سیدمهدی طالبی، روزنامه‌نگار: بامداد یکشنبه گروهی ناشناس با پهپاد به منزل نخست‌وزیر عراق حمله کردند. مصطفی الکاظمی در این حمله آسیبی جدی ندید اما عراق بار دیگر شاهد تشدید تنش‌ها شده است.
این حادثه باعث شده است تا سران سیاسی عراق و احزاب این کشور با صدور بیانیه‌هایی، تلاش برای قتل نخست‌وزیر را محکوم کنند. سران چندین کشور ازجمله فرانسه و مصر با برقراری تماس مستقیم جویای حال الکاظمی شده‌اند. موج همدردی‌ها درحالی به سوی الکاظمی روانه شده است که وی به دلیل کشتار معترضان به تقلب در انتخابات که در روز جمعه رخ داد به‌شدت تحت فشار قرار داشت. همین مساله باعث شده تا برخی حادثه حمله به نخست‌وزیر را مشکوک تلقی کنند. در این میان رسانه‌های عربی و غربی در تلاش هستند تا گروه‌های مقاومت را متهم اصلی واقعه نشان دهند.
چگونگی حمله به منزل الکاظمی
بامداد یکشنبه منابع محلی عراق از شنیده شدن صدای تیراندازی از منطقه‌ای خبر دادند که منزل مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق در آن واقع شده است. با وقوع انفجار در منطقه، گمانه‌زنی‌ها درباره دلایل اتفاقات رخ‌داده به میزانی شدت گرفت که برخی حتی از احتمال شکل‌گیری کودتا در بغداد خبر دادند. ابهام درباره تیراندازی‌ها اما با صدور بیانیه نهادهای امنیتی مسئول تا اندازه‌ای برطرف شد. واحد اطلاع‌رسانی امنیتی عراق در ساعت 3 بامداد روز گذشته با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد منزل نخست‌وزیر این کشور با استفاده از پهپاد موردحمله قرار گرفته، اما آسیبی به الکاظمی وارد نشده و وی در سلامت کامل است. پس از آن نیز نخست‌وزیر عراق شخصا با انتشار یک ویدئو اعلام کرد حال وی مساعد است. خبرگزاری «روسیا الیوم» به نقل از منابع خود جزئیات بیشتری از حمله را شرح داده است. براساس گزارش این خبرگزاری، ساختمان منزل کنونی مصطفی الکاظمی در گذشته دفتر موسسه «الذاکره» بوده است. الکاظمی بنیانگذار این موسسه است. الذاکره در حوزه جمع‌آوری و آرشیو اسناد عراق فعالیت می‌کند. این موسسه بلافاصله پس از اشغال عراق توسط آمریکا و سقوط رژیم بعث دست به جمع‌آوری گسترده اسناد دولتی انتقال آنها به آمریکا زد؛ از این‌رو اتهاماتی متوجه موسسه الذاکره و شخص الکاظمی درباره خیانت به عراق ازطریق انتقال اسناد مهم دولتی به کشوری خارجی وجود دارد.
ساختمان مذکور فاصله کمی با منزل نوری المالکی، نخست‌وزیر اسبق عراق دارد. گفته می‌شود در این حادثه 10 تن از محافظان نخست‌وزیر زخمی شده‌اند، ولی شخص وی تنها از ناحیه دست آسیب اندکی دیده است. این آسیب اما چندان جدی نیست و محدودیت در حرکت و فعالیت الکاظمی به‌وجود نیاورده است. شدت انفجار همچنین باعث آسیب دیدن تعدادی از خودروهای یگان حفاظت شده است. تصاویر منتشرشده از حمله نیز نشان می‌دهد بخش‌های ورودی ساختمان تا حدی تخریب شده‌اند. در این حمله سه پهپاد مشارکت داشته‌اند که دو مورد از آنها انتحاری و یک مورد نیز شناسایی بوده است. تنها پهپاد شناسایی حاضر در این عملیات به‌همراه یک پهپاد انتحاری با تیراندازی نیروهای امنیتی ساقط شده‌اند، ولی یک پهپاد انتحاری با گذر از سد پدافندی موجود، به ورودی ساختمان محل استقرار نخست‌وزیر برخورد کرده است. این پهپادها قبل از عملیات تنها سه دقیقه بر فراز منطقه سبز پرواز کرده‌اند. نیروهای امنیتی عراق می‌گویند درحال تحقیق هستند تا بفهمند این پهپادها از کجا به پرواز درآمده‌اند. سوال دیگری نیز که ذهن مقامات امنیتی عراقی را به خود مشغول کرده، عدم واکنش سامانه پدافند هوایی آمریکا در منطقه الخضرا به ورود پهپادها است. این سامانه که در سفارت آمریکا واقع شده است، درصورت رخ دادن هر حمله‌ای به منطقه الخضرا شروع به کار می‌کند.
تحسین الخفاجی، سخنگوی عملیات مشترک عراق به عمل نکردن سامانه آمریکایی C-RAM برای دفاع از منزل مصطفی الکاظمی اعتراض کرده و می‌گوید نیروهای امنیتی عراق درحال تحقیق درباره این مساله هستند و واشنگتن باید پاسخ مناسبی در این خصوص داشته باشد.
واکنش‌های داخلی و بین‌المللی
شورای وزارتی امنیت ملی عراق صبح روز گذشته با حضور مصطفی الکاظمی برای بررسی حمله به الخضرا تشکیل جلسه داد. این شورا پس از پایان جلسه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «این حمله اقدام گروه‌های مسلح جنایتکاری است که خویشتنداری و رفتار حرفه‌ای نیروهای امنیتی و نظامی کشور را نشانه ضعف پنداشته‌اند.» در این بیانیه آمده این گروه‌ها تحت تعقیب قرار خواهند گرفت.
در حوزه خارجی نیز رئیس‌جمهور فرانسه، رئیس‌جمهور مصر، پادشاه اردن، نخست‌وزیر لبنان و همچنین دبیرکل اتحادیه عرب ازطریق تماس با مصطفی الکاظمی وضعیت سلامت وی را جویا شده‌اند.
همچنین تعداد دیگری از کشورهای عربی به‌ویژه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس نیز با صدور بیانیه‌هایی تلاش برای ترور نخست‌وزیر عراق را محکوم کرده‌اند. ایران نیز ازطریق تماس امیرعبداللهیان وزیر خارجه با فواد حسین وزیر خارجه عراق جویای حال نخست‌وزیر عراق شده است. در داخل عراق نیز به‌جز نهادهای دولتی، احزاب و شخصیت‌های سیاسی مختلف ازجمله نوری المالکی، حیدر العبادی و عمار حکیم به محکومیت حادثه ترور الکاظمی پرداخته‌اند.
منابع نزدیک به مقاومت چه می‌گویند؟
قیس خزعلی، دبیرکل عصائب اهل الحق عراق می‌گوید ترور ناکام نخست‌وزیر این کشور تلاشی برای برهم زدن معادلات عراق بوده است. این رهبر برجسته عراقی معتقد است عاملان حمله به منزل نخست‌وزیر به‌دنبال ارتباط دادن این تهاجم به تظاهرات و تحصن‌های مستمر درمقابل ورودی‌های منطقه الخضرا هستند که در اعتراض به تقلب در انتخابات شکل گرفته‌اند.
خزعلی صبح روز یکشنبه در واکنش به حمله صورت‌گرفته علیه نخست‌وزیر عراق گفت: «ما پیش‌تر درباره توطئه برای حمله به منطقه الخضرا هشدار داده بودیم.» دبیرکل عصائب اهل حق عراق پیش از این هشدار داده بود برخی طرف‌ها به‌دنبال بمباران منطقه الخضرا هستند تا آن را به گردن گروه‌های مقاومت بیندازند.
قیس خزعلی در توئیت خود آورده است: «پس از اینکه تصاویر انفجار رخ‌داده در منزل آقای نخست‌وزیر را دیدیم و اطمینان یافتیم که این انفجار تلفاتی نداشته، اکنون تحقیق درباره این انفجار توسط یک کمیته فنی، متخصص و مورد اعتماد را برای کشف علت و ابعاد مختلف این اتفاق ضروری می‌دانیم؛ چراکه این انفجار اصلا تصادفی و مانند آن نبوده و یک هدف‌گیری واقعی بوده و ما صراحتا این اقدام را محکوم می‌کنیم.» این سیاستمدار عراقی در ادامه تاکید کرد: «باید با جدیت عاملان این عملیات جست‌وجو شده و طبق قانون محاکمه شوند، زیرا این اقدام مطمئنا تلاش برای برهم زدن معادلات تنها یک روز پس از جنایت آشکار کشتار تظاهرات‌کنندگان و حمله به آنها و آتش زدن چادرهایشان است.»
ابوعلی العسکری، مسئول امنیتی «کتائب حزب‌الله» عراق نیز روز گذشته در کانال تلگرامی خود، سوء‌قصد صورت‌گرفته علیه نخست‌وزیر عراق را یک اقدام نمایشی توصیف کرد. کتائب حزب‌الله یکی از بزرگ‌ترین مخالفان الکاظمی در عراق به‌حساب می‌آید. العسکری در این‌باره نوشته است: «ایفای نقش قربانی[بودن] از شیوه‌های نخ‌نمایی است که دیگر به تاریخ پیوسته. بنابر اطلاعات موثق ما، در عراق هیچ‌کسی حتی تمایلی ندارد برای هدف قراردادن منزل نخست‌وزیر سابق، یک پهپاد خرج کند [ضرر کند].» العسکری در ادامه افزوده است: «اگر کسی بخواهد به این «موجود فیس‌بوکی» آسیب برساند، راه‌های کم‌هزینه‌تر و مطمئن‌تر بسیاری برای رسیدن به آن وجود دارد.» مسئول امنیتی کتائب حزب‌الله عراق همچنین نخست‌وزیر عراق را ازلحاظ شخصی فردی بی‌اهمیت در ساختار سیاسی عراق توصیف کرده و گفته است: «مسخره است که او ملت را به خویشتنداری و آرامش دعوت می‌کند. معلوم نیست چه کسی ممکن است نگران او شود یا کنترل خود را از دست دهد؟! خدا لعنت کند خودش را و آن که او را تأیید کرد [تا نخست‌وزیر شود].»
این اظهارنظر العسکری به‌نوعی اشاره به محبوبیت پایین الکاظمی در عراق و در میان گروه‌های سیاسی عراق است. الکاظمی سال گذشته میلادی با فشارهای آمریکا و همچنین پشتیبانی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس برخلاف آرایش سیاسی پارلمان به نخست‌وزیری رسید. پیش از ریاست او بر دولت اوضاع عراق به‌دلیل اعتراضات خیابانی و همچنین ترور شهید سلیمانی و ابومهدی المهندس به وخامت گراییده بود.
پیش‌زمینه ماجرا چیست؟
روز جمعه هفته گذشته معترضان به تقلب در انتخابات دهم اکتبر (18 مهر) دست به تحصن در بیرون منطقه الخضرای بغداد زدند اما به‌دنبال حمله نیروهای امنیتی دست‌کم 3 تن به شهادت رسیده و صدها تن نیز زخمی شدند. این اتفاقات پی‌درپی باعث شد دولت الکاظمی به‌شدت تحت فشار قرار گیرد.
تعداد زیادی از تحلیلگران و سیاستمداران عراقی می‌گویند پنجمین دوره انتخابات پارلمانی عراق شاهد تقلب‌ها و تخلفات بی‌سابقه‌ای بوده است. امارات، آمریکا و انگلیس از اصلی‌ترین طرف‌های خارجی سازماندهی‌کننده تقلب اخیر به شمار می‌روند. امارات از طریق نقش داشتن در سرورهای انتخاباتی عراق متهم به تقلب در آن است. در این انتخابات آرا به دو شکل دستی و الکترونیکی اخذ شدند اما تنها آرای الکترونیکی شمارش شد. همین مساله باعث شد زمینه تقلب در انتخابات به وجود آید که بر اثر آن آرای گروه‌های سیاسی برخلاف واقعیت‌های جامعه عراق به‌شدت تغییر کردند.
کارشناسان می‌گویند تقلب رخ‌داده در انتخابات عراق نشان می‌دهد نقشه‌های گسترده‌ای در پشت این ماجرا علیه ملت عراق وجود دارد که بخش اصلی آن اخراج گروه‌های مقاومت از ساختارهای سیاسی عراق و انحلال حشدالشعبی است.
سناریوهای موجود
سناریوهای مختلفی درباره حمله به منزل نخست‌وزیر وجود دارد. یک سناریو اقدام مشترک آمریکا و الکاظمی در ترتیب دادن تهاجم است تا دولت عراق را که متهم به تقلب در انتخابات و کشتار معترضان به تقلب است را از زیرسایه انتقادات و فشارها خارج کند. درحالی‌که دولت الکاظمی روز جمعه به دلیل کشتار مخالفان به تقلب در انتخابات تحت فشار شدیدی قرار داشت از روز یکشنبه شاهد موج همدردی احزاب و کشورهای خارجی با خود است. او از شخصی که متهم به ارتکاب ظلم در حق مردم عراق در انتخابات و کشتارشان پس از آن بود، حالا تبدیل به فردی مظلوم شده که تلاش شده است به قتل برسد. او از جایگاه مجرم به قربانی تغییر یافته است. دومین سناریو اقدام طرف‌های ثالث برای حمله علیه الکاظمی است تا نخست‌وزیر عراق را تحریک کنند در شرایط فعلی علیه گروه‌های مقاومت اقدام کند. در این شرایط گروه‌های مقاومت و حتی تیم الکاظمی به دلیل ورود به درگیری داخلی به نوعی از فضای سیاسی طرد خواهند شد تا دیگران با کنار رفتن مقاومت قدرت را در دست بگیرند.
سومین سناریوی محتمل نیز اقدام انفرادی گروه‌های مخالف الکاظمی علیه وی است تا به هرشکل وی را از چرخه انتخاب نخست‌وزیری خارج کند. به نظر می‌رسد الکاظمی گزینه اصلی نخست‌وزیری جریان صدر و تعدادی دیگر از گروه‌هاست. این اقدام به‌نوعی باعث می‌شود تا الکاظمی یک خط قرمز دانسته شود و دیگران بدانند نمی‌توانند وی را مجددا به ریاست دولت برسانند.
پیامدها
پیامدهای حمله پهپادی به منزل نخست‌وزیر عراق برای هریک از بازیگران متفاوت است. هرکدام از طرف‌ها خواهند کوشید براساس شرایط جدید تصمیمات خود را اتخاذ کنند. سناریوی پیش‌روی الکاظمی استفاده حداکثری از اتفاق رخ‌داده است تا بتواند با مظلوم‌نمایی در داخل و خارج به تضمین حضور آتی‌اش در دولت بپردازد. از سویی دیگر ارتش سایبری الکاظمی که در عراق به‌شدت مشهور است می‌تواند به بهانه این اتفاق در شبکه‌های اجتماعی از او قهرمان‌سازی کند. همچنین فایده تلاش برای قتل الکاظمی آن است که وی می‌تواند درصورت ناکامی‌های آتی خود در بهبود وضعیت اقتصادی و امنیتی عراق، با استناد به چنین حملاتی مسئولیت ناکامی‌ها را به گردن دیگران بیندازد.
برای آمریکایی‌ها این اقدام فرصت مغتنم‌تری است، زیرا با مشغول شدن گروه‌های عراقی به تنش داخلی، بحث حضور نیروهای آمریکا در عراق به محاق خواهد رفت. همچنین هرگونه حمله به پایگاه‌های آمریکا در شرایط فعلی با هزینه بیشتری نسبت به گذشته همراه خواهد بود، زیرا چنین حملاتی به‌دلیل هدف قراردادن نخست‌وزیر با واکنش‌های شدیدتری روبه‌رو می‌شود.
گروه‌های مقاومت در این میان با دشواری‌های زیادی مواجه هستند. آنها درحالی‌که معترض به تقلب در انتخابات و خونخواه شهدای‌شان در جریان اعتراضات بودند حالا یک متهم اصلی در صحنه سیاسی عراق هستند. آنها از جایگاه یک قربانی به جایگاه متهم برده شده‌اند.