نیلوفر هوشمند، روزنامه‌نگار: ایام محرم که می‌شود هیات‌های دانشجویی هرکدام به نوبه خود تلاش می‌کنند علم عزاداری اباعبدالله را برافرشته کنند و در این راه هرکدام با استفاده از تفکری نو سعی در ایجاد فضایی پرشور دارند. اما در میان هیات‌های دانشجویی که در دانشگاه‌های تهران برگزار می‌شود، هیات الزهرای دانشگاه شریف با بیش از 20 سال سابقه جزء قدیمی‌ترین هیات‌های دانشجویی محسوب می‌شود که از بدنه دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این دانشگاه تشکیل شده و سال‌به‌سال و نسل‌به‌نسل مثل میراثی گرانبها دست‌به‌دست شده، رشد کرده، گسترده شده تا رسیده به جایگاهی که امروز در آن قرار دارد.
این هیات که در مسجد و حیاط مسجد دانشگاه شریف برگزار می‌شود، همیشه فعالیت‌های نوینی من‌جمله برگزاری نمایشگاه کتاب و حجاب در کنار فضای هیات و امثالهم را داشته و علاوه‌براینها بخش‌های جذابی مثل مهدکودک، هیات نوجوانان و تریبون نشست اندیشه را نیز به خود اختصاص داده است که هرکدام در نوع خود با عقبه فکری و تجربی نظام‌مند برمبنای مفاهیم اصیل عاشورای حسینی شکل گرفته‌اند. برای اطلاع از نحوه فعالیت این بخش‌های هیات الزهرای دانشگاه شریف، با محمدمهدی گرجی مسئول هیات نوجوانان، مریم مرادی مسئول مهدکودک هیات و علی محمدنژاد مسئول محرم هیات الزهرای به گفت‌وگو نشستیم.
تریبون هیات دانشگاه شریف در اختیار مباحث علوم‌انسانی
علی محمدنژاد، مسئول محرم هیات دانشگاه شریف، پیرامون بخش تریبون بومی‌سازی علوم‌انسانی در دهه اول محرم هیات الزهرا دانشگاه شریف گفت: «هیات الزهرا دانشگاه شریف از سال ۷۶ شروع به کار کرد و مانند دیگر هیات‌ها سخنرانی سنتی و مداحی را از ابتدا داشت، اما با گذشت زمان و باتوجه به مخاطبان دانشگاهی که این هیات درطول این سال‌ها به خود اختصاص داد به این نتیجه رسیدیم سخنرانی هیات باید فراتر از اخبار ساده که با سرچ اینترنتی به‌دست می‌آید باشد و سطح تحلیلگری مخاطب را از همین جایگاه با استفاده از حرف‌های روز و کف جامعه می‌توان به‌درستی بالا برد. ازطرفی هم منبر سخنرانی این‌گونه است که هر سخنران از سمت‌وسوی جناح خودش سخنرانی می‌کند و گفتمان تمام جناح‌ها شنیده نمی‌شود. به همین دلیل تریبونی را تحت عنوان «نشست اندیشه» تدارک دیدیم که در آن از تمامی جناح‌ها و در تمامی ابعاد و با تفکرهای مختلف صحبت می‌شود.»
وی ادامه داد: «طی نظرسنجی‌ای که اخیرا درباره مخاطبان هیات انجام دادیم متوجه شدیم بخش زیادی از مخاطبان ما دانشجویان، اساتید و قشر دانشگاهی هستند و نسبت کمتری از محله‌های اطراف در مراسم حضور پیدا می‌کنند، که این اقشار دانشگاهی هم خواستار سخنرانی‌هایی به‌روزتر و متناسب با دغدغه‌های روز جامعه هستند. با شرکت در نظرسنجی‌ها مشخص شد که مخاطبان ما هیات را به‌خاطر جنس سخنرانی‌ها و حرف‌هایی که در آن گفته می‌شود انتخاب می‌کنند. یعنی بیشتر طالب سخنرانی هستند و به همین دلیل ما را انتخاب کرده‌اند. همه این مسائل سبب آغاز نشست اندیشه شد.»
ابتکار شریفی در برگزاری نشست‌های اندیشه
محمدنژاد توضیح داد: «نشست اندیشه در دهه اول محرم هر شب پیش از نماز مغرب و عشا آغاز می‌شد و تا هنگام اذان ادامه داشت. باتوجه به اینکه اولین سال برگزاری حضوری را تجربه می‌کرد، مخاطبان ثابت و پای کار دانشگاهی خوبی را به خود جذب کرده بود. اساتیدی که برای نشست اندیشه هرشب انتخاب شدند، غالبا جزء جامعه‌شناسان و اساتید علوم‌انسانی دانشگاه‌های مختلف تهران بودند که در عنوان حماسه حسینی از دیدگاه اندیشمندان و روشنفکران دینی با زیرموضوعات مختلفی مثل دین، ایمان و مساله رهایی، ما و امتداد قیام امام‌حسین(ع)، چرا هنوز امام‌حسین(ع)؟، راه نجات حسینی، عاشورا و امروز ما و امام‌حسین(ع) و جهان معاصر با نگاه عاشورایی به بحث و نظر پرداختند.»
وی افزود: «باتوجه به اینکه اولین سال برگزاری این نشست بوده است، استقبال خوب بود، ولی نسبت‌به خود مراسم که جمعیتی بیش‌از هزار نفر می‌آید، تعداد کمتری در آن شرکت کردند، آن‌هم به دو دلیل؛ یکی اینکه سال اول بود و خیلی‌ها در جریان این تریبون نبودند و دوم اینکه ساعت آن پیش از اذان مغرب و عشا است و شاید خیلی از افراد زمان خود را بعد از نماز تنظیم کرده باشند. اما با تمام این اوصاف بالغ‌بر صدنفر مخاطب پای‌کار و ثابت داشت که نشان از روند خوب سخنرانی‌ها و اثرگذاری آن بود. البته نظرسنجی در این‌باره هم انجام شده که باید نتایج آن برآورد شود تا میزان رضایت مخاطبان را بتوان با عدد و رقم سنجید.»
نوجوانان هیات الزهرا برای خودشان هیات اختصاصی دارند
محمدمهدی گرجی، مسئول بخش هیات نوجوانان هیات الزهرا دانشگاه شریف، درباره این قسمت از هیات الزهرا توضیح داد: «هیات نوجوانان الزهرا دانشگاه شریف از سال قبل قرار بود آغاز شود و علت آن‌هم تعداد زیاد نوجوانانی بود که به‌همراه پدر و مادرشان برای عزاداری می‌آمدند و ممکن بود مسائل و روضه‌هایی که مطرح می‌شد برایشان ثقیل باشد یا مباحث مطرح‌شده از حوصله آنها خارج باشد، به همین سبب هیاتی مناسب با سن و حال‌وهوا و روحیات آنها درنظر گرفتیم، با درنظر گرفتن این مساله که نباید اتصال آنها از هیات اصلی قطع شود و باید حتی برای یک شب هم که شده، به هیات اصلی بیایند و شرکت کنند. سال گذشته به‌دلیل مسائل مختلفی که پیش آمد، موفق به تشکیل این هیات نشدیم، اما امسال آن را برقرار کردیم و از شب ششم محرم تا نهم برگزار شد.»
وی ادامه داد: «تصمیم ما بر این است که هیات نوجوانان بعد از محرم هم ادامه داشته باشد و در ایام اربعین فاطمیه و غیره، درکنار هیات بزرگسالان هیات نوجوانان نیز برقرار باشد و کلاس‌های مختلفی هم مثل قرآن، رسانه و... برای آنها درطول سال برپا کنیم. امسال چون اولین سال برگزاری این مراسم بود، با هیات‌هایی که مسبوق به‌سابقه در برقراری هیات نوجوانان بودند مثل هیات میثاق با شهدا، مشورت کردیم. این هیات بیش از ۱۰ سال است برای نوجوانان برنامه دارد و تجربیات خوبی در این‌باره اندوخته است. همین‌طور هیاتی دیگر در اصفهان بود که طلاب آن را اداره می‌کردند و بخش نوجوانان داشت. با آنها هم مشورت کردیم و به یک برنامه ثابت برای امسال رسیدیم، به این صورت‌که مراسم ما با زیارت عاشورا شروع می‌شود و بعد از آن یک سخنرانی داریم که در همین فضای آزمون و خطا متوجه شدیم سخنرانی طولانی است، پس آن‌را کوتاه کردیم و درکنار اینها متوجه شدیم بچه‌ها عطش زیادی برای عزاداری و سینه‌زنی دارند که زمان آن را هم افزایش دادیم و بعد از عزاداری یک قسمت اصلی در ادامه سخنرانی داریم به‌نام حلقه‌های معرفتی. در حلقه دو تا سه مربی قرار دارند و پیرامون موضوعاتی که در سخنرانی صحبت شد با نوجوانان به بحث و گفت‌وگو می‌پردازند.»
گرجی در ادامه گفت: «موضوع کلی سخنرانی پیرامون هدف کلی زندگی است که ساده‌سازی شده. گروه سنی مراجعان ما از چهارم ابتدایی تا نهم متوسطه را تشکیل می‌دهند که تفاوت سطح زیادی با یکدیگر دارند، بنابراین باید مطالبی را درنظر بگیریم که نه برای سن چهارم ابتدایی سنگین باشد و نه برای نهم متوسطه ساده باشد. از این‌رو حد وسطی را درنظر گرفته و تصمیم گرفتیم در حلقه‌های معرفتی مباحث را جدی‌تر مطرح کرده و گروه‌های بزرگ‌تر را بیشتر درگیر کنیم.»
مسئول هیات نوجوانان الزهرا دانشگاه شریف تصریح کرد: «شیوه کار ما به این‌صورت است که خانواده‌ها فرزندان خود را به غرفه هیات نوجوانان تحویل می‌دهند و اسم و شماره تماس می‌گذارند تا درصورت نیاز با آنها تماس گرفته شود. سپس ما با نوجوانان به فضای هیات نوجوانان می‌رویم و فیدبکی که از نوجوانان داشتیم فیدبک خوب و قابل‌قبولی بود، اما نوجوانان ۱5-۱4ساله توقع فضای بزرگسالانه‌تری دارند که باید برای آن چاره‌اندیشی کنیم.»
از نقالی برای کودکان تا رنگ‌آمیزی داستان‌های عاشورایی
مریم مرادی، مسئول مهدکودک هیات الزهرای دانشگاه شریف درباره این بخش از این هیات دانشجویی گفت: «مهدکودک هیات الزهرای دانشگاه شریف از ابتدای تاسیس به‌صورت جسته‌وگریخته برقرار بود، اما از سال 94 فعالیت جدی خود را آغاز کرد و از سال 96 گسترده شد و پرده‌خوانی و بازی‌های گروهی به آن اضافه شد. این فضا برای دوگروه از کودکان درنظر گرفته شده بود؛ یکی 3 تا 6 سال و دیگری 6 تا 9 سال، که فضای هرگروه متمایز از دیگری بود و میزان مراجعات کودکان 3 تا 6 سال تقریبا رقمی بین 80 تا 150 نفر شبانه و 6 تا 9 سال هم بین 20 تا 50 نفر بود. همچنین برای کودکان بین صفر تا 3 سال هم اتاق مادر و کودک تعبیه شده بود که مادران می‌توانستند در فضایی دور از جمعیت کنار فرزندان خود باشند و صدای روضه را هم داشته باشند. از سال گذشته مسئولیت مهدکودک هیات الزهرای دانشگاه شریف را برعهده گرفتم که شیوه فعالیت آن در دوران کرونا با پیش از کرونا تفاوت‌های زیادی دارد. پیش از کرونا مهد هیات فعالیت‌های مختلفی را شامل می‌شد، برای مثال بخشی برای پرده‌خوانی، بخشی برای بازی با توپ، بخشی برای نقاشی و بخشی دیگر برای بازی با کودکان تعبیه شده بود. اما در این دوسال به‌دلیل شیوع کرونا نتوانستیم کودکان را از خانواده‌هایشان تحویل بگیریم و برایشان سرگرمی ایجاد کنیم، به همین سبب شیوه عملکرد مهدکودک تغییر یافت و باتوجه به پروتکل‌های بهداشتی اجرایی شد. به این شکل که پک سرگرمی کودک که از پیش تهیه شده و شامل رنگ‌آمیزی و کاردستی می‌شود، دراختیار کودکان قرار می‌گیرد. این پک‌ها برای تقریبا تمام کودکان پوشش داده شده و رقمی بین 70 تا 230 عدد پک شبانه باتوجه به میزان شلوغی و خلوتی مراسم بین کودکان 5 تا 9 سال توزیع می‌شود.»
وی افزود: «سال پیش روند فعالیت ما به این‌صورت بود که به‌ترتیب شب‌های محرم و داستانی که برای هر شب وجود دارد، برگه‌های رنگ‌آمیزی را دراختیار کودکان قرار دادیم. ما برای این نقاشی‌ها هدایایی درنظر گرفته بودیم که در انتهای مراسم به تمام کودکان داده می‌شد. با گذشت زمان و ادامه این روند در دوران کرونا متوجه شدیم جایزه دادن روند منفی را درپیش گرفته و به همین سبب تدبیر جدی اندیشیدیم و کاربرگ‌هایی را برای امتیازدهی به کودکان ایجاد کردیم که طی آن کودکان با انجام نکاتی که در کاربرگ آورده شده بود، امتیاز می‌گیرند. برای مثال نماز خواندن، حفظ سوره‌های قرآن و راجع به دیگر اعمال عبادی و اخلاقی از آنها سوال می‌شود. این کاربرگ‌ها امتیازبندی شده بود و وقتی به یک حدی از امتیاز می‌رسیدند، جایزه می‌گرفتند تا رسیدیم به محرم امسال و توسط یکی از نوجوانان هیات برای ۱۳شب مراسم، داستان مرتبط با زبان کودکانه نوشته شد و سپس نقاشی‌های مرتبط با آن برای رنگ‌آمیزی نیز کشیده شد. یک‌سری کاردستی هم آماده شد برای اینکه خودشان از خلاقیت‌شان استفاده کرده و آن را کامل کنند. برای مثال صف نماز درست کردیم و آدمک‌هایی که باید کامل می‌کردند و در صف نماز می‌نشاندند. یا خیمه و شمع و... درست می‌کردند که هرکدام متناسب با روضه همان شب بود.»
مسئول مهد دانشگاه شریف افزود: «یکی دیگر از اقداماتی که در این مدت انجام دادیم، مستندسازی از مهد بود. با کودکان گفت‌وگو می‌گرفتیم که قرار است آن را به‌صورت مستند ویدئویی ارائه کنیم. اما برای آینده مهدکودک هیات الزهرای دانشگاه شریف علاقه‌مند هستیم تا ازطریق یک اپلیکیشن یا کانالی با کودکان در تمام طول سال در ارتباط باشیم که نیازمند نیروی انسانی بیشتری است که ان‌شاءالله مقدمات آن فراهم شود. اما امسال و سال قبل نسبت‌به سال‌های پیش یک اتفاق جدیدی که به‌خاطر کرونا افتاد و به‌نظر ما مثبت هم بود، جدانکردن فرزندان از مادران در حین روضه و حضور در حال‌وهوای روضه و نوحه و عزادارای بود. این مساله با اینکه به‌خاطر کرونا رخ داد، اما به‌نظر ما بازخورد و نتایج مثبتی دربر داشت.»
مرادی تصریح کرد: «خوشبختانه مهدکودک این هیات تاکنون بازخوردهای مثبتی ازسوی والدین داشته و همین مساله به ادامه‌دار شدن روند مهدکودک هیات الزهرا شریف کمک زیادی کرده است. از آنجاکه مخاطب این هیات خانواده‌ها هستند، وجود چنین فضایی برای خانواده‌ها کمک می‌کند بتوانند با خیال راحت در مراسم‌های مذهبی شرکت کنند و ازسوی دیگر فضای فکری کودکان هم در مسیر اهل‌بیت قرار می‌گیرد و با فعالیت‌های مهارتی که طی این 10شب انجام می‌دهند، خلاق‌تر خواهند شد و به مهارت‌هایشان نیز افزوده می‌شود.»