زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار: دانشگاه آزاد اسلامی در گام دوم خود رویکرد تحولی را انتخاب و طی چند سال اخیر قدم‌های جدی برای واقعیت بخشیدن به این مساله برداشته است؛ اما رونمایی از سند «تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی» را می‌توان نقطه آغاز رسمی حرکت این دانشگاه برای تحقق این رویکرد در بخش‌های مختلف مرتبط دانست. سندی که قرار است این دانشگاه را ظرف 5 سال آینده به معنی واقعی کلمه به دانشگاه مساله‌محور و کارآفرین تبدیل کند. نمی‌توان این مساله را انکار کرد که به اجرا رساندن چنین تحولاتی آن هم در سازمانی مانند دانشگاه آزاد اسلامی که میزبان جمعیت قابل‌توجهی از جوانان، نخبگان علمی و اعضای هیات‌علمی است، به یک‌باره امکان‌پذیر نخواهد بود و در وهله اول باید نیروی انسانی آن به این باور برسد که با توجه به شرایط روز جامعه، نیاز به تحول درونی دارند. بخش‌های مختلفی از سند تحول روز گذشته رونمایی شد، پیش از این به‌صورت پایلوت و از ابتدای سال جاری در استان اصفهان به اجرا در آمده است. درباره کم و کیف اجراسازی این سند با پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
اجرای پایلوت سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی از ابتدای سال در استان اصفهان
پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان(خوراسگان) با تاکید بر اینکه از ابتدای امسال در راستای اجرای پایلوت سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی، کارگروهی مرتبط با این سند در استان کار خود را آغاز کرده است، گفت: «از هر واحد دانشگاهی، افرادی انتخاب شدند و به‌صورت هفتگی جلساتی در این رابطه برگزار شد تا فعالیت‌ها براساس همان محورهایی که در برنامه 4 ساله راهبردی دانشگاه آمده، برنامه‌ریزی و اجرا شوند. خوشبختانه در 7 ماه گذشته براساس داده‌های موجود، شهودی و آمایشی ارزیابی‌های لازم صورت گرفت و ماموریت واحدهای مختلف تعیین شده است، طبیعتا نمی‌توان انتظار داشت که در این بازه زمانی بتوانیم همه مباحث مدنظر سند را ولو به‌صورت پایلوت به مرحله اجرا برسانیم.»
او ادامه داد: «مباحث مربوط به این سند را در بسته‌هایی که در استان تعریف شده، دنبال می‌کنیم و در این زمینه واحدهای مختلف بخش‌های مختلفی از سند را دنبال می‌کنند. این بسته‌ها در حوزه‌های مدیریتی، فناوری، پژوهشی و آموزشی بوده‌اند و برای هر کدام از این حوزه‌ها، ماموریت‌های مشخصی به واحدهای مختلف دانشگاه در استان محول خواهد شد. بر روی تک‌تک این حوزه‌ها بحث‌های کارشناسی متعددی صورت گرفت و معتقدم امروز استان اصفهان در حوزه اجرای سند تحول، تا حد قابل‌قبولی درحال احصای مسائل موردنیاز است تا بتوان اجرای این سند را به‌طور کامل و بدون کمترین مشکل دنبال کنیم.»
تاکید سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی بر درآمدزایی مبتنی‌بر توسعه فناوری
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان(خوراسگان) با تاکید بر اینکه قطعا باید بخش‌های ناکارآمدی که امروز در واحدهایمان وجود دارد را به بخش‌های کارآمد تبدیل کنیم که این مهم نیز درحال انجام است، اظهار داشت: «تلاش‌مان این است که بتوانیم ظرفیت‌هایی که در استان داریم اما امروز از آنها استفاده نمی‌شود را در راستای تحقق این سند، فعال کنیم. یکی از مباحث مهم مورد اشاره در این سند آن است که دانشگاه باید بتواند به ثبات اقتصادی رسیده و بتوانیم به‌عنوان دانشگاه یک در منطقه خودمان فعال باشیم تا رغبت عمومی را به سمت جامعه افزایش دهیم. طبیعتا این کار باعث خواهد شد تا اتکا به درآمدهای شهریه‌ای نیز به مراتب کاهش پیدا کند، البته در این زمینه اقدامات خوبی رخ داده که توسعه حوزه فناوری ازجمله آنهاست.»
نجفی با بیان اینکه براساس سند تحول باید بحث توسعه فناوری و درآمدزایی از این مسیر بیش از پیش مدنظر قرار بگیرد، تصریح کرد: «به‌طور مثال پروژه کارخانه بذر ما به خوبی دنبال می‌شود و در دیگر واحدها مانند دولت آباد نیز گلخانه‌های جدیدی راه‌اندازی شده است. در دانشگاه آزاد اسلامی واحد مجلسی نیز پروژه ایجاد گلخانه پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است. یکی از اقدامات مهم در این زمینه آن است که در برخی از واحدها مانند کاشان نیز توانسته سرمایه‌گذاری بیرونی جلب کند و قرار است گلخانه‌ای به مساحت 13 هزار مترمربع ایجاد کند. در واحدهای دیگر استان نیز تلاش‌مان این است بتوانیم تعداد گلخانه‌ها را افزایش دهیم.»
تامین 30 درصد بذر موردنیاز کشور توسط واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان
او به بزرگی پروژه تولید بذر هیبریدی اشاره و تصریح کرد: «این پروژه قرار است در 23 هکتار دنبال شود که امروز 10 هکتار آن در مراحل نهایی قرار دارد و 2 هکتار به‌زودی زیر کشت می‌رود. هدف‌گذاری ما این است که 200 میلیون تن بذر تولید کنیم؛ اما درحال حاضر این میزان 50 میلیون تن است. از طرف دیگر براساس بررسی‌هایی که چند سال پیش صورت گرفته، باید بگویم که تنها در بذر خیار، گوجه‌فرنگی و فلفل 600 میلیون تن بذر موردنیاز کشور بوده اما به‌زودی این رقم به یک میلیارد و 800 میلیون تن بذر خواهد رسید. قطعا این حوزه جای کار زیادی دارد اما ما می‌توانیم 30 درصد نیاز کشور به بذر را تامین کنیم.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان(خوراسگان) با تاکید بر اینکه یکی از الزامات اصلی برای تحقق برنامه‌های سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی فرهنگ‌سازی و همراهی بدنه هیات‌علمی، کارکنان و مدیران اجرایی است، بیان داشت: «باید بدنه دانشگاه تغییر رویکرد در برنامه‌ها را احساس کنند، همچنین باید این احساس نیاز در آنها ایجاد شود که دانشگاه آینده باید دانشگاه متفاوت باشد؛ چراکه دیگر ماموریت ما صرفا آموزشی نیست، بلکه توسعه دانش، فناوری، اصلاح فرهنگ جامعه، آموزش‌های نوین و مهارتی از مهم‌ترین ماموریت‌هایی است که بنا به اقتضائات آینده باید آن را مدنظر قرار دهیم. طبیعتا دانشجویی که وارد دانشگاه می‌شود، نباید صرفا به دریافت مدرک بسنده کند.»
دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه‌های کارآفرینی سرآمد باشند
نجفی در توضیح بیشتر این مهم بیان داشت: «در رویکرد جدید دانشجویانی که وارد واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی می‌شوند، باید در کنار مدرک، یا در حوزه تولید دانش توانمند باشند یا در حوزه‌های کارآفرینی و تولید مهارت سرآمد باشند و طبیعتا این دو حوزه مهم‌تر از ارائه مدرک خواهد بود. از طرف دیگر این تغییر رویکرد نیز باید در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی به‌صورت عینی احساس شود، با این حال نمی‌توان این مهم را نیز نادیده گرفت که رسیدن به این هدف موضوعی نیست که یک‌باره بتوان آن را محقق کرد، قطعا کار زمانبری است اما مساله مهم این است که امروز در این مسیر قرار گرفته‌ایم.»
نجفی گفت: «هر تغییر رویکردی نیازمند همراهی بدنه و آموزش آنها با شرایط جدید است. هرچند طبیعتا وقتی بدنه سال‌ها با یک رویکرد کار کرده باشد، این امکان وجود دارد که در برابر تغییر مقاومت سازمانی را شاهد باشیم اما همت مدیران میانی را برای فرهنگ‌سازی و توجیه کردن بدنه دانشگاه و تطبیق ساختارهای قدیمی با رویکردهای جدید را می‌طلبد. قرار نیست تغییر جدی در کالبد فیزیکی دانشگاه ایجاد شود، بلکه مساله اصلی این است که بتوانیم روح جدیدی در این کالبدها بدمیم و این مهم احساس شود که می‌توان با سازوکارهای موجود به نوآوری‌های جدید رسید.»
ضرورت همراهی بدنه دانشگاه برای تحقق سند تحول
نجفی با تاکید براینکه هیچ ساختار فیزیکی تغییر نمی‌کند، بلکه تنها رویکردها دچار دستخوش می‌شود که نیاز اول آن هم تغییر باورهاست، بیان داشت: «این کاری زمانبر است و لازمه آن هم همراه شدن مدیران میانی است. فرهنگ‌سازی برای تغییر باید در مدیران میانی و بدنه دانشگاه به شکل جدی دنبال شود؛ چراکه در غیر این صورت عملا تغییراتی که در مدیران بالادستی رخ داده، در بدنه اجرایی جاری نخواهد شد و این امکان وجود دارد که حتی انرژی موردنیاز برای به اجرا در آوردن برنامه 5 ساله راهبردی عملیاتی دانشگاه نیز به دلیل همین عدم هماهنگی به جای اینکه تاثیرگذاری مفید، صرفا به اتلاف انرژی منجر شود، هرچند معتقدم همراهی بدنه برای ایجاد این تحول به خوبی درحال انجام است، اما حتما برای تحقق کامل آن نیاز به زمان داریم.»
او گفت: «برخی از واحدهای کوچک با اینکه در ابتدا تصور می‌کردند شاید برنامه تحولی چندان طولانی‌مدت نباشد، اما امروز نه‌تنها نگاه‌شان تغییر کرده بلکه در این مسیر همراهی زیادی هم می‌کنند. به عبارت صحیح‌تر، برخی واحدها که با توجه به شرایط جذب دانشجو، این‌گونه تصور می‌کردند شاید دیگر ماموریت خاصی به آن واحد واگذار نشود، امروز تغییر رویکرد داده و می‌دانند که می‌توانند ماموریت‌های مدیریتی، توسعه فرهنگی و فناوری را در منطقه خود دنبال کنند. البته قطعا قرار نیست ماموریت آموزشی واحدها در این مسیر از بین برود، بلکه در کنار آن ماموریت‌های ویژه‌تری برای آنها تعریف می‌شود.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان(خوراسگان) در توضیح بیشتر این مساله گفت: «مولفه‌ای که به دنبال آن هستیم این است که در کنار آموزش، فارغ‌التحصیلان واحدها خلاق‌تر باشند؛ در این زمینه بحث شرکت‌های دانش‌بنیان هم مدنظر قرار می‌گیرند، یعنی این مکان را فراهم می‌کنیم که دانشجویان وارد این شرکت‌ها شده و از این طریق نه‌تنها مباحث آموزشی را دنبال می‌کنیم، بلکه از همان ابتدا با انجام پروژه و انجام فعالیت‌های این‌چنینی آشنا شوند.»
نجفی بیان داشت: «امروز در استان اصفهان به سراغ صنایع مختلف می‌رویم و بعد از اینکه نیاز آنها در حوزه نیروی انسانی را احصا کردیم اقدام به جذب دانشجو می‌کنیم. به‌طور مثال اگر به ما اعلام شود که استان به مهندس معدن نیاز دارد، طی فراخوانی اقدام به جذب دانشجوی این رشته کرده و در طرح پویش هم از این ظرفیت استفاده می‌کنیم و این مهم همان تغییر رویکرد محسوب می‌شود. خوشبختانه تعاملات خوبی را با دستگاه‌های مختلف داریم و احتمالا در آینده این وضعیت بهتر هم خواهد شد. به‌طور مثال ارتباط تنگاتنگی با اتاق بازرگانی اصفهان برقرار کردیم تا جایی که سرای نوآوری مشترکی هم با آنها راه‌اندازی شده است. همچنین کارگروه‌های فناوری مشترکی هم داریم و درحال رقم زدن اتفاقات خوبی هستیم.»
صنایع اصفهان درحال آشتی با دانشگاه‌ها هستند
او با تاکید براینکه خوشبختانه صنایع اصفهان درحال آشتی با دانشگاه هستند، بیان داشت: «اگر عملکرد خوبی داشته باشیم و مدیران میانی هم فعال باشند می‌توانیم اثرات خوبی را در منطقه بگذاریم. همچنین در شهرستان‌ها افراد تاثیرگذاری را داشتیم که امروز ساکن شهرهای بزرگ‌تر شده‌اند، طبیعتا چنین افرادی می‌توانند در توسعه مناطق بومی خود اثرگذار باشند و به همین دلیل دانشگاه‌ها باید با بسترسازی برای بازگشت این افراد، نقش بسزایی در توسعه مناطق ایفا کنند. در مناطق کویری استان مهاجرت افراد اثرگذار شدت گرفته اما معتقدم با برنامه‌های تحولی می‌توانیم مهاجرت برعکس را داشته باشیم. ما شاهد بازگشت افراد اثرگذار در شهر نائین صرفا به دلیل اجرای طرح پویش هستیم.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان(خوراسگان) بیان داشت: «امیدوارم اگر در همین مسیر فعلی حرکت کنیم و نقاط ضعف را شناسایی و آنها را رفع کنیم، می‌توانیم برخی از واحدهای دانشگاهی نقش توسعه شهرستان‌های خود را برعهده بگیرند. به عبارت دیگر دانشگاه می‌تواند محور بازگشت سرمایه‌گذار به مناطق باشد. نباید فراموش کرد که یکی از خروجی‌های دانشگاه مقالات هستند و مولفه اصلی دراین باره آن است که بتوانیم بحث کاربردی‌سازی آنها را دنبال کنیم. معتقدم در حوزه مقالات به خوبی عمل کرده‌ایم، اما مشکل ما تولید فناوری از آنهاست و گره کار همان کاربردی نشدن آنهاست. نباید فراموش کرد که دیگران از مقالات ما استفاده می‌کنند پس باید گره این کار را باز کنیم.»
با وجود تولید دانش نتوانستیم در حوزه درآمدزایی بهره ببریم
نجفی ادامه داد: «سراهای مشترکی که با دستگاه‌های مختلف راه‌اندازی می‌کنیم می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاربردی‌سازی مقالات باشند. اگر بتوانیم فعالیت و هدف‌گذاری سراها در دانشگاه‌ها را به‌خوبی تعریف و عملیاتی کنیم، حتما چرخه خوبی را در بحث تولید مقالات و کاربردی کردن آنها خواهیم داشت. اشکال ما اینجاست که علی‌رغم تولید بالای دانش، نتوانستیم از این ظرفیت در حوزه درآمدزایی بهره ببریم.»
او با اشاره به لزوم اعمال تغییر در روند جذب دانشجو برای تحصیلات تکمیلی خاطرنشان کرد: «طبیعی است که نیاز به تغییر برخی فرآیندها در این زمینه داریم، اما این‌طور نیست که اصلا به این سمت حرکت نکرده باشیم؛ چراکه در بحث ناحیه‌بندی که صورت گرفته این مهم درنظر گرفته شده و ارائه برخی رشته‌ها در برخی واحدها متوقف شده است. یعنی با ماموریت‌گرا کردن واحدها، جذب دانشجو در برخی رشته‌ها در واحدهایی متوقف شده است. به‌طور مثال ماموریت واحد مجلسی را در حوزه آموزشی صفر کرده‌ایم و کارویژه آن را مباحث پژوهشی قرار داده‌ایم. طبیعتا دانشجویان در مقطع کارشناسی‌ارشد و دکتری دیگر برای گذراندن مباحث آموزشی در این واحد جذب نمی‌شوند و دانشجویان آن نیز به دیگر واحدها ارجاع داده شده‌اند، اما درمقابل هم دانشجویان دیگر واحدها برای انجام فعالیت‌های پژوهشی خود به این واحد می‌آیند.»