات با ایجاد فشار روانی بر تیم مذاکره‌کننده ایرانی، آنها را مجبور به عقب‌نشینی از مواضع خود در میز مذاکرات وین کنند. درحالی که فضاسازی سنگین رسانه‌ای غربی‌ها علیه ایران هر روز ابعاد گسترده‌تری نسبت به قبل پیدا می‌کرد، انتشار یک یادداشت ناشیانه درست شب قبل از آغاز گفت‌وگوها، تمامی برنامه‌های منفی غربی‌ها علیه ایران را خراب کرد. ماجرا از این قرار بود که یکشنبه‌شب لیز تراس، وزیر امور خارجه تازه‌کار انگلیس در یادداشت مشترکی با «یائیر لاپید»، وزیر امور خارجه رژیم‌صهیونیستی در روزنامه تلگراف لندن ضمن تکرار ادعاهای ضدایرانی، جمهوری اسلامی را تهدید به اقدام متقابل درصورت تداوم برنامه‌های جاه‌طلبانه ایران کردند.
درست در زمانی که دستگاه‌های رسانه‌ای غربی-عربی سعی داشتند ایران را متهم به عدم جدیت در مذاکرات وین کنند، یادداشت وزیر امور خارجه انگلیس نشان داد این کشورهای اروپایی‌اند که به‌دنبال به حاشیه راندن مذاکرات و جلوگیری از دستیابی یک توافق خوب و همه‌جانبه هستند.
یادداشت وزیر امور خارجه انگلیس آن‌قدر ناشیانه و غیرهمسو با رویکرد بیرونی کشورهای آلمان و فرانسه بود که بعد از انتشار آن بنابر ادعای رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی، مسئولان اتحادیه اروپا و حتی نمایندگان آلمان و فرانسه ضمن واکنش شدید اما غیرعلنی به انتشار این یادداشت به هیات انگلیسی درخصوص برهم‌زدن سناریوی غربی‌ها در آغاز مذاکرات نیز هشدار جدی داده‌اند. جز این مورد، در روزهای گذشته نیز عملکرد هیات انگلیسی حاضر در میز مذاکرات با انتقادهای فراوان روبه‌رو بوده است، به‌عنوان مثال بنابر گزارش میدل‌ایست «یک کشور اروپایی با قرائت بیانیه رابرت مالی، رئیس هیات آمریکایی، ایران را عصبانی کرده است. هیات ایران اعتراض کرده و گفته آمریکا جزء گفت‌وگوها نیست و سپس خطاب به حاضران در اتاق گفته: ما را تهدید نکنید.»
اگرچه این رسانه هیچ نامی از کشوری که بیانیه رابرت مالی در مذاکرات را قرائت کرده، نبرده است اما شواهد نشان می‌دهد این اقدام توسط نماینده انگلیس انجام شده است.
علاوه‌بر این مورد، میدل‌ایست در گزارش خود به بخش دیگری از سنگ‌اندازی و رویکرد منفی هیات انگلیسی در میز مذاکره اشاره می‌کند، رویکرد دوگانه‌ای که با واکنش منفی سایر کشورهای حاضر در میز مذاکره همراه بوده است. مطابق گزارش میدل‌ایست، هنگامی که نماینده یک کشور اروپایی از ایران انتقاد و این کشور را به انعطاف‌ناپذیری متهم کرد، هیات چین با اشاره به توافق «آکوس» از ریاکاری و سیاست‌های دوگانه غرب در مسائل منع اشاعه هسته‌ای انتقاد کرد.
کشورهای 1+4 چاره‌ای جز توافق با ایران ندارند
هنوز پیش‌بینی درمورد زمان اتمام مذاکرات وین و نتیجه‌بخش بودن آن زود است، اما از اتفاقات رخ‌داده در چندماه منتهی به این مذاکرات و همچنین رویکرد فعالانه تیم ایرانی در گفت‌وگوهای هفته قبل می‌توان چند نکته مهم و راهبردی را احصا کرد؛ نخست طرف‌های غربی هیچ نقشه‌ای جز مذاکره با ایران در شرایط کنونی ندارند زیرا برنامه تهدید و فشار حداکثری آنها علیه ایران به‌طور کامل شکست خورده است. در تایید این گزاره کافی است اتفاقات چندوقت اخیر را به‌طور کامل بررسی و تحلیل کنیم. حدود 4سال قبل ترامپ با خروج از برجام و اعمال فشار تحریمی حداکثری علیه ایران به‌دنبال فروپاشی اقتصادی ایران و عقب‌نشینی جمهوری اسلامی از مواضع منطقه‌ای و بین‌المللی خود بود، این سیاست بعد از ترامپ جمهوری‌خواه توسط جو بایدن دموکرات نیز ادامه پیدا کرد، اما با این وجود، سیاست فشار حداکثری نه‌تنها باعث عقب‌نشینی ایران از مواضعش نشده بلکه جمهوری اسلامی را در برابر آمریکا جسورتر و مقاوم‌تر کرده است. در همین راستا چندی‌قبل «دنیس راس»، مسئول امور ایران در دستگاه دیپلماسی آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری «باراک اوباما» پیرامون اثر فشار حداکثری آمریکا بر بازدارندگی ایران اعتراف کرد: «ایرانی‌ها به‌وضوح دیگر هراسی از ما ندارند که این به‌خودی‌خود به مفهوم آن است که ما درحقیقت نه در موضوع هسته‌ای و نه در منطقه، دیگر سطحی از بازدارندگی نداریم.»
علاوه‌بر این مورد در چندماه گذشته اجرایی‌شدن قانون مجلس موسوم به قانون راهبردی لغو تحریم‌ها توسط دولت باعث شده است سرعت پیشرفت هسته‌ای ایران به‌طرز چشمگیری متناسب با نیازهای کشور افزایش پیدا کند، پیشرفت چشمگیر ایران چیزی نبود که مورد مطلوب کشورهای غربی باشد به همین دلیل دستگاه‌های اطلاعاتی این کشورها با همراهی رژیم‌صهیونیستی در چندین مورد اقدام به خرابکاری در تاسیسات هسته‌ای ایران کردند که آخرین مورد این خرابکاری‌ها مربوط به حمله پهپادی به سایت تسای کرج بود. با وجود چنین حملاتی پیشرفت هسته‌ای ایران نه‌تنها متوقف نشد بلکه میزان غنی‌سازی اورانیوم کشورمان به 60درصد نیز رسید با توجه به موارد مطروحه همان‌گونه که بالاتر به آن اشاره کردیم برای کشورهای غربی چاره‌ای جز توافق با ایران باقی نمانده است. برمبنای همین گزاره دولت رئیسی با درک شرایط و جایگاه کنونی ایران تنها توافقی را می‌پذیرد که در آن منافع کشورمان به‌طور کامل تامین شده باشد. در همین راستا تیم جدید ایران به سرپرستی علی باقری با حضور متخصصان متعدد اقتصادی و سیاسی برخلاف تیم مذاکره‌کننده قبلی از موضع اقتدار و فعالانه وارد میز گفت‌وگوها در وین شده است. رویکرد فعالانه تیم ایران را می‌توان تهیه اسناد پیشنهادی و همچنین مواضع مقتدرانه اعضای آن در برابر زیاده‌خواهی‌های غربی‌ها طی چند روز گذشته نیز استنباط کرد.
مجموع این موارد باعث شده است راند اول مذاکرات در وین برخلاف تصور و خواسته غربی‌ها پیش برود، به همین خاطر آنها شتابزده میز مذاکره را موقتا برای بازگشت به کشورشان و دریافت مشورت‌های بیشتر ترک کرده‌اند.
در همین رابطه مطلب زیر را بخوانید: