مهدیه نامداری، پژوهشگر حوزه نوجوان: کودکان تا قبل از دوسالگی تمایزی میان خودشان و جنس مقابل‌شان احساس نمی‌کنند، اما تقریبا از سن سه‌سالگی به بعد باتوجه به اسباب‌بازی‌ها و رنگ اتاق و همچنین وسایل‌شان، رفته‌رفته وارد فرآیند نقش‌آموزی جنسیتی می‌شوند و حس می‌کنند با یکدیگر تفاوت دارند. به همین علت توصیه می‌شود در این بازه سنی، کودکان را باهم تنها نگذارید و مراقب حریم آنها باشید.
این فرآیند رفته‌رفته پیش می‌رود و این تمایز میان جنس‌ها پررنگ‌تر می‌شود، اما نکته مهم اینجاست که وقتی افراد از دوره کودکی عبور می‌کنند و وارد دوره نوجوانی می‌شوند، شروع به شناخت تمایلات خود نسبت‌به جنس مقابل می‌کنند. در این دوره سنی، هیجانات فرد به‌طور چشم‌گیری بالا است و تغییر مداوم هورمون‌ها، سبب ایجاد نوسانات خلقی در افراد می‌شود. جالب است بدانید دانشمندان معتقدند بخش زیادی از فرآیندی که آن را «عاشق‌شدن» نام‌گذاری می‌کنیم، کاملا فیزیولوژیک بوده و در اثر بالا و پایین شدن هورمون‌ها اتفاق می‌افتد!
یک گروه تحقیقاتی با تکیه بر یافته‌های خود عنوان کردند شیمی مغز کسانی که رفتارهای وسواس‌گونه از خود نشان می‌دهند، مثلا روزانه به دفعات بسیار زیاد دست‌هایشان را می‌شویند یا به‌طور غیرعادی تمایل به نظافت یا کنترل مدام شعله‌های گاز دارند، با افرادی که تازه عاشق شده‌اند، شباهت دارد. دوناتلا مارازیتی و تیمش ۲۴ زن و مرد را که درطول ۶ ماه پیش از این تحقیق عاشق شده بودند با ۲۴ زن و مرد داوطلب دیگر که یا تنها یا در رابطه عاشقانه طولانی‌مدت و باثبات بودند، مقایسه کردند. نخستین یافته این دانشمندان این بود که در بدن زنان و مردان عاشق به‌طور قابل‌توجهی میزان هورمون کورتیزول که هنگام استرس ترشح می‌شود، بالاتر از گروه دیگر است.
تاکنون تحقیقات متعددی نشان داده‌اند هنگام شکل گرفتن احساس عشق آتشین به‌وضوح بخش‌هایی از مغز فعال شده و فعالیت بخش‌های دیگر کمتر می‌شود. سمیر زکی و آندریاس بارتلز دو تن از نخستین پژوهشگرانی بودند که موفق به شناسایی این بخش‌ها شدند. آنها به داوطلبان شرکت‌کننده در این تحقیق عکس‌هایی از کسانی را که عاشق‌شان بودند، نشان دادند و همزمان مغز آنها را با دستگاه ام.آر.ای اسکن کردند. در این تحقیق دیده شد که بیش از همه چهار نقطه در سیستم لیمبیک (سامانه عصبی احساسی) فعال بودند. پژوهشگران مشاهده کردند این واکنش بسیار شبیه به واکنشی است که هنگام مصرف کوکائین در مغز ایجاد می‌شود. بارتلز می‌نویسد: «بین عشق و اعتیاد همپوشانی‌هایی وجود دارد. به‌نظر می‌رسد اعتیاد از بخش‌هایی از مودول‌های مرتبط با عشق در مغز سوءاستفاده می‌کند.» یافته‌های علمی مشخص کرده‌اند در دوران عاشقی دوپامین، از ناقل‌های عصبی، مرکز لذت مغز را فعال می‌کند. این درست شبیه به فرآیندی است که مواد اعتیادآور نظیر کوکائین، هروئین، نیکوتین، آمفتامین یا دیگر داروهای اعتیادآور ایجاد می‌کنند. این پژوهشگران همچنین با شگفتی دریافتند هنگامی که به مادران عکس کودکان‌شان را نشان می‌دهند، درست همان بخش‌هایی که در مغز افراد عاشق در اسکن به رنگ روشن درآمده بود، در مغز مادران نیز روشن می‌شود. البته نتیجه این «آزمایش عشق» را نمی‌توان صد درصد پذیرفت، زیرا اگر فرد داوطلب عاشق کس دیگری باشد و به‌هنگام دیدن عکس معشوق به آن فرد دیگر فکر کند، درست همان بخش‌های مغزی به رنگ روشن درمی‌آید. به این ترتیب نمی‌توان نتیجه قطعی گرفت که با ام.آر.ای مغز می‌توان عشق دیوانه‌وار فرد به معشوق را تخمین زد. به گفته بارتلز هرچند احساس درپی فرآیندهای فیزیولوژیکی به‌وجود می‌آید، اما این فرآیندها نمی‌توانند به‌طور کامل عشق را تعیین کنند.
اما مساله اصلی اینجاست که نوسانات هورمونی و فشار و استرس روانی در دوران نوجوانی به‌طرز چشم‌گیری بالاست، همچنین نوجوان درپی تجربه دوست‌داشتن و دوست‌داشته‌شدن است و تمایل دارد برای اثبات استقلال خود، این رابطه را خارج از خانواده تجربه کند؛ کنارهم قرار گرفتن این عوامل سبب شده تا تعداد قابل‌توجهی از نوجوانان، تجربه عشق و حتی شکست عشقی در این دوران را داشته باشند؛ چراکه میزان رواداری و سازگاری آنها در این بازه سنی پایین است و همچنین درک درستی از رابطه و ملزومات آن ندارند.
اما نکته بسیار مهم نحوه مواجهه با نوجوان است. تجربه نشان داده اگر درصورت مطلع شدن از درگیری نوجوان در یک رابطه عاطفی، به‌جای محبت مضاعف و سعی در روشن‌کردن زوایای این رابطه، برخورد خشونت‌آمیز و غیرمنطقی با آنها صورت بگیرد، نه‌تنها مساله حل نمی‌شود، بلکه اثرات سوء جبران‌ناپذیری خواهد داشت.
توصیه می‌شود، باتوجه به حساسیت عاطفی و روانی نوجوانان، به سلامت و امنیت روانی آنها بیش از پیش اهمیت داده شود و محبت و مهرورزی نسبت‌به آنها فراموش نشود؛ چراکه برخی از والدین بر این باورند که نوجوانان بزرگ شده‌اند و دیگر نیازی به محبت و مراقبت ندارند، اما بهتر است بدانیم فقط باید شیوه مهرورزی و مراقبت را تغییر دهیم، اما به هیچ‌وجه نباید آنها را از نوجوان دریغ کنیم!
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید: