ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه: به قول فعالان فضای مجازی و اینستابازها، ما هم خوشحالیم که پست و استوری‌های تزریق واکسن و انتشار تصویر کارت واکسن مردم بیشتر از خبر فوت و ابتلا و بستری عزیزان‌شان شده است و امیدواریم به‌زودی اخباری مبنی بر پایان واکسیناسیون جامعه هدف و حتی از آن بهتر، پایان این همه‌گیری جهانی کرونا را هم ببینیم و بشنویم. با این اوصاف و با امید به آینده، امروز قصدم نوشتن از ماجرای واکسیناسیون کودکان و نوجوانان است. گروه سنی‌ای که حالا بعد از انجام نسبتا مطلوب واکسیناسیون جامعه هدف و همچنین درمعرض خطر، نوبت به آنها رسیده است و روز گذشته در اخبار و تصاویر هم دیدیم که مراکز انجام واکسیناسیون پر بود از دانش‌آموزان سال آخر دبیرستانی که آمده بودند تا در برابر این ویروس کشنده و خطرناک، آن هم در آستانه سال تحصیلی جدید ایمن شوند. مساله اصلی سوای خوشحالی از این اتفاق کاهش مداوم و پیوسته رده سنی جامعه هدف واکسیناسیون، نگرانی‌هایی است که در ارتباط با کودکان و نوجوانان وجود دارد؛ نگرانی‌هایی که آنها را می‌توان در چند پرسش اساسی دسته‌بندی کرد. سوال اول اینکه جمعیت جامعه هدف کودکان و نوجوانان چقدر است و آیا واکسن به اندازه‌ای وجود دارد که بتوان این جمعیت را هم واکسینه کرد؟ سوال بعد اینکه از چه واکسن‌هایی استفاده خواهد شد و واکسن‌های موردنظر تاییدیه استفاده در این سنین را دارند؟ سوال سوم اینکه آیا می‌توان به این نگرانی خانواده‌ها که ممکن است واکسن کرونا در آینده مشکلاتی را برای کودکان و نوجوانان ایجاد کند پاسخ داد؟ و درنهایت اینکه چه پاسخی می‌توان به این باور عمومی داد که کودکان در برابر کرونا مصونیتی دارند و درصورت ابتلا هم این بیماری خفیف خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوالات هم سری به آمار و اطلاعات موجود زدیم؛ هم اظهارات و اقوال مسئولان و البته متخصصان را تجمیع کردیم و هم اینکه در گفت‌وگو با متخصصان، سعی کردیم به صورت تخصصی و مجزا شرح مساله و پاسخ به سوالات را داشته باشیم. به‌هرحال ما نباید این را فراموش کنیم که اولا کرونا مدام درحال تغییر و جهش است، واکسن‌ها با هر جهش کرونا با افت کارایی و اثربخشی مواجه می‌شوند و این یعنی مبارزه با کرونا مدام سخت‌تر می‌شود و درنهایت تا درصد زیادی از جمعیت کشورها، در گروه‌های سنی مختلف واکسینه نشوند، نمی‌توان امید به قطع زنجیره انتقال و ابتلا داشت، پس اولین واکسن در دسترس بهترین واکسنی است که باید تزریق شود.
43میلیون دز واکسن کرونا؛ نیاز کشور برای واکسینه کردن کودکان و نوجوانان
همان‌طور که در مقدمه گزارش نوشتم، بخشی از گزارش و قبل از رجوع به نظر کارشناسان، مربوط به اطلاعات و آمار رده سنی کودکان و نوجوانان است. آمارهایی که هم دید خوبی نسبت به آینده می‌دهد و هم به ما نشان می‌دهد با چه گروهی، چه جمعیتی و چه میزان واکسن مواجه هستیم، از همین جهت با مراجعه به سایت آمار، آمارهای جمعیتی را مرور کردیم و به عدد نسبتا دقیقی نسبت به جمعیت کودک و نوجوان کشور رسیدیم. طبق اطلاعات منتشرشده در پایگاه آمار، حدود 26میلیون و 500هزار نفر از جمعیت کشور ما را کودکان و نوجوانان تا سن 19سالگی تشکیل می‌دهند و این یعنی اینکه، برای واکسینه کردن این جامعه، آن هم هر دو دز، چیزی بیش از 53میلیون دز واکسن نیاز داریم. البته این تعداد واکسن برای واکسینه 100درصدی است. اما اگر متر و معیار را هم همان واکسینه‌شدن 80 درصدی در نظر بگیریم، چیزی حدود 42 میلیون دز واکسن برای این گروه از افراد جامعه نیاز داریم. در ادامه رده‌های سنی مختلف این گروه را که برآورد جمعیت کل کشور به تفکیک سن و جنس و مناطق شهری و روستایی و غیرساکن در سال 1400 است با هم مرور می‌کنیم.
فایزر، مدرنا، سینوفارم و سوبرانا واکسن‌های موردتایید برای تزریق به کودکان
بعد از اینکه اطلاعات مربوط به تعداد جامعه هدف کودکان و نوجوانان را به دست آوردیم، بد نیست سری به انواع واکسن‌های کرونایی که مجوز اضطراری مصرف برای این سنین را گرفته‌اند، بزنیم و اطلاعات مربوط به آنها را مرور کنیم. تا همین چند وقت پیش فقط واکسن‌های فایزر و مدرنا مجوز مصرف برای سنین پایین را داشتند، اما با ورود واکسن سینوفارم و سوبرانا به سبد مصرف این گروه‌های سنی، حالا هم دست کشورها در انتخاب واکسن بازتر شده و هم روند واکسیناسیون تسریع خواهد شد. همان‌طور هم که می‌دانیم، واکسن‌های سینوفارم و سوبرانا دو واکسنی هستند که اولی به وفور از چین به کشور وارد شده و می‌شود و دومی هم همان واکسنی است که انستیتو پاستور با همکاری کوبا درحال تولید هستند و احتمالا به میزان قابل‌توجهی به‌زودی وارد روند واکسیناسیون کشور خواهد شد.
سینوفارم اثربخشی خوبی در کودکان ایجاد کرده است
سوای این موضوعات و همزمان با آغاز واکسیناسیون کودکان و نوجوانان در ایران، همان‌طور که گفتیم، نگرانی‌ها و سوالات متعددی پیرامون این مساله خصوصا بین خانواده‌ها و خود اعضای جامعه هدف ایجاد شده است؛ سوالاتی که بیراه هم نیست و باید به آنها پاسخ دقیق و کاملی داده شود. سوالات را که در مقدمه گزارش با هم مرور کردیم، اینجا و در گفت‌وگو با سیدعلیرضا ناجی، رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا، برای برطرف شدن بخشی از شبهاتی که پیرامون آغاز واکسیناسیون کرونای کودکان وجود دارد، همان سوالات را طرح کردیم و ناجی هم با استقبال از آغاز تزریق واکسن به کودکان و نوجوانان به «فرهیختگان» گفت: «واکسن‌هایی که تاکنون مجوز اضطراری برای کودکان گرفته است، یکی فایزر است که مجوز اضطراری را گرفته است. مدرنا هم برای سنین 12 سال به بالا مجوز گرفته است. واکسن سینوفارم هم برای تزریق به کودکان و نوجوانان 3 تا 17 سال در چین و کره مجوز گرفته است. همین‌طور واکسن سوبرانا هم واکسنی است که کوبا برای کودکان و نوجوانان کشورش از 2 تا 17 سال مجوز داده است. اینها واکسن‌هایی هستند که کشورهای مختلف مجوز مصرف اضطراری آنها را دارند. ولی در لنست مقاله‌ای جز برای فایزر و مدرنا و اخیرا هم سینوفارم، برای باقی واکسن‌ها چاپ نشده و بیشتر مجوزها محلی است. در مقاله‌ای که در لنست برای واکسن سینوفارم و تزریق آن به کودکان منتشر شده، آمده این واکسن اثربخشی است و دو دز آن خیلی خوب جواب می‌دهد و واکسن ایمنی است و ضرری ندارد و عوارض معمولی نظیر همان عوارضی که در بزرگسالان بود را در کودکان هم دارد. درخصوص واکسن سوبرانا هم باید گفت دو نوع دارد که یکی 2دزه و دیگری 3دزه است که 3دزه در بزرگسالان اثربخشی خوبی دارد و در کودکان 2دزه اثربخشی به اندازه 3دزه بزرگسالان است که کوبا داده است. همان واکسنی است که انستیتو پاستور ایران هم در کشور تولید می‌کند. برای همین انتخاب‌هایی درباره سینوفارم و پاستور که از آنها استفاده کنیم بیش از بقیه برندها پیش‌روی ماست.»
کرونای دلتا نشان داد کودکان هم از ابتلا مصون نیستند پس همه باید واکسینه شوند
ناجی با اشاره به برخی نگرانی‌ها در ارتباط با عدم واکسینه کردن کودکان با این بهانه که آنها کرونا نمی‌گیرند یا درصورت ابتلا خیلی خفیف هم خواهد بود، گفت: «اینکه کودکان مبتلا نمی‌شوند شاید در گذشته فرضی بود که عده‌ای روی آن حساب می‌کردند اما الان می‌دانیم کودکان به‌عنوان پخش‌کننده کووید هستند و باید از ابتلای آنها هم جلوگیری شود. هرچقدر هم بهداشت را رعایت کنیم ولی واکسن نزنیم بی‌فایده است؛ چراکه باید بچه‌ها به زندگی اجتماعی برگردند، به کلاس‌های آموزشی خود برگردند و خیلی خوب است از این انتخاب‌هایی که در ارتباط با واکسن‌ها داریم استفاده کنیم و به مصون کردن بچه‌ها بپردازیم. سوای این می‌دانیم که در دوره‌های جدید و پیک‌های جدید همانند دلتا با مشتقاتی که دارد و می‌بینیم که در تمام دنیا این ویروس حاکمیت بالایی دارد در کودکان هم بیماری ایجاد می‌کند و ممکن است این بیماری شدید هم باشد. برای همین مهم است که کودکان را واکسینه کنیم. اگر از این موقعیت استفاده کنیم خیلی خوب است، در غیر این صورت نمی‌توان مطمئن بود که روزهای خیلی خوبی پیش‌روی ماست؛ چراکه همان‌طور که گفتم کودکان به غیر از اینکه ناقل هستند و مهم است آنها را ایمن کنیم تا به دیگران کمتر منتقل کنند، در معرض ابتلا به کرونای دلتا هستند و این جهش بیماری‌های سختی هم در کودکان ایجاد می‌کند. همانند سویه‌های ووهان نیست که کمتر در کودکان ایجاد بیماری می‌کرد. الان بیماری بیشتری ایجاد می‌کند. در پیک پنجم شاهد بودیم بچه‌ها بیشتر تحت‌تاثیر قرار گرفتند و آلوده شدند. در هر صورت خیلی خوب است که جلوی عفونت را در کودکان بگیریم، بیماری را از کودکان بگیریم تا عوارض ناشی از آن را در کودکان نداشته باشیم. کودکان جمعیت مهمی هستند، از این نظر که درباره ویروس دلتا با توجه به میزان گذردهی که دارد عدد 70 درصد ایمنی جمعی که به‌وسیله واکسن است، کافی نیست و باید سطح پوشش واکسیناسیون را بالا ببریم و کودکان نیز جزء کسانی هستند که باید حتما تحت‌واکسیناسیون قرار بگیرند تا بتوانیم جمعیت بالاتری را واکسینه کنیم.»
هیچ‌کس نمی‌تواند از الان عوارض 10 سال آینده واکسن را پیش‌بینی کند
رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری در پاسخ به این نگرانی که ممکن است کودکان بعد از تزریق واکسن و در سال‌های آینده دچار مشکلات و عوارض‌هایی شوند، گفت: «من صحبت کلی درباره این مساله بکنم و آن هم اینکه از من کسی بپرسد شما مطمئن هستید در 10 سال آینده تزریق این واکسن‌ها عوارض ایجاد نمی‌کند می‌گویم هیچ‌کسی نمی‌تواند این اطمینان را بدهد. چون 10 سال آینده را ندیدم. بسیاری عنوان کردند کسانی که واکسن تزریق کردند دو سال بعد می‌میرند. الان سابقه یک سال و خرده‌ای از تزریق واکسن را داریم، یک‌سری ترایال شدند و برخی به‌صورت رسمی واکسن را دریافت کردند. این موضوع را الان شاهد نیستیم. اینها صحبت‌های گمراه‌کننده است به غیر از اینکه همه ما می‌دانیم واکسن مزایایش بیشتر از عوارض کمی است که ممکن است در افراد ایجاد کند. برای همین باید از این موضوع استقبال کنیم و تنها راه چاره خلاص شدن ما از پاندمی کووید تزریق واکسن است. این واکسن‌ها می‌تواند در کاهش گردش ویروس به ما کمک کند و همراه با تمهیداتی که وجود دارد ما بتوانیم این کار را انجام دهیم. برای همین اهمیت دارد که واکسیناسیون را انجام دهیم و باز من هم این موضوع را اصرار می‌کنم که عدد 70درصد عددی نیست که ما همواره در فکر آن هستیم و برای رسیدن به ایمنی جمعی، باید جمعیت بالاتری از مردم را واکسینه کنیم که شاید عدد موردنظر به بالای 90-80 درصد برسد که بتواند ایمنی در کووید با توجه به واریانت‌های جدید ایجاد کند. کودکان جمعیت مهمی هستند و مشارکت جدی در جمعیت کل کشور دارند تا به آن ایمنی جمعی برسیم و به غیر از این این‌طور نیست که بگوییم بیماری در آنها به وجود نمی‌آید. بیماری در آنها به وجود می‌آید. کنترل کردن بهداشت در کودکان بسیار مشکل‌تر است و همان‌طور که در واکسن‌های دیگر همچون سرخک و سرخچه برای آنها تزریق کردیم، بهتر است کودکان همانند بزرگسالان واکسیناسیون داشته باشند. در پایان هم اینکه روند واکسیناسیون نسبت به قبل خیلی بهتر شده است. رکوردهای تزریق واکسن روزانه را شکسته‌ایم و واکسن نسبت به قبل بهتر وارد می‌شود و برنامه‌ریزی بهتری درخصوص واکسیناسیون انجام می‌شود. من فکر می‌کنم بهتر است تلاش زیادی برای واکسیناسیون بچه‌ها انجام دهیم و بعدا در مورد بازگشایی مدارس به‌صورت حضوری صحبت کنیم. تا اواخر آبان ماه گفته شده مدارس آنلاین باشند که واکسیناسیون در جمعیت بیشتری از محصلان ما صورت بگیرد تا با خیال راحت‌تر نسبت به حضور فیزیکی بچه‌ها و آموزش حضوری‌شان تصمیم‌گیری کنیم.»