ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه: پیش از این هم، گزارش‌هایم را در ارتباط با کرونا این‌گونه شروع کرده بودم که ماجراهای ما و این ویروس به این زودی‌ها تمام‌شدنی نیست. حالا یا خود ویروس جهش می‌کند، مثل حالا و قبل‌ترها و همه معادلات را به‌هم می‌ریزد، یا ما آن‌قدر در مواجهه سستی و کندی می‌کنیم که ویروس مثل حالا و قبل‌ترها همه معادلات را به‌هم بریزد. دوستی به طنز و البته از سر عصبانیت می‌گفت، راستش را که بخواهید الان دوست دارم ویروس جهش‌یافته جدید کرونا را به بدن دو گروه وارد کنم و بعد از آن بپرسم ارزشش را داشت؟ گروه اول آنهایی که بعد از دیدن بلبشوی کرونا و تمام مصائب و بحران‌هایی که ایجاد کرد، همچنان در زدن واکسن کاهلی می‌کنند و به هر دلیل موجه و ناموجهی (که همه ناموجه است) واکسن نمی‌زنند هیچ، با واکسن زدن و مشوقان واکسن مخالفت هم می‌کنند. گروه دوم هم آن سرمایه‌داران و سیاست‌بازان به‌اصطلاح جهان‌اولی که دست به احتکار واکسن زدند و تا توانستند در روند مبارزه با کرونا وقفه ایجاد کردند. همان‌هایی که مازاد نیاز کشورشان، واکسن‌ها را انبار و ذخیره کردند و کشورهای فقیر دنیا را هم نادیده گرفتند.
طبق آخرین آمارها و اطلاعات، تا به‌امروز چیزی نزدیک به 261میلیون نفر مبتلا به بیماری کرونا شده‌اند و از این تعداد متاسفانه بیش از 5میلیون و 200هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند. بیماری‌ای که هر روز لباس تازه‌ای به تن کرد و هر روز با حربه و شدت و حدت بیشتری به جان آدمیزاد افتاد. با این اوصاف بعد از تولید واکسن‌ها و فراگیر شدن جریان توزیع و تزریق، حضور مردم بدون ماسک در اجتماعات، آن‌هم البته در برخی کشورها، کورسوی امیدی ایجاد شد و همه بی‌صبرانه منتظر روزهایی نشستند که دیگر کرونا را به‌مثابه خاطره‌ای تلخ، سینه‌به‌سینه منتقل کنند برای آیندگان. منتها این ویروس چموش و لعنتی، از همان ابتدای راه در همان سال98 خودمان، طوری وارد میدان شد که انگار هیچ‌وقت خروجی برای آن متصور نیستیم.
هرچقدر پروتکل‌ها سختگیرانه‌تر شد، ویروس راه نفوذش را پیدا کرد، هرچقدر واکسیناسیون گسترده‌تر شد، ویروس راه دور زدنش را پیدا کرد. هرچقدر همه‌گیری بالاتر رفت و خیلی‌ها چشم امید به ایمنی گله‌ای بستند، ویروس با ابتلای چندباره افراد، خط بطلانی بر این سناریو هم کشید.
اُمیکرون هرچه رشتیم پنبه می‌کند؟
حالا و درست در روزهایی که گمان بر این بود که کرونا مسیر افولش را طی می‌کند، دوباره این ویروس ورق جدیدی رو کرده و معادلات را به‌هم ریخته است. یک جهش جدید به‌نام «اُمیکرون» به لیست جهش‌های نگران‌کننده سازمان بهداشت جهانی اضافه شده است؛ جهشی که احتمالا از آفریقا مسیرش را آغاز کرده و حالا تا هنگ‌کنگ هم پیش آمده و موردی از ابتلا به این جهش جدید در این کشور هم مشاهده شده است. حمید سوری، اپیدمیولوژیست درباره جهش جدید ویروس کرونا به ایسنا گفته است: «واریانت جدید یکی از ۵واریانت مورد تایید سازمان جهانی بهداشت است که جزء واریانت‌ها و جهش‌های مهم کووید-۱۹ شناخته شده و عملا حدود ۳۰جهش بر آن صورت گرفته و سبب شده است سرعت انتشار بیماری به‌گونه‌ای افزایش یابد که در آفریقا در عرض یک‌هفته موارد ابتلا دوبرابر شده و همین‌گونه تصاعدی درحال افزایش است و نشان‌دهنده این است که قابلیت بیماری‌زایی آن نسبتا بالاست. درمورد میزان کشندگی این جهش جدید، اطلاعات جسته‌وگریخته است و فعلا نمی‌توان قضاوت زیادی کرد. برای اینکه ببینیم آیا واکسن‌های موجود می‌توانند در برابر این جهش پاسخگو باشند هم به چند هفته زمان نیاز داریم تا نتایج عیان شود ولی آنچه تابه‌حال درمورد واریانت جدید تحت‌عنوان «اُمیکرون» می‌دانیم این است که قابلیت بیماری‌زایی بالایی دارد و تابه‌حال مشخص شده است که بیشتر گروه‌های سنی جوان‌تر را هدف قرار می‌دهد. در آفریقا که پوشش واکسیناسیون پایین است تقریبا همه گروه‌های سنی برای ابتلا حساس هستند و تمایل ویروس برای ایجاد آلودگی به‌سمت جوانان است. هنوز برای این واریانت از واژه بحران استفاده نشده است ولی احتمال اینکه به‌عنوان یک واریانت بحران‌زا شناخته شود، وجود دارد. این احتمال وجود دارد که واریانت اُمیکرون در کشورهای همسایه ما هم وجود داشته و ممکن است به کشور ما هم وارد شده باشد یا اگر هوشیاری کافی نداشته باشیم، وارد کشور شود. باید به نمونه‌های مشکوک که از نقاط پرخطر به کشور سفر داشته‌اند مطالعات مولکولی سکوئنسینگ انجام دهیم تا نسبت به نوع واریانت مطلع شویم.»
فعلا همه‌چیز به‌نفع اُمیکرون
سیدعلیرضا ناجی، رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح‌دانشوری هم در ارتباط با این سویه جدید کرونا یا همان اُمیکرون به «فرهیختگان» گفت: «این ویروس به‌خاطر خصوصیاتی که دارد نگرانی زیادی ایجاد کرده است. با توجه به موتاسیون‌هایی که در آن وجود دارد منجر به این شد سازمان جهانی بهداشت طی دو روز گذشته جلسه‌ای اضطراری دراین‌باره برگزار کند. کمیته بررسی تکامل کروناویروس‌ها یکی از کمیته‌های مهم در سازمان جهانی بهداشت است که به‌طور مداوم این بررسی‌ها و تغییرات ویروس‌ها را تحت‌نظر قرار می‌دهد و نامگذاری و طبقه‌بندی می‌کند. این امر سبب شد این ویروس را در طبقه واریانت‌های مشکل‌دار و نگران‌کننده تقسیم‌بندی کند و اسم اُمیکرون را روی آن قرار دهد. این ویروسی است که به‌نوعی در آفریقای‌جنوبی پیدا شده و با آمارهایی که تاکنون وجود دارد حدود 50وخرده‌ای نمونه از آنها مطالعات ژنتیکی انجام‌شده و ژن‌ها شناسایی شده‌اند. در سه کشور بوتسوانا، آفریقای‌جنوبی و هنگ‌کنگ این سویه دیده شده است. سفر دراز ویروس از آفریقا به هنگ‌کنگ نشان می‌دهد احتمال دارد گستردگی بیشتر از این داشته باشد و هنوز به آن پی نبرده باشیم. این آمار و ارقامی که از واریانت‌ها عنوان می‌شود آمار و ارقام واقعی نیست و بستگی به نظارت کشورها و برنامه پایش ژنتیکی دارد. با توجه به اینکه این واریانت بسیار پرموتاسیون و پرجهش‌ترین ویروس کووید است که تاکنون شناسایی شده که حدود 36موتاسیون است و اکثر موتاسیون‌هایی را که می‌توانست یک ویروس در این واریانت‌های شناسایی‌شده ایجاد کند، یکجا دارد. موتاسیون دیگری هم دارد که در برخی واریانت‌ها ازجمله آلفا موجب افزایش انتقال ویروس شده است. به این دلیل احتمالا با یک ویروس خطرناک و جدی و نگران‌کننده‌ای روبه‌رو هستیم. اینکه چقدر واکسن‌ها تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند یا سیستم ایمنی ما چه عملکردی دارد مشخص نیست، هرچند گفته می‌شود نسبت به این ویروس عملکردی ندارند و نیازمند کارهای آزمایشگاهی بیشتری است. اینکه چقدر میزان انتقال آن بیشتر است باید مورد بررسی قرار گیرد. الان اگر شیوع بالایی در یک کشور ببینیم می‌توان گفت این ویروسی است که می‌تواند زیاد منتقل شود همان‌طور که در آفریقای‌جنوبی بعد از سه موجی که تحمل کردند، موج آخر هم مربوط به دلتا است. الان به‌نظر می‌رسد سرعت گسترش این واریانت اُمیکرون خیلی بالاست و گوی سبقت را میگیرد. در هر صورت باید پایش کرد. سازمان جهانی بهداشت لیست سه‌تایی واریانت‌های نگران‌کننده را که شامل بتا، گاما و دلتا است به چهار مورد رساند که اُمیکرون نیز به آن اضافه شده است.»
عدم واکسیناسیون علت اصلی بروز جهش‌های جدید
ناجی در ادامه و در تشریح علل بروز چنین جهش‌هایی در کروناویروس گفت: «این مدل از جهش‌ها حتما به‌دلیل واکسیناسیون پایین است. علت اصلی و پایه‌ای گردش ویروس است. اگر به زیست این کشورها نگاه کنید واریانت‌های جدیدی همچون لامبدا و غیره اکثرا در کشورهایی هستند که سیستم بهداشتی بسیار ضعیفی دارند، سرمایه‌گذاری خیلی خیلی پایینی در سیستم بهداشتی آنها وجود دارد و برنامه درستی برای کنترل ویروس ندارند و همچنین برنامه درستی برای واکسیناسیون ندارند. آفریقای‌جنوبی را هم اگر نگاه کنید 23درصد بیشتر واکسن نزده‌اند برای همین اینکه چه نوع واکسنی استفاده کنید و در چه زمانی بتوانید استفاده کنید و چقدر این بازه واکسیناسیون افزایش یابد، می‌تواند تاثیرگذار باشد. در هر صورت واکسن را تزریق می‌کنیم که جلوی گردش ویروس را بگیریم. با توجه به کشورهایی که خیلی برنامه ندارند و گردش ویروس در آنها بالاست و همچنین ممکن است واریانت‌های دیگری درکنار همدیگر در گردش باشند و در اثر چرخش بالا موتاسیون‌ها ایجاد شود و خب این امر طبیعی است و به‌خاطر همین این جهش‌ها شکل میگیرد. الان اعلام کردند از چند پرواز از کشورهایی که ویروس جدید در آنها شناسایی شده، جلوگیری شده است. می‌دانیم این واریانت و شناسایی آن در کشورهای مختلف وابسته به برنامه آن کشورهاست. بنابراین از کشورهای مختلف می‌تواند وارد شود. همان‌طور که دلتا از کشورهای مختلف می‌توانست وارد کشور شود. باید پروازها را محدود کرد، تست‌هایی در ایران هم انجام شود. این مربوط به پروازهای هوایی نیست بلکه مسافران زمینی هم باید چک شوند. همچنین محورهای مبارزه با کووید را نیز قوی کنیم. الان باید هوشیار باشیم و میزان شیوع را بسنجیم که اگر افزایش یافت چه اقداماتی انجام شود و تصمیمات معقولی در این زمینه گرفته شود که این گسترش در کشور ایجاد نشود. اگر در این خصوص سهل‌انگار باشیم اُمیکرون می‌تواند در کشور شیوع یابد و واریانت غالب شود.»