ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه: اینکه از شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر به شرایطی رسیدیم که برای افزایش جمعیت هر روز طرح و ایده جدید می‌دهیم، نشان از یک اشتباه محاسباتی دارد، منتها عقل حکم می‌کند که در این حوزه دوبار از یک سوراخ گزیده نشویم و برای همین هم طرح‌ها و ایده‌های مطرح‌شده مورد انتقادها و پیشنهادهای زیادی قرار گرفت و سرآخر هم ماحصل تمام دغدغه‌ها و پیگیری‌ها و البته حواشی، قانونی شد تحت عنوان قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت. قانون مذکور بعد از هشدار رهبری نسبت به کاهش جمعیت و فرزندآوری در سال 1391 کلید خورد اما بارها و بارها به دلایل مختلف روند قانونگذاری در این حوزه به بن‌بست خورد تا اینکه بالاخره در سال 93 سیاست‌های کلی جمعیت تصویب و ابلاغ شد و بعد از آن در دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی در سال 1399 طرح اولیه تحت عنوان طرح جامع تعالی جمعیت و خانواده با 37 ماده در مجلس اعلام وصول شد. اواخر سال 1399 این طرح در مجلس شورای اسلامی تصویب و به شورای نگهبان فرستاده شد. منتها این شورا اردیبهشت 1400 به دلیل پاره‌ای از ایرادات طرح را به مجلس بازگرداند و مجلس هم ظرف مدت حدود 3 ماه ایرادات را مرتفع و دوباره طرح را به شورای نگهبان بازگرداند. این رفت و برگشت ادامه پیدا کرد و یک‌بار دیگر شورای نگهبان طرح را به مجلس داد تا ابهاماتی که همچنان باقی است رفع شود. مهرماه دوباره مجلس با رفع ابهامات طرح را به شورای نگهبان فرستاد و در همین آبان‌ماه جاری شورای نگهبان آن را تایید نهایی کرد و حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تبدیل به قانون شد. امروز هم گزارش قانون در صحن ارائه می‌شود و رئیس مجلس آن را به قوه مجریه ارسال خواهد کرد. به دلیل اهمیت بالای مساله و همچنین فوریت زمانی و به مرحله اجرایی رسیدن آن، نکات حائز اهمیت، چالش‌ها و فرصت‌های موجود در این قانون را با هم مرور می‌کنیم.

حمایت از زوجین

جوانان در آستانه ازدواج یا زوجین جوان

اعطای وام 200 میلیون تومانی به زوجین
افزایش 5.7 برابری حق عائله‌مندی در مدت 5 سال
تامین 50 درصدی ودیعه مسکن 70 متری
وام 50 میلیونی مسکن برای زوجین بدون فرزند و فاقد مسکن
افزایش محدوده سنی در استخدام جدید یک سال به ازای تاهل

درمان زوجین نابارور و پیشگیری از ناباروری

تحت پوشش بیمه‌ قرار گرفتن درمان تمامی زوج‌های نابارور
تجهیز و راه‌اندازی مرکز تخصصی ناباروری در دانشگاه علوم پزشکی هر استان
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تولید اقلام و تجهیزات درمان ناباروری
برطرف شدن کمبود نیروی متخصص
انتقال عواید حاصل از جریمه اموال مشارکت‌کنندگان در سقط غیرقانونی به درمان ناباروری

حمایت از خانواده

حمایت دوران بارداری و شیردهی

پوشش بیمه‌ای آزمایش‌های مادر و جنین
افزایش تعداد ماماها به ازای هر دو مادر، یک ماما
پوشش بیمه‌ای سلامت زنان اعم از مراجعه به پزشک یا ماما
اختیاری بودن غربالگری همراه با نظر پزشک
اصلاح روش‌های غربالگری

تولد هر فرزند

پرداخت یک میلیون تومان بلاعوض جهت سرمایه‌گذاری بورس
افزایش 25 درصدی سقف تسهیلات مسکن به ازای هر فرزند
تسهیلات قرض‌الحسنه 10 تا 50 میلیونی برای تولد فرزند اول تا پنجم

تولد فرزند دوم به بعد

فروش بدون نوبت و قرعه‌کشی خودروی ایرانی به قیمت کارخانه
تسهیلات قرض‌الحسنه 20 میلیونی

تولد فرزند سوم به بعد

تامین زمین یا واحد مسکونی حداکثر 200 متری به قیمت تمام‌شده
وام 150 میلیونی مسکن با بازپرداخت 20 ساله
امکان استفاده مجدد از امکانات دولتی تامین مسکن
معافیت مالیاتی به ازای هر فرزند 15 درصد
-تسهیلات 30 تا 50 میلیونی برای فرزند سوم تا پنجم

تولد چندقلوها

مرخصی زایمان 12 ماه کامل برای مادران
تسهیلات قرض‌الحسنه 30 تا 250 میلیون تومانی

خانواده‌های دارای فرزند

افزایش صددرصدی کمک‌هزینه اولاد هرساله به مدت 5 سال
اختصاص وام 80 تا 100 میلیون تومانی

خانواده‌های دارای3 فرزند و بیشتر

افزایش 3 برابری یارانه فرزندان
عدم جواز تعدیل فرد دارای 3 فرزند
کاهش عوارض ساخت‌وساز تا 50 الی 70 درصد
اختصاص 70 درصد منازل مسکونی سازمانی
نیم‌بها شدن هزینه موزه‌ها و اماکن تاریخی، فرهنگی و...

حمایت از مادران

حمایت از عموم مادران

انتقال نیمی از مالکیت زمین یا واحد مسکونی به مادر
فروش بدون نوبت و قرعه‌کشی خودروی ایرانی
پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت زنان
پوشش بیمه‌ای آزمایش‌های مادر و جنین

مادران غیرشاغل

افزایش یارانه 3 برابری فرزندان در خانواده‌های حداقل 3 فرزندی
افزایش سوابق بیمه بیمه‌گذار با تولد فرزند چهارم و پنجم، هر فرزند 2 سال

مادران دانشجو و طلبه

مرخصی یک نیمسال تحصیلی بدون احتساب در سنوات
آموزش غیرحضوری و مجازی مادران دارای فرزند زیر 3 سال
موافقت با کاهش نوبت‌کاری شب مادران دانشجو دارای فرزند زیر 2 سال

مادران شاغل

مرخصی زایمان 9 ماه کامل
اعطای دورکاری به مادران باردار به مدت 4 ماه
تامین مهدکودک در هر دستگاه برای نگهداری از کودکان مادران شاغل
عدم جواز تعدیل فرد دارای 3 فرزند
کاهش سن بازنشستگی مادر به مدت یک سال به ازای هر تولد

سقط جنین و غربالگری

سقط جنایی

ابطال پروانه فعالیت پزشک یا ماما یا داروفروش در صورت تمهید وسایل سقط خارج از مراحل قانونی
پیگیری متخلفان فروش داروهای سقط و مشارکت در سقط غیرقانونی
محدود کردن توزیع داروهای سقط جنین در داروخانه‌ها
تعیین مجازات برای معاونت در تمهید وسایل سقط غیرقانونی

غربالگری و سقط غیرجنایی

پوشش بیمه‌ای درمان افراد مبتلا به سقط عارضی مکرر
ضابطه‌مند کردن سقط
اختیاری بودن غربالگری همراه با نظر پزشک متخصص
امکان پوشش بیمه‌ای آزمایش‌های غربالگری

هم‌اندیشی با رسانه‌ها و ضعف‌هایی که همچنان هست

روز گذشته جلسه‌ای به‌منظور هم‌اندیشی درباره قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت با حضور اهالی رسانه در محل کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی برگزار شد. انتقادها و پیشنهادها از سوی رسانه‌ای‌ها طرح شد و طراحان و همچنین نمایندگان مجلس در ارتباط با این قانون توضیحاتی ارائه کردند. شاید بتوان اصلی‌ترین انتقادها به این قانون را با جمله همان همیشگی‌ها توصیف و تکمیل کرد. عدم توضیح و تکمیل شبهه تامین اعتبارات لازم برای اجرای این سیاست‌ها یکی از همان ایرادها و شبهاتی است که از ابتدای طراحی این قانون وجود داشت و هنوز ضمانت تامین و اجرای آن داده نشده یا حداقل توضیحات مجلس مخاطبان را راضی نکرده است. نکته دوم وجود برخی موارد و مشوق‌های شاذ و عجیب در قانون مثل فروش بدون نوبت و قرعه‌کشی خودروی ایرانی به قیمت کارخانه به مادران یا نیم‌بها شدن هزینه موزه‌ها و اماکن تاریخی، فرهنگی، ورزشی و سینماها و... است.

 همین الان، در خیابان جلوی هر کسی را که بگیرید، از مجردها، علت فرزنددار نشدن را بپرسید، حتما قبل از آن به مساله ازدواج ارجاع می‌دهند و مشکلاتی که برای این موضوع وجود دارد. مشکلاتی که بعد از ازدواج هم در این شرایط اقتصادی و فرهنگی، ادامه‌دار است و همین سوال را می‌توان از متاهلان هم پرسید و جواب‌ها را لیست کرد. ماجرای غربالگری هم هنوز شفاف نیست.

اینکه اختیاری باشد، خب اختیاری است، همین الان هم است، اما درحقیقت این اختیاری بودن چقدر واقعی خواهد بود، می‌دانیم که کم! البته اینجا در مذمت غربالگری نمی‌نویسم و در گزارش‌های قبلی توضیحاتی داده‌ام، منتها اگر حقیقتش را بخواهید، این قانون از این جهت که اقدامی برای تشویق زوجین برای فرزندآوری است، قابل دفاع و تحسین است، ولی ایرادهای موجود در آن همچنان قوی و قابل تامل است و باید برای آن فکری کرد.

یک نکته قابل تامل دیگر هم در این جلسه مطرح شد و آن هم آمار مربوط به تعداد موارد سقط قانونی و غیرقانونی جنین بود. به گفته یکی از نمایندگان حاضر در جلسه، چیزی بیش از 2 هزار جنین در روز در کشور سقط می‌شوند. این عدد را ضربدر 365 روز سال بکنیم، به عدد عجیب وتاسف برانگیز 730 هزار سقط جنین در سال می‌رسیم. با این اوصاف باید دید اجرای این قانون چه تاثیری بر افزایش زاد و ولد در کشور خواهد داشت و آیا ایران را از این چالش جمعیتی نجات می‌دهد یا خیر.