حنانه جان‌محمدی: چاشنی هنر، عشق است. بیهوده است اگر فکر کنیم آثار هنری به‌جا مانده در طول تاریخ صرفا با تکیه به اصول ماندگار شدند؛ بلکه جوشش طبع هنری خالق اثر و علقه‌ای که در ساخت و برپایی آن داشته، رمز پویایی آثار هنری هستند. عکس‌ها از آن دسته محصولات هنری هستند که در عین سکوت، زبان گویای واقعه‌اند. هنرمندان بسیاری در دامنه موضوعات گوناگون به عکاسی می‌پردازند و نتیجه آن را در قالب نمایشگاهی در دید عموم قرار می‌دهند. در روزهای ابتدایی پاییز و انتهایی ماه صفر، تهران میزبان نمایشگاه رویای بهشت بود. در این نمایشگاه بیش از سه‌هزار فریم عکس از زائران و رخدادهای مسیر پیاده‌روی اربعین (از نجف به کربلا) به نمایش درآمد. این نمایشگاه چیدمان و عکس یا فتواینستالیشن دارای سه بخش است؛ بخش اول شامل سه‌هزار پرتره از زائران اربعین است که توسط بیش از 100 عکاس ایرانی و خارجی از عراق، استرالیا، بلژیک و... ثبت شده است. بخش دوم شامل عکس پانورامای هشت کیلومتری از جاده نجف به کربلاست که توسط سیداحسان باقری گرفته شده است و بخش سوم، شامل چیدمان عکس نمادهای اربعینی از عکاس‌ها برای تداعی بیشتر حال‌وهوای اربعین بوده است.
سیداحسان باقری، طراح و مدیر هنری نمایشگاه رویای بهشت درخصوص ایده ابتدایی این رویداد هنری به «فرهیختگان» گفت: «نمایشگاه رویای بهشت ماحصل تلاش شبانه‌روزی حدودا دوساله است. از زمان شیوع ویروس کرونا، احساس کردم امکان رفتن به سفر اربعین برای مردم ایران محدود شده؛ بنابراین فعالیتم را در این زمینه آغاز کردم. در سال 99 و چند ماه منتهی به اربعین همان سال تلاش کردم نمایشگاهی در محیط باز شهری به‌عنوان نمادی از شرکت در زیارت و پیاده‌روی اربعین برگزار شود که میسر نشد. مجددا از بهار 1400 شروع به پیگیری کردم و رایزنی‌هایی با نهادهای مختلف برای پیشرفت پروژه داشتم و متاسفانه روند آن سخت و دیر پیش رفت. نهایتا در دو تا سه هفته مانده به اربعین امسال، مجموعه مدیریتی جدید شهرداری تصمیم به همکاری گرفت تا این نمایشگاه برپا شود. جنس نمایشگاه عکس چیدمان است و سبکی است که محور آن را عکس‌ها تشکیل می‌دهند و درکنارش از دیگر امکانات هنری مانند حجم، صوت و نور بهره برده می‌شود تا مخاطب حس بیشتری از فضا دریافت کند. برخی ایده‌ها و طرح‌ها از پیش برنامه‌ریزی شده و برخی دیگر در طول کار و عامدانه به‌تدریج اضافه شدند. درنهایت نمایشگاه رویای بهشت در روز اربعین حدود هزارنفر بازدید‌کننده داشت و همچنان هم میزبان علاقه‌مندان است.»
مدیر خانه عکاسان ایران با اشاره به عکس‌های انتخابی و اهدافی که می‌توان به‌دنبال برپایی چنین رویدادهایی به آن دست یافت، گفت: «بخش اول نمایشگاه شامل 300 پرتره از زائران اربعین روی دیوارهاست. این عکس‌ها گلچینی از فریم‌هایی است که در هفته پایانی منتهی به اربعین 98 گرفته شده است. بیش از 40هزار پرتره از 100 عکاس به دست ما رسید و سه‌هزار فریم انتخاب شد. بخش دوم نمایشگاه عکس پانورامای هشت‌کیلومتری از جاده نجف کربلاست که در سال 94 گرفته شده است. تصمیم به انجام آن البته در سال 93 گرفته شده ولی تمام تجهیزات عکاسی‌مان در فرودگاه نجف گرفته و ضبط شد و متاسفانه این اتفاق میسر نشد. دوست داشتم با توجه به اینکه سفرهای زیادی به اربعین رفته بودم و عظمت این واقعه مرا مجذوب خود کرده بود، نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار کنم و به وسیله آن بایکوت رسانه‌های خبری جهانی پیرامون واقعه اربعین و پیاده‌روی زائران اباعبدالله(ع) را بشکنم و با کارهای هنری و تاثیرگذار زیارت اربعین را به دنیا نشان بدهم. نشان‌دادن عظمت این مسیر و اتفاقاتی که حین راه رخ می‌دهد چیزی نبود که به آسانی قابل عکاسی باشد. به همین دلیل در تلاش برای عکاسی از مسیر 80 کیلومتری بودم و به دلیل محدودیت‌هایی که وجود داشت فقط توانستم هشت‌کیلومتر را عکاسی کنم. ماحصل و نتیجه آن یک عکس پانورامای هوایی به مقیاس یک به 100 است. طول این عکس 300 متر بوده که ما فقط توانستیم 30 متر آن را در این نمایشگاه و پس از هفت‌سال عرضه کنیم. بخش سوم و چهارم نمایشگاه شامل چیدمان عکس‌هایی است که تداعی‌گر حال‌وهوای اربعین است. علاقه‌مندان با دیدن این نمادها به وجد می‌آیند درکنارشان عکس بگیرند و به‌نوعی احوالات مسیر پیاده‌روی را برایشان القا می‌کند. تمام آرزو و هدف ما اتصال عاشقان مسیر امام‌حسین به ایشان و زیارت اربعین بود.»
باقری درباره ایده اولیــــه که منجر به ســـاخت این عکــس پانوراما شد، گفت: «من توفیق این را داشتم که از سال 83 زیارت اربعین را تجربه کنم و از سال 87 هم افتخار حضور دائم در این مسیر نصیبم شد. هر سال، قبل از اینکه مسیر را آغاز کنم، سوژه‌هایی که در نظر داشتم را برای خودم تعریف و تلاش می‌کردم به ایده‌های ناب و جدیدی بپردازیم؛ از پرداختن به غذا‌ها و شیوه پذیرایی و شکل ارتباطات در فضای اربعین گرفته تا رسیدن به حرم و خواندن زیارت یا شخصیت‌نگاری و پرتره‌نگاری و نشان دادن مختصات و جغرافیای اربعین. هرسال تعریفی برای خودم داشتم تا بتوانم ظرفیت عظیم اربعین را به نمایش دربیاورم. در این نمایشگاه نیز بخشی از اتفاقاتی که هرساله در بخشی از زیارت اربعین می‌افتد، تعریف شده است.»
مدیر نمایشگاه رویای بهشت با اشاره به موانعی که در مسیر پیشبرد و برپایی این نمایشگاه با آن مواجه شده، گفت: «موانع زیادی در مسیر کارهای کیفی وجود دارد. وقتی انسانی در تلاش است که به دور از جوزدگی و در بازه زمانی کوتاه کاری به این بزرگی را انجام بدهد، باید تمام سالش را برنامه‌ریزی کند. درخصوص اتفاق اربعین که به‌نوعی فراتر از یک عزاداری بلکه یک سبک زندگی است و به دلیل اثرگذاری چندانی که نسبت به دیگر گردهمایی‌های معنوی دارد، مورد بایکوت رسانه‌ای است، غالبا مشکلات زیادی وجود دارد و شاید فهم درستی از آن بین نهادهای فرهنگی وجود نداشته باشد و وقتی در حد ایده تعریف می‌شود کسی از آن استقبال نکند. همواره برای گرفتن برخی عکس‌ها و اجرای بعضی ایده‌ها که نیاز به متقاعد کردن نهادها و گرفتن حمایت افراد به‌خصوص برای تسریع روند کار بوده، مشکل وجود داشته است. برای مثال همین عکس پانوراما که رسیدن به بخشی از آن دو سال زمان برد. در سال اول که تمام وسایل‌مان در فرودگاه نجف ضبط شد و ناهماهنگی دستگاه‌های امنیتی کار را با مشکل مواجه کرد. خوشبختانه سال 94 با وجود داعش، به همت دوستان عراقی و سپاه بدر توانستیم کار را پیش ببریم. بر کسی پوشیده نیست که زیارت اربعین مدیون لطف خواهران و برادران عراقی است، انجام کارهای هنری فعالان ایرانی در این مسیر هم مدیون این دوستی و همکاری است.»
مدیر خانه عکاسان ایران ادامه داد: «همیشه احساس می‌کردم اربعین یک ظرفیت تمدنی و پیش‌نمایشی از جامعه مهدوی است و اتفاقات بدیعی در آن رخ می‌دهد. با این حال جهانیان ترجیح‌شان بر این است که شیعه را با قمه‌زنی و موضوعات خشن معرفی کنند. به همین دلیل می‌خواستم آثاری را به نمایش بگذارم که بتواند در سطح استاندارد جهانی به صورت بین‌المللی به اجرا دربیاید. متاسفانه آنچه از اربعین و این اتفاق بی‌نظیر در پهنه کلان و گسترده به ظهور می‌رسد، بیشتر جنبه اطلاع‌رسانی دارد و در دادن بروشوری از اطلاعات این اتفاق، جمع‌بندی می‌شود و هیچ نمایشگاهی را سراغ نداشتم که بخواهد حال و هوای اربعین را به نمایش بگذارد. به همین خاطر آرزو داشتم بشود آثاری به همراه استانداردهای روز غرب خصوصا کشورهای اروپایی و آمریکایی که برای مردم شناخته شده است، خلق و ارائه بشــــود. یکی از ایده‌های من برای عکس پانوراما این بود درکنار دیوار برلـــــین، هاید پــــارک لندن و دیگر اماکن معروف اروپایی که محلی برای ارائه آثار هنرمندان است به نمایش گذاشته بشود. باید تلاش کنیم تا آثار با کیفیت را در فضاهایی که استانداردهای بالای هنری را رعایت می‌کنند به نمایش بگذاریم و حال و هوای اربعین و واقعیت مکتب شیعه را نشان بدهیم.»
وی در پایان گفت: «متاسفانه یکی از پیگیری‌هایی که هیچ‌وقت به نتیجه نرسید استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی کشور در انجام این پروژه بود. بعد از دوندگی‌های فراوان به این نتیجه رسیدم که در این زمینه باید از بخش خصوصی کار را پیش برد. البته متقاعد کردن بخش خصوصی با رویکرد و دغدغه مذهبی برای برپایی نمایشگاه هنری کار دشواری بود و این همیشه یک معمای پیچیده است. نهادهای فرهنگی یک نگاه حداقلی و گزارش‌محور به ماجرا دارند و اساسا رعایت استانداردها و ایجاد چنین کیفیتی در آثار مدنظرشان نیست. همچنین برگزاری نمایشگاه به واسطه امتیازهای دولتی در همه جای دنیا نوعی نمره منفی به حساب می‌آید و اگر به صورت مستقل اتفاق بیفتد استقبال بیشتری از آن رخ می‌دهد. متاسفانه بخش خصوصی هم بیشتر به‌دنبال منافع مالی است ولی این نمایشگاه بیشتر صرف امور ترویجی است و سود مالی و آنی ندارد. برخی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی حاضر هستند چندین برابر این هزینه را صرف پخت غذا و برپایی هیات کنند و درک درستی از تاثیرگذاری یک نمایشگاه هنری در سطح جهانی ندارند. همه اینها دست به دست هم داد تا برپایی نمایشگاه خیلی کند و آهسته پیش برود اما خوشبختانه درنهایت توانستیم نمایشگاهی برای مردم عزیز خودمان برقرار کنیم. این آغاز راه است و شناخت امام‌حسین(ع) در بستر نورانی اربعین، مقدمه‌سازی ظهور مهدی موعود(عج) خواهد بود.»