ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه: با افزایش سرعت و روند واکسیناسیون عمومی در کشور و کاهش آرام ولی محسوس موارد ابتلا و مرگ‌ومیر، اقدامات و سیاست‌های تقابلی در مواجهه با کرونا هم دستخوش تغییراتی شده و می‌شود. خصوصا اینکه برخی اقدامات وسیاست‌ها از همان ابتدا محل مناقشه و ایراد بود. مثل چی؟ مثل طرح منع تردد شبانه که یک دور از ساعت 9 شب اجرایی شد و بعد به ساعت 10 شب رسید و باوجود تمام مخالفت‌ها و بدون ارائه هیچ گزارش مدونی از اثرگذاری آن بر کاهش روند شیوع بیماری در تهران، همچنان ادامه پیدا کرد. درکنار این موضوع، سیاست‌ها و اقدامات دیگری هم بود که علی‌رغم اثرگذاری، مثل منع تردد بین‌شهری و ایجاد محدودیت در مسافرت‌ها، آن‌طور که انتظار می‌رفت اجرایی نشد. مساله دیگری هم که حول طرح‌هایی نظیر منع تردد شبانه یا محدودیت برای مسافرت‌ها وجود داشت، دوری اصل این طرح‌ها از عدالت بود. به این صورت که به اعتقاد خیلی‌ها، بچه‌پولدارهای شمال‌شهری بی‌توجه به جریمه‌ها، راحت‌تر و بهتر به دوردورکردن‌های خودشان رسیدند و آن طبقه پایین جامعه، حتی برای انجام ضروریات مجبور به عدم استفاده از ماشین شخصی بود. القصه اینکه حالا و با گذشت بیش از یک‌سال‌واندی از اجرایی شدن این طرح، گمانه‌هایی مبنی‌بر لغو آن به گوش می‌رسد و همه‌چیز در گرو تصمیم‌گیری پلیس است. حول این طرح و اقدامات مشابه آن، بد نیست چند مساله را با هم مرور و مثبت و منفی اجرایی شدن آن را هم بررسی کنیم.
ابتلا همچنان بالا و مرگ‌ومیر همچنان 3رقمی
قبل از ورود به اصل بحث، بد نیست وضعیت موجود شیوع کرونا در کشور را براساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت مرور کنیم. از 28 تا ۲۹ آبان۱۴۰۰ و براساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۳ هزار و ۵۳۹ بیمار جدید مبتلا به کووید-۱۹ در کشور شناسایی شد که ۶۱۶ نفر از آنها بستری شدند. مجموع بیماران کووید-۱۹ در کشور به ۶ میلیون و ۷۳ هزار و ۹۸ نفر رسید. متاسفانه درطول این ۲۴ ساعت، ۱۱۸ بیمار کووید-۱۹ جان خود را از دست دادند و مجموع جان‌باختگان این بیماری به ۱۲۸ هزار و ۸۵۲ نفر رسید. خوشبختانه تاکنون ۵ میلیون‌و ۷۷۱ هزار و ۳۶۳ نفر از بیماران، بهبود یافته یا از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند. سه هزار و ۴۱۶ نفر از بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها تحت مراقبت قرار دارند. تاکنون ۳۷ میلیون و ۶۷۳ هزار و ۸۷۷ آزمایش تشخیص کووید-۱۹ در کشور انجام شده است. درحال حاضر ۸ شهر کشور در وضعیت قرمز، ۵۸ شهر در وضعیت نارنجی، ۲۳۶ شهر در وضعیت زرد و ۱۴۶ شهر در وضعیت آبی قرار دارند. همچنین براساس آمارهای وزارت بهداشت تاکنون ۵۶ میلیون و ۴۷۳ هزار و ۱۶۲ نفر دُز اول، ۴۴ میلیون و ۲۹۴ هزار و ۶۵۲ نفر دُز دوم و ۷۲۴ هزار و ۷۲۱ نفر نیز دُز سوم واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند. مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۱۰۱ میلیون و ۴۹۲ هزار و ۵۳۵ دُز رسید.
همچنان در یک‌قدمی پیک ششم کرونا
وضع موجود، همچنان وضعیت نابسامان و ناپایداری است. مرگ‌ومیر بالاست و مدت‌هاست به زیر 100 نفر نرسیده، موارد ابتلا هم به‌رغم روند نزولی که دارد، همچنان بالا و 4 رقمی است. مهم‌تر از آن‌هم اینکه، پیک ششم و نگرانی‌ها در ارتباط با ورود به این پیک همچنان جدی است. در یک چنین شرایطی، بازگشایی مدارس، بازگشایی تالارها و برگزاری مراسم‌های مختلف عزا و شادی و همچنین بازگشایی ورزشگاه‌ها را هم داریم. مهم‌تر از تمام اینها هم ساده‌انگاری است که باتوجه به اقدامات دولت و مسئولان و همچنین این بازگشایی‌های یکدفعه‌ای، در جامعه شایع می‌شود. ولی واقعیت، همچنان همان است که مدت‌هاست هشدار می‌دهیم و آن‌هم اینکه پیک ششم از ما دور نیست. علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت بیماری کرونا در کلانشهر تهران صبح دیروز در یک برنامه تلویزیونی درباره وضعیت شیوع ویروس کرونا در استان تهران اظهار کرد: «امروز هفتمین هفته‌ای است که در تهران شرایط باثبات کرونایی را ازنظر شاخص‌های بستری، مراجعان سرپایی و فوتی‌ها تجربه می‌کنیم. اگر پوشش کافی واکسیناسیون انجام نشود یا مردم رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی را نادیده بگیرند، بی‌تردید پیک ششم کرونا را پیش‌رو خواهیم داشت. در هفته‌ای که گذشت (درمقایسه با ۱۱ هفته گذشته) پایین‌ترین آمار مرگ‌ومیر بر اثر ابتلا به کرونا در استان تهران ثبت شده است. طبیعتا پوشش حداکثری واکسیناسیون جمعیت هدف دربرابر کرونا می‌تواند به کاهش و در ادامه قطع زنجیره کووید-19 کمک کند. چنانچه پوشش کافی واکسیناسیون انجام نشود یا مردم رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی را نادیده بگیرند، بی‌تردید پیک ششم کرونا را پیش‌رو خواهیم داشت. جلوگیری از شکل‌گیری پیک ششم کرونا در گروی رفتارهای اجتماعی و بهداشتی عموم مردم است. در هفته‌ای که گذشت، در نواحی مختلف کشورهای اروپایی میزان ابتلا به کرونا افزایش چشمگیری داشته است، بنابراین زمانی‌که امواج جدید بیماری به‌صورت طغیان‌ها یا شبه‌طغیان شکل می‌گیرد، هیچ کشوری از این پاندمی مصون نیست. به‌طور کلی واکسن‌های موجود در جهان نسبت‌به سویه دلتا اثربخشی کمتری دارند؛ به‌شکلی که تقریبا بین ۱۵ تا ۲۵ درصد میزان اثربخشی واکسن‌های جهانی دربرابر این جهش‌ها کمتر شده است، این موضوع به این مفهوم نیست که اثربخشی واکسن‌ها به‌طور کلی تحت‌تاثیر قرار گرفته، بلکه به‌میزان کمی کاهش یافته است. تا 28 آبان در تهران بالغ‌بر ۱۸ میلیون دز واکسن تزریق شده که ۱۰ میلیون دز اول و هشت میلیون دز دوم بوده است. بر این اساس با واکسیناسیون، ۸۶ درصد جمعیت هدف در تهران واکسینه شده‌اند؛ به‌شکلی‌که این آمار ۸۵ تا ۹۰درصد ما را به ایمنی جمعی می‌رساند. همچنین درمورد گروهی که هر دو دز واکسن را دریافت کرده‌اند، آمار به ۷۰ درصد رسیده است. در کشور ۸۳ درصد جمعیت هدف دز اول را دریافت کرده‌اند و تقریبا ۶۸ درصد نیز فول واکسینه شده‌اند.»
طرح منع تردد شبانه در یک‌قدمی لغو شدن
با این اوصاف همان‌طور که اعلام شد، بازگشایی‌ها یکی‌یکی اتفاق می‌افتند و در آخرین مورد آنها، رئیس‌جمهور سراغ منع تردد شبانه رفت. سرانجام پس از کش‌وقوس‌های فراوان، رئیس‌جمهور در جلسه دیروز ستاد ملی مقابله با کرونا تاکید کرد «باتوجه به واکسیناسیون عمومی، ممنوعیت تردد شبانه در شهرها لغو شود.» در همین راستا نیز سردار سیدتیمور حسینی، جانشین رئیس پلیس راهور ناجا در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اجرای طرح منع تردد شبانه گفت: «لغو اجرای طرح منع تردد شبانه به‌محض ابلاغ به پلیس لغو خواهد شد. ما در این طرح مجری مصوبات ستادملی مقابله با کرونا بودیم و بدیهی است اگر توقف اجرای آن به پلیس ابلاغ شود، اجرای آن متوقف خواهد شد.» پیش از این‌هم بسیاری از کارشناسان و مسئولان اجرای چنین طرحی را بی‌اثر توصیف کرده بودند و خواستار لغو آن بودند. منطقی هم همین بود، منتها تنها نگرانی که با لغو شدن این طرح وجود خواهد داشت این است که لغو آن همزمان با بازگشایی‌ها حمل بر پایان کرونا تلقی و باعث کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی توسط مردم شود؛ نکته‌ای که باید برای آن فکری کرد.
تمام توان را باید برای ترغیب مردم به انجام واکسیناسیون گذاشت
در ادامه و در ارتباط با این طرح و اقدامات مشابه آن به‌خصوص در ساحت سیاستگذاری با دو نفر از کارشناسان و متخصصان گفت‌وگویی انجام دادیم. ابتدا محمدحسین یزدی، رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» خاطرنشان کرد: «در رابطه با طرح‌هایی که درواقع دارد به مدیریت بحث کرونا و کاهش میزان انتشار کمک می‌کند، زمان مهم است. هرکدام از این طرح‌ها یک کارکرد و زمانی دارد. شاید شما زمانی که این طرح را گذاشتید، موقعی بود که سرعت انتشار ویروس بالا و تعداد مبتلایان رو به افزایش بود، خب این طرح کمک‌کننده و ثمربخش بود تا بشود بیماری را مدیریت کرد. ولی در ادامه باید دید کارکرد واقعی برای کاهش انتشار به این طرح مربوط است یا سایر موارد. ما تا زمانی که گزینه واکسن را نداشتیم باید از گزینه‌های جایگزین استفاده می‌کردیم. یکی از آنها میزان جابه‌جایی‌های مردم بود که این هرچقدر می‌توانست مدیریت شود و میزان انتشار را کم کند، کمک‌کننده بود. یکی از آنها کم کردن ساعت طرح ترافیک بود که به مردم کمک می‌کرد که برای جابه‌جایی از ماشین شخصی خودشان استفاده کنند و میزان تراکم جمعیت را در حمل‌ونقل عمومی کم می‌کرد. این در زمان افزایش مبتلایان کمک‌کننده بود. یا همین منع تردد شبانه که ساعتش برای برخی سوال بجایی ایجاد کرده بود، از این جهت که مگر ما در این ساعات چقدر جابه‌جایی داشتیم. یا اگر کسی بخواهد در این ساعت به بیمارستان مراجعه کند یا مشکل اضطراری داشته باشد باید با این جریمه شدن‌ها چه کند. از طرفی اضطرار داری به بیمارستان مراجعه کنی و از طرفی حق نداری بروی چون جریمه می‌شوی و مسائل قابل تفکیک نبود و انتقادهایی به طرح وارد بود. صورت‌مساله کلی این است که هرکدام از این طرح‌ها در یک زمانی کارکرد دارد. درحال‌حاضر که ما واکسن داریم و در دسترس هست و هر روز دارد پوشش بهتری پیدا می‌کند و افزایش می‌یابد، به نظرم باید استراتژی را روی طرح اطلاع‌رسانی و ترغیب مردم به استفاده از واکسن بنا کرد تا منع تردد شبانه. چون از نظر اثرگذاری در مقایسه با سایر طرح‌ها چشمگیر نبوده است. 10 شب تا سه صبح اصلا مگر چقدر تردد داشتیم که اینها باعث افزایش انتشار بوده است. مگر اینکه بگوییم در این ساعات میهمانی‌ها برگزار می‌شده و در میهمانی‌ها ویروس انتشار پیدا می‌کرده است. مگر درصد این میهمانی‌ها چقدر بوده است؟ ساعت فعال شبانه‌روز که نیست. به‌صورت عادی هم ما در این ساعات خیلی تردد چندانی نداشتیم و خلوت بود و 10 شب به‌بعد ترافیک کمتر می‌شد. ولی خب طرح جابه‌جایی ساعت ترافیک مفید بود که مدتش کاهش پیدا کرد و زمانش مدیریت شد؛ از 8:30 صبح شروع می‌شد تا 4 بعدازظهر. یک‌بار خروج از طرح آزاد بود. اینها همه کمک کرد افرادی که می‌توانند از ماشین شخصی‌شان استفاده کنند، فعلا از حمل‌ونقل عمومی استفاده نکنند تا به نوعی میزان تراکم جمعیت در حمل‌ونقل عمومی کاهش پیدا کند و این به عدم انتشار ویروس کمک کرد. درحال‌حاضر باید مردم را به واکسیناسیون تشویق کرد، آن هم با پوشش بالا و با بیشترین تعداد. مادامی‌که ما می‌توانیم به شرایط مطلوب با واکسیناسیون سراسری و یکپارچه برسیم بقیه طرح‌ها خیلی اثرگذار نیستند.»
بازگشایی‌های یکباره باعث ساده‌انگاری عمومی می‌شود
مساله‌ای که وجود دارد ساده‌انگاری مردم است. یعنی اینکه با باز شدن مدارس و ورزشگاه‌ها و برداشتن طرح‌ها درحالی‌که هنوز هم واکسیناسیون کامل نشده، مردم خیال کنند ویروس رفته است. آیا این نگرانی ورود به پیک ششم را تشدید می‌کند؟ یزدی در پاسخ به این سوال هم گفت: «کاملا نگرانی درست و بجایی است. پیرو مصاحبه قبلی که باهم داشتیم، عملکرد شتابزده نباید داشته باشیم. یعنی اگر ما بخواهیم همه روندهایی را که در جامعه بوده، یک‌جا مثل سابق برگردانیم، دانشگاه و مدارس و رستوران‌ها و تالارها و همه‌جا را باز کنیم، این شرایط پایدار نیست و شکننده است. بهترین حالت این است که یک‌به‌یک و مرحله‌به‌مرحله انجام شود تا بتوان عملکرد را قضاوت کرد. مثلا یک ماه که از برداشتن محدودیت گذشت، یک ارزیابی در این مرحله داشته باشیم و بگوییم خب حالا آیا تغییری در روند داشته‌ایم؟ اگر تغییر نبود، حالا برویم مرحله بعد. مثلا الان استادیوم‌ها باز شده و فضای آنها هم باز هستند. ولی تلویزیون نشان می‌داد با اینکه کلی جای خالی بود، مردم کنار هم نشسته بودند. این به قول شما ساده‌انگاری ایجاد و شرایط را شکننده می‌کند. حتی اگر شما بگویید افراد دو دز واکسن هم زده باشند ولی شاید کسی میان آنها به اندازه کافی بدنش ایمنی ایجاد نکرده و ناقل باشد و بتواند ویروس را منتشر کند. چون در همه‌جای دنیا کسانی را داریم که دو دز واکسن زده‌اند و بیمار هم شده‌اند. چون هیچ واکسنی ایمنی صددرصدی ایجاد نکرده است. این واکسن به‌تنهایی کافی نیست و باید همراه با پروتکل باشد. حالا با توجه به واکسن از نظر اقتصادی هم باید آسیب‌ها را جبران کرد. ما باید مرحله‌به‌مرحله جلو برویم. برای مثال در مرحله اول بگوییم تالارها با این شرایط باز شوند. بعد یک یا دو ماه صبر کنیم. انتشار ویروس را بررسی کنیم و تاثیر روند بستری را ببینیم که اگر دیدیم تاثیر داشت، بتوانیم بلافاصله به حالت قبل برگردیم و مشکل را در این مقطع برطرف کنیم. ولی اگر به یکباره همه‌جا را باز کنیم یا سفر رفتن‌ها را شروع کنیم در اذهان عمومی ساده‌انگاری شکل می‌گیرد و شاید میزان مصرف ماسک هم به شکل سابق وجود نداشته باشد. کمااینکه درحال‌حاضر هم فقط حدود ۴۶ یا ۴۷درصد ماسک می‌زنند.»
مداخلات بهتر و جدی‌تری نسبت به منع تردد می‌توان انجام داد
داریوش چیوایی، کارشناس حوزه سلامت هم در ارتباط با سیاست‌های ستاد ملی مقابله با کرونا، خصوصا ماجرای منع تردد شبانه به «فرهیختگان» گفت: «در سیاستگذاری‌ها بحثی هست به اسم تصمیم‌گیری بر پایه شواهد، یعنی بر پایه شواهد، شما سیاستگذاری کنید. اما در کشور ما در خیلی از حوزه‌ها تقریبا برعکس است، یعنی طرف تصمیمی می‌گیرد که خیلی دلیلش روشن و واضح نیست. بعد بر مبنای تصمیمش می‌گردد شواهد را پیدا و توجیه می‌کند، گویی شواهدی برایش می‌سازد. در بحث کارشناسی هر گزاره‌ای می‌تواند هم درست باشد هم غلط باشد، بسته به نظرگاه کارشناس و مبنایی که موردمطالعه و مداقه قرار می‌دهد ابعاد مختلف دارد، مثلا موضوعی می‌تواند به لحاظ اقتصادی درست و در بعد اجتماعی غلط باشد، بعد یک کارشناس طرح را دست بگیرد و بگوید نگاه کنید این موضوع اثر مثبت اقتصادی دارد و خیلی کاری به آثار فرهنگی و اجتماعی و ... نداشته باشد؛ برعکسش هم ممکن است، لذا ما باید برحسب شواهد به یک تصمیم برسیم، یعنی بتوانیم همین مولفه‌های مختلف را تعدیل و موقعیت‌های گوناگون را تحلیل کنیم و بتوانیم بگوییم درحال‌حاضر از نظر فرهنگی این کار بد ولی به حاظ اقتصادی خوب است. حالا این دو مولفه غیرمتجانس را با همدیگر تعدیل کنیم تا بتوانیم به تصمیمی برسیم. منظور این است که ما باید یاد بگیریم چگونه حکمرانی و از شواهد چگونه برای تصمیم‌گیری استفاده کنیم، نه اینکه تصمیم بگیریم بعد شواهد جور کنیم، این واقعا یک عارضه جدی برای کشور شده است؛ تصمیم را می‌گیرند، می‌گویند گفتیم دیگر باید بشود بعد می‌روند شواهدش را پیدا می‌کنند. بعضی‌وقت‌ها می‌بینیم بحث در فضای رسانه و فضای حاکمیتی گرم می‌شود و همه درحال بحث هستند و چالش می‌کنند، بعد استنباط‌ها را آدم می‌شنود می‌گوید چقدر خوب و جالب که همه بحث کارشناسی می‌کنند ولی خود این موضوع اگر درست رعایت نشود -که به‌نظر من الان خیلی رعایت نمی‌شود- خودش غلط است، هرچند بازهم بخشی از یک فرآیند اصلاح و رفتن به‌سمت تصمیمات درست است. اصلا ما به‌جای اینکه براساس تصمیم‌مان شواهد بسازیم باید برپایه شواهد و واقعیات موجود تصمیم‌گیری کنیم. کلیت داستان این موضوع است. درباره طرح منع تردد شبانه باید دوستان شواهدی که نشان می‌دهد این موضوع اثربخش است و اثربخشی‌اش به‌اندازه‌ای است که بشود به‌عنوان یک مداخله خوب که ارزش انجام دادن دارد و الان بهتر از این برای انجام دادن نداریم، بررسی کنند. به‌هرحال بحث‌های مختلفی مطرح شده است، مثلا می‌گویند تردد 10 شب به بعد را محدود می‌کنیم با این نگاه که مردم از آن ساعت به بعد دورهمی دارند و... و از طرفی عده‌ای می‌گویند مگر کرونا 10 شب به قبل غیرفعال است؟ شما با این موضوع می‌خواهید چه کار کنید؟ اگر بد است به‌هرحال باید فکری هم به حال مترو و اتوبوس و رفت‌وآمدها و... بکنید، کمااینکه خود این طرح مسائل و مشکلات دیگری برای مردم به‌وجود آورده است، مثل ترافیک‌های عجیب‌وغریب در برخی ساعات خاص یا هزینه‌های بسیار زیاد جریمه. خود من با اینکه کارم کار خبر و رسانه است تا امروز نزدیک دومیلیون جریمه کرونا داده‌ام. دوستان باید به یک جمع‌بندی برسند که این تصمیم چقدر می‌تواند درست باشد. نظر شخصی من این است که مداخلات خیلی مهم‌تر و بهتری برای انجام دادن وجود دارد، مثل این است که به شما بگویند برای بهبود تغذیه کشور چه کار می‌خواهید بکنید. یک نفر می‌گوید می‌توانیم برویم بالای شهر تهران یک تغذیه مغذی یا یک میوه را روزانه در مدارس توزیع کنیم. شاید طرح خوبی باشد اما یک نفر می‌گوید از این بهتر و اثربخش‌تر این است که شما همین کار را در استان‌های محرومی چون سیستان‌وبلوچستان انجام دهید. آنجا نان خالی هم بخواهی بدهی با هزینه بسیار پایین‌تر اثربخشی بالاتری دارد، چه برسد که همان میوه یا تغذیه را توزیع کنی؛ اثرش قابل‌مقایسه نیست. مداخلات ما نیز به همین شکل است. شما می‌توانید تردد 10 شب به بعد را ممنوع کنید، به شرطی که تاثیری روی کرونا داشته باشد. آیا شواهدی وجود دارد که بگوید این تاثیر چقدر بوده است؟ آیا این تاثیر بهتر از طراحی یک مداخله کردن برای برفرض ساماندهی وضعیت مترو و اتوبوس است؟ یعنی اگر قوه عاقله بخواهد تصمیم بگیرد که من چه کاری کنم که اثر بهتری بر جلوگیری از نشر و انتقال کرونا داشته باشم، اول می‌رود سراغ مترو و اتوبوس یا منع تردد 10 شب به بعد؟ چون به‌هرحال اینهایی که 10 شب به بعد بیرون می‌آیند، حداقلش این است که هر ماشین نهایتا چهارنفر سرنشین دارد اما یک اتوبوس یا مترو که 100 نفر با کمترین فاصله کنار هم هستند. اصلا اینها با هم قابل‌قیاس نیستند. گویی شما برای احتمال انتقال چهارنفر در یک ماشین جریمه تعیین کرده‌ای اما فکری به‌حال آن 100 نفر نکرده‌ای. در مقایسه با هم کاملا معلوم می‌شود که این تصمیم نمی‌تواند عاقلانه باشد ولی به‌صورت منفرد نگاهش کنیم می‌گویند افراد دورهمی می‌روند و ویروس منتقل می‌شود. ما با جریمه جلوی این کار را می‌گیریم تا انتقال ویروس کم شود، کمااینکه بحثی را که درباره میزان اثربخشی می‌کنم زالی هم که عضو ستاد کرونا بود بارها گفته است. من فکر می‌کنم می‌شد مداخلات بهتری طراحی کرد و اساسا لغو طرح تردد شبانه را بهتر از ادامه آن می‌دانم.»
لغو طرح منع تردد عاقلانه‌تر از ادامه این سیاست است
چیوایی در ادامه به نگرانی‌ها نسبت به ساده‌انگاری عمومی بعد از لغو طرح‌هایی نظیر منع تردد شبانه اشاره کرد و گفت: «نمی‌شود به‌تنهایی تحلیل کرد. اگر اینطور نگاه کنیم حتی از خانه بیرون آمدن هم موجب تشدید پیک است. مدرسه رفتن همین‌طور و... . باید این مولفه‌ها را درکنار هم تفسیر کنیم؛ اولا مدارس خیلی ربطی به 10 شب به بعد ندارند. اگر شما 10 شب را ممنوع می‌کنید، بخشی از آن تردد را به روز موکول کرده‌اید. بخشی از تردد در روز هم که مربوط به مدارس است، پس اتفاقا خیابان‌ها را با این کار شلوغ‌تر کرده‌اید. من همین بحث را درباره بانک‌ها به دوستان گفتم. این محدودیت ساعت بانک‌ها از جهتی کاملا غیرعاقلانه است. جلوگیری از انتشار ویروس کرونا یعنی اینکه شما غلظت افراد در محیط را پایین بیاورید تا زورش کم شود. این را مطالعات زیادی اثبات کرده که هرچقدر تعداد آدم‌های یک محیط در یک مساحت ثابت بیشتر باشد، احتمال انتقال هم طبیعتا بالاتر می‌رود. حالا شما ساعت کار ادارات را محدود کرده‌اید. این الزاما به‌معنای کاهش میزان کار آنها نیست، یعنی میزان کار ثابتی را که از قبل وجود داشته اس حالا در تعداد ساعات کمتری می‌خواهید انجام دهید، این حجم آدم‌ها را در آن ساعات محدود بیشتر می‌کند که این عاقلانه نیست. درحالی‌که می‌شد گفت ما ساعات کاری ادارات را بالا می‌بریم، مثلا هشت صبح تا 6 بعدازظهر. ولی تعداد کارمندان آن واحد را در زمان خاص کاهش دهیم، مثلا در هر ساعت خاص به‌جای 20، 10 کارمند حضور داشته باشند و یک نوبت‌دهی الکترونیک هم می‌گذاشتیم با یک تدبیر و طراحی مثلا خانم‌ها صبح و آقایان بعدازظهر بیایند یا مثلا زیر 40 سال صبح و بالای 40 سال بعدازظهر رجوع کنند. با این کار شما نیروی کار را پخش می‌کردید و همه ابعاد را در نظر می‌گرفتید. من سرجمع حرف رئیس‌جمهور را عاقلانه می‌بینم و خیلی این موضوع اثربخشی ندارد. اتفاقا قالیباف هم موضعی گرفت که به‌خاطر پول جریمه‌ها نیست که این طرح لغو نمی‌شود اما من استنباطم این است که بله به‌خاطر پولش نیست، اگر کمی سیستماتیک به موضوع نگاه کنیم بحث، بحث انگیزه‌هاست و اینکه یک ساختار یا ذی‌نفعی وقتی از یک تغییر شرایطی نفع می‌برد یا ضرر می‌بیند، چون اساس این سیاستگذاری‌ها همین است که مردم دوست ندارند جریمه شوند و ناراحت می‌شوند پس از خانه بیرون نمی‌آیند، درنتیجه آن سوی ماجرا جایی است که از پول گرفتن خوشحال می‌شود. ذی‌نفعان حتما انگیزه دارند و درنتیجه به نظرم نظر و حرف رئیس‌جمهور درست است.»