کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار: این جمله مشهور چندسال اخیر را شاید شما هم از زبان جوان‌های امروز شنیده‌اید که مشکلات اقتصادی ازجمله مهم‌ترین موانع ازدواج است. سن ازدواج روزبه‌روز بالاتر می‌رود و جوانان هیچ‌علاقه‌ای به زوج شدن نشان نمی‌دهند. ادامه چنین وضعیتی در سال‌های آینده می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به کشور وارد کند. سن ازدواج بالا می‌رود، فرزندآوری کم می‌شود و در 1430 یک جامعه پیر باید امورات کشور را بگذراند. البته هستند کسانی که معتقدند مساله فرار جوان‌ها از پذیرش مسئولیت ازدواج، بیش از اینکه ریشه‌های اقتصادی داشته باشد، دلایلی فرهنگی دارد. ارگان‌های مختلف درتلاشند فرهنگ‌سازی کرده و این مشکلات را حل کنند. یکی از مهم‌ترین و سازنده‌ترین دستگاه‌هایی که می‌تواند به این ماجرا کمک کند، رسانه است. فعالان رسانه درتلاشند با تولید برنامه‌های فرهنگی میل و اشتیاق جوانان را به این مساله افزایش دهند. یکی از برنامه‌هایی که در سال 1399 تولید شد و هدف خود را تشویق جوانان به ازدواج عنوان کرد «زوجی نو» بود. سال گذشته فصل اول این برنامه از تلویزیون پخش شد و حالا در مرحله تولید فصل دومش هستند، این برنامه همان‌طور که از اسمش پیداست زوج‌های جوانی را دعوت می‌کنند که از تاریخ عقد و عروسی‌شان کمتر از سه‌سال گذشته باشد. در این برنامه آیتم‌های مسابقه‌ای درنظر گرفته‌شده تا در این مسیر و به بهانه آن بتوانند شور و هیجانی را که ازدواج در سنین پایین دارد به نمایش بگذارند.
برای گفت‌وگو با عوامل این برنامه به پشت‌صحنه «زوجی نو» رفتیم. آنان مشغول آماده کردن دکور برای ضبط بودند و چون اولین قسمت فصل دوم بود، کار برایشان کمی سخت‌تر از بقیه روزها بود. دکور برنامه ساده بود؛ در دوطرف سالن مبل‌های دونفره سفیدی برای نشستن زوج‌ها گذاشته بودند و وسط این صندلی‌ها فضایی بود که مجری باید آنجا برنامه را شروع می‌کرد. سالن به نسبت بزرگی نبود و ظرفیتی 200 نفره داشت اما بنابر شرایط موجود تعداد میهمانان را خیلی کم کرده بودند و تماشاچیان برنامه تقریبا با نصف ظرفیت سالن حضور داشتند. نورهای صورتی و قرمز از روی طاق استودیو تا کف سالن و پیش پای حاضران، می‌رقصید. همه‌چیز اینجا باحوصله و سریع پیش می‌رود. عوامل پشت‌صحنه تلاش می‌کردند زودتر فضا را آماده کنند و محل نشستن زوج‌ها را نشان و روند کار را برایشان توضیح می‌دادند. در چهره شرکت‌کنندگان، هم هیجان بود و هم اضطراب. تماشاچی‌ها هم پشت در منتظر بودند تا زمان وارد شدن‌شان برسد. چشم که می‌چرخانم بین عوامل چهره آشنای مجری برنامه دیده می‌شود. سراغ باربد بابایی، مجری برنامه می‌روم تا با او صحبت کنم. به انتظار گریم نشسته بود و در همین حال‌وهوا صحبت کردیم. سوالاتم را پرسیدم. او در رفتار و برخوردش، همان شوخی‌های جلوی دوربین را دارد و سعی می‌کند فضای پشت‌صحنه شاد باشد. شاید همین شور و شادی پشت‌صحنه است که به دل اجرای کار می‌آید. خیلی زودتر از آنچه فکر می‌کردم کار عوامل پشت‌صحنه برای شروع ضبط به سرانجام می‌رسد و اولین قسمت فصل دوم را شروع می‌کنند.
آیا برنامه «زوجی نو» کپی است؟
از همان روزهای آغازین فصل اول زوجی نو، اتهامی رسانه‌ای یقه سازندگانش را گرفته بود؛ اینکه این برنامه هم مثل دیگر برنامه‌های پرطرفدار آن روزهای تلویزیون، از نمونه‌های خارجی کپی شده است. ادعایی که در مورد «عصرجدید»، «دورهمی» و «سیم آخر» مطرح شده بود و البته ادعای گزافی نبود. عوامل این برنامه تقریبا نظرات مشابهی در مورد کپی بودن برنامه داشتند. حامد خانی، تهیه‌کننده آن در پاسخ به این ادعا گفت: «اصل برنامه کپی نیست و مختص خودمان است. هیچ کجای دنیا شما برنامه‌ای را نمی‌بینید که زوج‌های جوان داخل آن باشند. در بحث آیتم‌ها موافقم که یکی، دو آیتم فصل قبلی از یکی از برنامه‌های موفق اروپا برداشته‌شده بود. درصورتی‌که این کپی به‌نظر من اشکال محسوب نمی‌شود. خیلی از برنامه‌ها مثل برنامه احسان علیخانی یا مهران مدیری همه کپی‌شده هستند. برنامه‌های موفق معمولا الگویی برای دیگران می‌شوند. ما اصل برنامه برای خودمان است و اگر آیتمی هم از برنامه خارجی کپی کرده باشیم آن را در مرحله اول با فرهنگ خودمان تطبیق دادیم و بعد در برنامه اجرا می‌کنیم. خیلی از آیتم‌ها هستند که اصلا با فرهنگ ما مطابقت ندارد و ما نمی‌توانیم از آنها استفاده کنیم و به‌نظرم کاری که کردیم یک کپی موفق است.»
نظر کارگردان هم تا حدودی با تهیه‌کننده یکی بود. محمد پورصباغیان، کارگردان این مسابقه در رابطه با ادعای کپی بودن برنامه صریح‌تر صحبت می‌کند: «برنامه کپی شده اما اینکه از چه چیزی کپی شده باشد، مهم است. برخی از آیتم‌های ما کپی بود ولی خود برنامه اصلا کپی نیست. هدف ما فرهنگ‌سازی برای ازدواج جوانان بود و برای رسیدن به این هدف به تعدادی آیتم نیاز داشتیم. دو آیتم از آیتم‌های ما کپی و مابقی کار خودمان و نتیجه همفکری همکاران‌مان بود. برنامه «کودک‌شو» را احتمالا دیده‌اید. 52 کشور روی این برنامه کار کرده بودند یا خیلی برنامه‌های دیگر که کپی‌های موفقی هم بودند. ما از لحاظ محتوایی حرف برای گفتن داشتیم وقتی از یک برنامه خارجی ایده گرفتیم آن را با فرهنگی که داشتیم، تطبیق دادیم. اصل برنامه به‌لحاظ ساختار در جای دیگری وجود نداشت و ایده برای خودمان بود. به‌نظر من هیچ‌مشکلی ندارد که از آیتم‌های موفق برنامه‌های دیگر کپی شود.»
هدف «زوجی نو»؛ تشویق جوانان به ازدواج!
اصلا مگر می‌شود برنامه‌ای با این ابعاد و حجم دکور و تشکیلات ساخته شود ولی هدف راهبردی و مشخصی نداشته باشد؟ تهیه‌کننده برنامه در رابطه با هدف تولید زوجی نو گفت: «این برنامه با هدف تشویق جوانان به ازدواج است. آن هم ازدواج آسان که با توجه به شرایط اقتصادی موجود سخت شده است. سن ازدواج بالا رفته و به نظر ازدواج، کار سختی شده و جوانان خیلی کم، تن به ازدواج می‌دهند. هدف‌مان این است که قشنگی‌ها و شوق زندگی مشترک را به‌تصویر بکشیم. زوج‌هایی که برای حضور در برنامه دعوت می‌شوند، 25 سال به پایین هستند. ما زوجی آوردیم که خانم 18 ساله بوده و آقا 20 سال داشته و افرادی با این شرایط کم هم نیستند. کرونا خیلی به‌آسانی ازدواج کمک کرده است. مراسم عروسی و تالار و اینها هم به لطف کرونا کمتر شده است. نکته دیگر در فرآیند تولید زوجی نو این بود که سعی کنیم به‌واسطه روانشناسانی که در برنامه حضور دارند، مباحثی را در حوزه تحکیم خانواده بیان کنیم. ضمن اینکه روانشناسان درطول برنامه به‌عنوان مشاور کنار ما هستند و کمک می‌کنند. ما در تیم پشتیبانی و از زمانی که زوج‌ها برای مصاحبه و شرکت در مسابقه می‌آیند، روانشناس و روانپزشکی داریم که این عزیزان را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و با آنها صحبت می‌کنند و این کار بعد از برنامه هم انجام می‌شود.»
شعار ما: ازدواج آسان
وقتی از تهیه‌کننده می‌پرسم اگر بخواهید برای برنامه شعاری انتخاب کنید، آن شعار چیست، می‌گوید: «ازدواج آسان.» اما در وضعیت اقتصادی امروز، سوالی که پیش می‌آید اینکه آیا چنین امری ممکن است؟ خانی به این سوال اینگونه پاسخ می‌دهد: «به‌نظرم اگر سخت نگیریم، می‌شود. شرایط اقتصادی خیلی سخت شده و مسائل اقتصادی جوانان ما را آزار می‌دهد اما اگر آسان گرفته شود، کارها خوب پیش خواهد رفت. با حداقل امکانات هم می‌توان خوشبخت بود. اتفاقا در برنامه قرار است همین را به بینندگان نشان دهیم که زیاد سخت نگیرید و اینها نمونه‌هایی هستند که در همین جامعه زندگی می‌کنند و اتفاقا در سنین پایین جوانی ازدواج کردند.»
30 درصد زوج‌های برنامه عروسی نگرفته بودند
کارگردان زوجی نو در پاسخ به این سوال که فکر نمی‌کنید در شرایط اقتصادی موجود، تاکید بر ازدواج آسان، خیلی شعاری و دور از واقعیت باشد هم می‌گوید: «اگر بگویم نه، دروغ است. خیلی از موضوعات ناظر به شرایط روز قضاوت می‌شود. ما هرچقدر هم که بخواهیم ازدواج را ساده بگیریم، حداقل‌هایش چندمیلیون تومانی می‌شود. ساده گرفتن منظور از آن است که توقع‌های خودمان را کم کنیم، مثلا ما در فصل اول زوجی داشتیم که گفتند ما مراسم عروسی نگرفتیم و هزینه‌ای را که قرار بود برای مراسم بپردازیم به یک زوج نیازمند کمک کردیم بعد همین زوج‌ها را وقتی در آخر برنامه دعوت کردیم، گفتند چندنفر به ما اطلاع دادند بعد از دیدن این برنامه و شنیدن این صحبت‌ها ما همین کار را انجام دادیم. پس شعارزدگی به کنار، اما می‌شود آسان گرفت و ازدواج کرد. بیش از 30درصد زوج‌هایی که در برنامه داشتیم مراسم عروسی نگرفته بودند. زاویه نگاه هر شخصی به مساله ازدواج متفاوت است اما با ساده نگاه کردن به این قصه اتفاق‌های خوبی می‌افتد. یک‌سری نگاه‌های مالی و تجملاتی و زودگذر هستند. خیلی‌ها بهترین شرایط را در مراسم‌های خود فراهم کردند و در بهترین رستوران‌ها و هتل‌ها مراسم گرفتند اما زندگی‌شان دوام نداشته و این نشان می‌دهد که آن عدد و رقم‌ها خیلی تاثیری ندارد.»
اولین انتخاب ما حیایی بود
پورصباغیان در رابطه با معیار خود برای انتخاب مجری برنامه گفت: «گزینه اول ما برای اجرا امین حیایی بود، یعنی زمانی که طرح را می‌نوشتیم با او صحبت کردیم و فکر می‌کردم او از پس کار برمی‌آید. پیشنهاد حضور بابایی را شبکه و خانی تهیه‌کننده برنامه دادند و بعد که وارد کار شدیم و ضبط را شروع کردیم دیدم که باربد آدم لحظه است و فکر می‌کنم در ضبط دوم بود که از تهیه‌کننده برنامه بابت پیشنهادشان تشکر کردم، چون باربد مجری نیست یک شومن کاملا موفق است. فصل قبلی من تمام مدت پشت‌صحنه بودم و می‌خواستم برنامه را ببینم. زمانی که مشغول تولید «کتاب‌باز» بودم فکر می‌کردم سروش صحت خیلی باهوش است و واقعا هم بود اما فهمیدم باربد بابایی خیلی باهوش‌تر است. برنامه ما یک استیج است که پوشش تصویری داده می‌شود برای همین هیچ‌وقت اجازه نمی‌دهم که اگر مشکلی باشد ضبط برنامه قطع شود. بخش عمده‌ای از موفقیت این برنامه به‌خاطر حضور اوست.»
همچنان تماشاچی داریم
تولید فصل اول این برنامه در شرایط کرونا انجام شد و فصل دوم هم در این شرایط ضبط می‌شود و با وجود استقبال مخاطبان تلویزیون پیش‌بینی می‌شود که تولید برنامه همچنان ادامه داشته باشد. خانی درباره سختی تولید در زمان کرونا می‌گوید: «فصل قبل هم در اوج کرونا ما تماشاچی داشتیم ولی همه پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کردیم و این فصل هم تماشاچی خواهیم داشت.» آقای تهیه‌کننده در رابطه با ادامه تولید برنامه هم می‌گوید: «ما فصل قبل را در سخت‌ترین شرایط که کرونا بود ساختیم و برای آبان به پخش رساندیم. این برنامه هم واجد بحث محتوایی است و هم سرگرمی. ما تابع شرایط و قوانین سازمانی هستیم تا جایی که برنامه مخاطب داشته باشد باید برنامه حفظ شود. فصل قبل با «دورهمی» رقابت کردیم و با اختلاف یک‌درصد نسبت به آن دوم شدیم. در ایام نوروز، دومین برنامه پربیننده تلویزیون بودیم. این نقاط قوت است و مردم به ما لطف داشتند و سعی می‌کنیم برنامه بهتری تولید کنیم.»
آیتم «تحسین» شناسنامه ماست
تهیه‌کننده برنامه در پاسخ به اینکه قسمت‌های مختلف این برنامه چگونه طراحی شده است و آیتم تحسین پیشنهاد چه کسی بود، گفت: «این برنامه حاصل کار تک‌نفره خانی به‌عنوان تهیه‌کننده نیست. ما یک تیم خیلی دوستانه‌ای داریم که از ابتدای کار خیلی زحمت کشیدند. بالغ‌بر 300 جلسه قبل از شروع زوجی نو گذاشتیم تا به این آیتم‌ها رسیدیم. سکانس تحسین آیتم شاخص و شناسنامه ماست، یعنی هیچ‌کجا این صحنه نبوده و انجام نشده است. این حاصل یک کار گروهی بوده و خدا را شکر آیتم خوبی هم شد، هم از نظر فرهنگی و هم اعتقادی.»
گفتند زن و شوهر نباید به هم دست بزنند
برخی در فضای رسانه نقدی را درخصوص زوجی نو مطرح کردند که چرا برخی آیتم‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده که وارد فضای احساسی زوج‌ها می‌شوند. پورصباغیان، کارگردان آن دراین‌باره می‌گوید: «ما ادعایی داریم که می‌گوییم اولین برنامه‌ای هستیم که خارج از ساختار نمایشی به مقوله عشق و عاشقی پرداخته‌ایم. ما به فضای احساسی و عاشقانه زن و شوهر نزدیک شدیم و اوایل هضم این قصه خیلی سخت بود و خیلی ایراد می‌گرفتند ولی به‌واسطه اتفاقات خوبی که در برنامه رقم خورد، این ایرادها کمتر شد، البته سکانس‌هایی داشتیم که زن و شوهر به هم دست می‌زدند و به ما گفتند این کارها نباید تکرار شود. بیشتر شیب انتقادها این بود که نباید وارد حریم احساسی زوج‌ها شویم که به‌مرور زمان هضم شد.»
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید: