داریوش چیوایی، کارشناس حوزه سلامت در ارتباط با سیاست‌های ستاد ملی مقابله با کرونا، خصوصا ماجرای منع تردد شبانه به «فرهیختگان» گفت: «در سیاستگذاری‌ها بحثی هست به اسم تصمیم‌گیری بر پایه شواهد، یعنی بر پایه‌ شواهد، شما سیاستگذاری کنید. اما در کشور ما در خیلی از حوزه‌ها تقریبا برعکس است، یعنی طرف تصمیمی می‌گیرد که خیلی دلیلش روشن و واضح نیست. بعد بر مبنای تصمیمش می‌گردد شواهد را پیدا و توجیه می‌کند، گویی شواهدی برایش می‌سازد. در بحث کارشناسی هر گزاره‌ای می‌تواند هم درست باشد هم غلط باشد، بسته به نظرگاه کارشناس و مبنایی که موردمطالعه و مداقه قرار می‌دهد ابعاد مختلف دارد، مثلا موضوعی می‌تواند به لحاظ اقتصادی درست و در بعد اجتماعی غلط باشد، بعد یک کارشناس طرح را دست بگیرد و بگوید نگاه کنید این موضوع اثر مثبت اقتصادی دارد و خیلی کاری به آثار فرهنگی و اجتماعی و ... نداشته باشد؛ برعکسش هم ممکن است، لذا ما باید برحسب شواهد به یک تصمیم برسیم، یعنی بتوانیم همین مولفه‌های مختلف را تعدیل و موقعیت‌های گوناگون را تحلیل کنیم و بتوانیم بگوییم درحال‌حاضر از نظر فرهنگی این کار بد ولی به ‌حاظ اقتصادی خوب است. حالا این دو مولفه غیرمتجانس را با همدیگر تعدیل کنیم تا بتوانیم به تصمیمی برسیم. منظور این است که ما باید یاد بگیریم چگونه حکمرانی و از شواهد چگونه برای تصمیم‌گیری استفاده کنیم، نه اینکه تصمیم بگیریم بعد شواهد جور کنیم، این واقعا یک عارضه جدی برای کشور شده است؛ تصمیم را می‌گیرند، می‌گویند گفتیم دیگر باید بشود بعد می‌روند شواهدش را پیدا می‌کنند. بعضی‌وقت‌ها می‌بینیم بحث در فضای رسانه و فضای حاکمیتی گرم می‌شود و همه درحال بحث هستند و چالش می‌کنند، بعد استنباط‌ها را آدم می‌شنود می‌گوید چقدر خوب و جالب که همه بحث کارشناسی می‌کنند ولی خود این موضوع اگر درست رعایت نشود -که به‌نظر من الان خیلی رعایت نمی‌شود- خودش غلط است، هرچند بازهم بخشی از یک فرآیند اصلاح و رفتن به‌سمت تصمیمات درست است. اصلا ما به‌جای اینکه براساس تصمیم‌مان شواهد بسازیم باید برپایه شواهد و واقعیات موجود تصمیم‌گیری کنیم. کلیت داستان این موضوع است.

مداخلات بهتر و جدی‌تری نسبت به منع تردد می‌توان انجام داد

وی ادامه داد: درباره طرح منع تردد شبانه باید دوستان شواهدی که نشان می‌دهد این موضوع اثربخش است و اثربخشی‌اش به‌اندازه‌ای است که بشود به‌عنوان یک مداخله‌ خوب که ارزش انجام دادن دارد و الان بهتر از این برای انجام دادن نداریم، بررسی کنند. به‌هرحال بحث‌های مختلفی مطرح شده است، مثلا می‌گویند تردد 10 شب به بعد را محدود می‌کنیم با این نگاه که مردم از آن ساعت به بعد دورهمی دارند و... و از طرفی عده‌ای می‌گویند مگر کرونا 10 شب به قبل غیرفعال است؟ شما با این موضوع می‌خواهید چه کار کنید؟ اگر بد است به‌هرحال باید فکری هم به حال مترو و اتوبوس و رفت‌وآمدها و... بکنید، کمااینکه خود این طرح مسائل و مشکلات دیگری برای مردم به‌وجود آورده است، مثل ترافیک‌های عجیب‌وغریب در برخی ساعات خاص یا هزینه‌های بسیار زیاد جریمه. خود من با اینکه کارم کار خبر و رسانه است تا امروز نزدیک دومیلیون جریمه کرونا داده‌ام. دوستان باید به یک جمع‌بندی برسند که این تصمیم چقدر می‌تواند درست باشد. نظر شخصی من این است که مداخلات خیلی مهم‌تر و بهتری برای انجام دادن وجود دارد، مثل این است که به شما بگویند برای بهبود تغذیه کشور چه کار می‌خواهید بکنید. یک نفر می‌گوید می‌توانیم برویم بالای شهر تهران یک تغذیه مغذی یا یک میوه‌ را روزانه در مدارس توزیع کنیم. شاید طرح خوبی باشد اما یک نفر می‌گوید از این بهتر و اثربخش‌تر این است که شما همین کار را در استان‌های محرومی چون سیستان‌وبلوچستان انجام دهید. آنجا نان خالی هم بخواهی بدهی با هزینه بسیار پایین‌تر اثربخشی بالاتری دارد، چه برسد که همان میوه یا تغذیه را توزیع کنی؛ اثرش قابل‌مقایسه نیست. مداخلات ما نیز به همین شکل است. شما می‌توانید تردد 10 شب به بعد را ممنوع کنید، به شرطی که تاثیری روی کرونا داشته باشد. آیا شواهدی وجود دارد که بگوید این تاثیر چقدر بوده است؟ آیا این تاثیر بهتر از طراحی یک مداخله کردن برای برفرض ساماندهی وضعیت مترو و اتوبوس است؟ یعنی اگر قوه عاقله بخواهد تصمیم بگیرد که من چه‌ کاری کنم که اثر بهتری بر جلوگیری از نشر و انتقال کرونا داشته باشم، اول می‌رود سراغ مترو و اتوبوس یا منع تردد 10 شب به بعد؟ چون به‌هرحال اینهایی که 10 شب به بعد بیرون می‌آیند، حداقلش این است که هر ماشین نهایتا چهارنفر سرنشین دارد اما یک اتوبوس یا مترو که 100 نفر با کمترین فاصله کنار هم هستند. اصلا اینها با هم قابل‌قیاس نیستند. گویی شما برای احتمال انتقال چهارنفر در یک ماشین جریمه تعیین کرده‌ای اما فکری به‌حال آن 100 نفر نکرده‌ای. در مقایسه با هم کاملا معلوم می‌شود که این تصمیم نمی‌تواند عاقلانه‌ باشد ولی به‌صورت منفرد نگاهش کنیم می‌گویند افراد دورهمی می‌روند و ویروس منتقل می‌شود. ما با جریمه جلوی این کار را می‌گیریم تا انتقال ویروس کم شود، کمااینکه بحثی را که درباره میزان اثربخشی می‌کنم زالی هم که عضو ستاد کرونا بود بارها گفته‌ است. من فکر می‌کنم می‌شد مداخلات بهتری طراحی کرد و اساسا لغو طرح تردد شبانه را بهتر از ادامه آن می‌دانم.»

لغو طرح منع تردد عاقلانه‌تر از ادامه این سیاست است

چیوایی در ادامه به نگرانی‌ها نسبت به ساده‌انگاری عمومی بعد از لغو طرح‌هایی نظیر منع تردد شبانه اشاره کرد و گفت: «نمی‌شود به‌تنهایی تحلیل کرد. اگر اینطور نگاه کنیم حتی از خانه بیرون آمدن هم موجب تشدید پیک است. مدرسه رفتن همین‌طور و... . باید این مولفه‌ها را درکنار هم تفسیر کنیم؛ اولا مدارس خیلی ربطی به 10 شب به بعد ندارند. اگر شما 10 شب را ممنوع می‌کنید، بخشی از آن تردد را به روز موکول کرده‌اید. بخشی از تردد در روز هم که مربوط به مدارس است، پس اتفاقا خیابان‌ها را با این کار شلوغ‌تر کرده‌اید. من همین بحث را درباره بانک‌ها به دوستان گفتم. این محدودیت ساعت بانک‌ها از جهتی کاملا غیرعاقلانه است. جلوگیری از انتشار ویروس کرونا یعنی اینکه شما غلظت افراد در محیط را پایین بیاورید تا زورش کم شود. این را مطالعات زیادی اثبات کرده که هرچقدر تعداد آدم‌های یک محیط در یک مساحت ثابت بیشتر باشد، احتمال انتقال هم طبیعتا بالاتر می‌رود. حالا شما ساعت کار ادارات را محدود کرده‌اید. این الزاما به‌معنای کاهش میزان کار آنها نیست، یعنی میزان کار ثابتی را که از قبل وجود داشته اس حالا در تعداد ساعات کمتری می‌خواهید انجام دهید، این حجم آدم‌ها را در آن ساعات محدود بیشتر می‌کند که این عاقلانه نیست‌. درحالی‌که می‌شد گفت ما ساعات کاری ادارات را بالا می‌بریم، مثلا هشت صبح تا 6 بعدازظهر. ولی تعداد کارمندان آن واحد را در زمان خاص کاهش دهیم، مثلا در هر ساعت خاص به‌جای 20، 10 کارمند حضور داشته باشند و یک نوبت‌دهی الکترونیک هم می‌گذاشتیم با یک تدبیر و طراحی مثلا خانم‌ها صبح و آقایان بعدازظهر بیایند یا مثلا زیر 40 سال صبح و بالای 40 سال بعدازظهر رجوع کنند. با این کار شما نیروی کار را پخش می‌کردید و همه‌ ابعاد را در نظر می‌گرفتید. من سرجمع حرف رئیس‌جمهور را عاقلانه می‌بینم و خیلی این موضوع اثربخشی ندارد. اتفاقا قالیباف هم موضعی گرفت که به‌خاطر پول جریمه‌ها نیست که این طرح لغو نمی‌شود اما من استنباطم این است که بله به‌خاطر پولش نیست، اگر کمی سیستماتیک به موضوع نگاه کنیم بحث، بحث انگیزه‌هاست و اینکه یک ساختار یا ذی‌نفعی وقتی از یک تغییر شرایطی نفع می‌برد یا ضرر می‌بیند، چون اساس این سیاستگذاری‌ها همین است که مردم‌ دوست ندارند جریمه شوند و ناراحت می‌شوند پس از خانه بیرون نمی‌آیند، درنتیجه آن سوی ماجرا جایی است که از پول گرفتن خوشحال می‌شود. ذی‌نفعان حتما انگیزه دارند و درنتیجه به نظرم نظر و حرف رئیس‌جمهور درست است.»