معین رضیئی، روزنامه‌نگار: سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل که سه‌شنبه‌شب به وقت تهران صورت گرفت، ضمن اشاره به اصول سیاست‌خارجی‌ای که دولتش در 4 سال آینده آن را پیش خواهد برد، به مساله تحریم‌ها، تحولات منطقه‌ای و همچنین افول تحقیرآمیز آمریکا در داخل و خارج اشاره کرد. او در این سخنرانی ضبط شده که به‌صورت ویدئوکنفرانس پخش می‌شد، به سیاست‌خارجی دولتش به‌ویژه در موضوع پرونده هسته‌ای ایران اشاره کرد. رئیسی در سخنرانی 15دقیقه‌ای خود، تلاش کرد تصویری عقلانی از سیاست‌خارجی ایران را به جهان مخابره کند. او اگرچه تمام تخم‌مرغ‌هایش را در سبد مذاکرات هسته‌ای و برجام نگذاشت، اما همان‌طور که انتظار می‌رفت، در آخرین بخش سخنرانی‌اش به‌صورت ویژه به این موضوع پرداخت. رئیسی تلاش کرد تا ضمن تکذیب فضاسازی طرف‌های آمریکایی و رسانه‌های غربی درمورد مخالفت دولت سیزدهم با مذاکرات هسته‌ای، ادعاهای بی‌اساس رژیم‌صهیونیستی و برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس درباره دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را نیز بی‌پاسخ نگذارد و موضع رسمی ایران را پیرامون این مسائل به گوش رهبران جهان برساند. اظهارات پایانی رئیسی حول مذاکرات را می‌توان در 8 محور بررسی کرد:
1- پروژه فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ با مشورت‌های نادرست، به این جمع‌بندی رسید که می‌توان با خروج از برجام، کارزار فشار حداکثری را بر ایران تحمیل کرد و از این طریق ضمن مادام‌العمر کردن محدودیت‌های هسته‌ای تهران، به موضوع موشکی و منطقه‌ای نیز ورود کرد. این سیاست اگرچه برای ایران پرهزینه بود، اما آمریکا را به اهداف خود نرساند تا پس از روی کار آمدن دولت جدید، مقامات وزارت خارجه آمریکا همچون آنتونی بلینکن، وزیر خارجه و رابرت مالی مسئول میز ایران، به اشتباه بودن این سیاست اعتراف کنند. رئیسی این موضوع را مدخل سخنانش درباره توافق هسته‌ای انتخاب کرد و گفت که «همه جهان از جمله خود آمریکایی‌ها» اذعان دارند که «سیاست فشار حداکثری به‌طور کامل شکست خورده است.» او البته این را هم گفت که دولت جدید هم همچنان این «سیاست ظلم حداکثری» را هنوز رها نکرده است.
2- نه به سلاح هسته‌ای رئیس‌جمهور آمریکا در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل مدعی شد که دولتش پایبند به «جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای» است. در هفته‌های اخیر نیز رسانه‌های آمریکایی ادعاهایی از این دست را که ایران یک ماهه می‌تواند سلاح هسته‌ای تولید کند، پمپاژ می‌کردند. اگرچه پیش از این بارها ایران اعلام کرده که در دکترین دفاعی‌اش سلاح هسته‌ای جایی ندارد، ولی با این حال رئیسی نیز در سخنرانی خود به این مساله اشاره کرد و گفت که طبق فتوای رهبر انقلاب، «سیاست راهبردی جمهوری اسلامی ایران حرمت تولید، ساخت و انباشت سلاح اتمی است.»
3- پایبندی در برابر نقض عهد رئیسی در سخنرانی خود، خطاب به رهبران جهان، به قیاس قابل توجهی اشاره کرد. او از پایبندی ایران به تعهداتش برپایه 15 گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرد، اما گفت که در مقابل آمریکا نه‌تنها به تعهد خود که لغو تحریم‌هاست عمل نکرده است، بلکه «نقض عهد کرده؛ از برجام خارج شده و تحریم‌های بسیار بیشتری را بر ملت من تحمیل کرده است.»
4- ایران چه می‌خواهد؟ در 6 دور مذاکراتی که ایران و 1+4 با مشارکت غیرمستقیم آمریکا برگزار کرد، 7 اختلاف عمده بین دوطرف اصلی این توافق یعنی ایران و آمریکا وجود داشت. مشخص است که طرف آمریکایی قصد ندارد به برجام پیشین بازگردد و همین بزرگ‌ترین محل اختلاف بین دوطرف بوده است. آنها این مطالبه تهران را مطالبه بیشتر می‌دانند و می‌گویند با راهکاری «بیشتر در برابر بیشتر» مشکلی ندارند. رئیسی به این ادعاها نیز پاسخ داد و گفت که ایران چیزی بیشتر از «حق»اش نمی‌خواهد. او این حق را «اجرای حقوق بین‌الملل» یعنی پایبندی «همه طرف‌ها به توافق هسته‌ای و قطعنامه سازمان ملل متحد در عمل» توصیف کرد.
5- مذاکره با چه نتیجه‌ای؟ در 3 ماه گذشته رئیسی بارها درباره اینکه دولت او حاضر به چه نوع مذاکره‌ای است، سخن گفته. او بارها گفته مذاکره برای مذاکره را بی‌معنا می‌داند و تنها مذاکره‌ای را قبول دارد و به آن توجه می‌کند که نتیجه‌اش «لغو تحریم‌های ظالمانه باشد». اگر قرار است مذاکره‌ای به نتیجه‌ای غیر از این منتهی شود، به‌نظر نمی‌رسد دولت بخواهد وقت خود را برای تکرار مذاکرات در یک نقطه مشخص در اروپا تلف کند.
6- ایستادگی جواب داده با وجود فشارهای دولت ترامپ، تهران که به‌خوبی می‌دانست هرگونه کرنش، چه هزینه‌ای را به‌دنبال خواهد داشت، حاضر به پذیرش خواسته‌های نامشروع آمریکا نشد. سختی این مقاومت با توجه به اظهارات مقامات دولت سابق و ابراز نیاز به احیای برجام به هر شکل ممکن، دوچندان شده بود. برخلاف دولت سابق که حتی آب خوردن را به برجام مرتبط می‌دانست و پیام ضعف به طرف مقابل ارسال می‌کرد، رئیسی در سخنرانی‌اش از موضع اقتدار سخن گفت و با اشاره به تصور اشتباه آمریکا تاکید کرد که «ایستادگی ما جواب داده و همواره جواب خواهد داد.» این سخن رئیسی بدان معنا است که تهران با وجود توجه به مذاکره، خود را معطل برجام و سرنوشت آن نخواهد کرد و اگر طرف غربی حاضر به رفع تحریم‌ها نباشد، از راهبرد پیشین بهره خواهد برد. رئیسی در 2 ماه گذشته نشان داده است که می‌توان تا حد زیادی اقتصاد کشور را از تلاطم‌های سیاست‌خارجی و به‌ویژه پرونده هسته‌ای مصون نگاه داشت. این رویکرد می‌تواند طرف غربی را به جمع‌بندی جدیدی درباره لزوم بازگشت به برجام برساند.
7- بی‌اعتمادی به آمریکا برجام بهترین محک برای سنجش صداقت آمریکایی‌ها است. در دولت روحانی، تیم مذاکره‌کننده معتقد بودند که امضای وزیر خارجه آمریکا «تضمین» است، اما این تضمین‌ها در اردیبهشت 97، به کار نیامد و آمریکا از برجام خارج شد. رئیسی بر همین اساس گفت که «به وعده‌های دولت آمریکا اطمینان نداریم» تا به طرف غربی این پیام را بدهد که تنها با «عمل» است که ایران به برجام بازمی‌گردد.
8- همکاری با جهان بخش دیگری از سخنرانی رئیسی اشاره به ضرورت همکاری با تمام کشورهای جهان بود. رئیس‌جمهور، دیپلماسی سیاسی و اقتصادی دولتش را محدود به بخشی از کشورهای جهان نکرد و گفت که «به‌دنبال همکاری و همگرایی گسترده اقتصادی و سیاسی با جهان است.» رئیسی البته جایگاه ویژه‌تری برای «کشورهای همسایه» درنظر گرفت و گفت که «دست آنها را به گرمی» می‌فشارد. او از آغاز «دوران جدیدی» سخن گفت اما اشاره چندانی به آن نکرد. درمجموع نطق رئیسی در مجمع عمومی سازمان ملل، مبتنی‌بر واقع‌گرایی بود. دولت رئیسی برخلاف برخی ادعاها، با تداوم مذاکرات هسته‌ای مخالف نیست، اما به شرط اینکه این مذاکرات منجر به رفع تحریم‌های ظالمانه شود. او به‌خوبی می‌داند که مذاکره و برجام بدون برداشته شدن تحریم‌ها بی‌معنی است و بر همین اساس نیز در این سخنرانی 15دقیقه‌ای بیش از 17بار به «تحریم»ها اشاره کرد. این ادبیات رئیسی ایران را از مذاکرات فاقد جدیت می‌رهاند. اکنون این طرف غربی است که باید بین ادامه وضعیت فعلی و پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و یا لغو تحریم‌ها، انتخاب درستی داشته باشد.