پس از کشته شدن اسامه بن‌لادن رهبر گروهک تروریستی القاعده، باراک اوباما رئیس‌جمهور اسبق آمریکا به یک شبکه آمریکایی گفت که عکس جسد اسامه بن‌لادن را منتشر نخواهد کرد. او دلیل مخالفتش با انتشار تصویر جسد بن‌لادن را تشریح نکرد، اما پس از او، «جی کارنر» سخنگوی کاخ‌سفید گفت که رئیس‌جمهور آمریکا معتقد است عکس‌ها نباید ابزار «تحریک و تبلیغ» بشود. استدلال آمریکایی‌ها این بود که تصاویری که با هدف «تایید هویت» بن‌لادن گرفته شده، می‌تواند برای آمریکا تبعاتی به‌دنبال داشته باشد. معلوم نبود این استدلال تا چه اندازه قابل‌اتکا باشد، اما آمریکایی‌ها را در روزهایی که ابهامات فراوانی درباره کشتن بن‌لادن وجود داشت، به این جمع‌بندی رساند که چنین ریسکی را به جان نخرند. این اقدام آمریکایی‌ها نشان داد که آنها درک درستی از تاثیرگذاری یک یا چند فریم عکس در محیط پیرامونی خود دارند؛ موضوعی که به‌نظر نمی‌رسد روس‌ها خیلی بهره‌ای از آن برده باشند. چهارشنبه هفته گذشته، صفحه رسمی توئیتر سفارت فدراسیون روسیه در ایران، تصویری را منتشر کرد که در ایران حاشیه‌های زیادی را به‌دنبال داشت. این تصویر که در آن «لوان جاگاریان» سفیر روسیه در تهران و «سایمون شرکلیف» سفیر بریتانیا در تهران روی دو صندلی نشسته‌اند و یک صندلی خالی نیز در میان‌شان است، به‌تنهایی حاشیه‌ساز نبود، اما متن توئیتی که سفارت روسیه درباره آن نوشته و بازتاب آن در رسانه‌ها، آن را به اندازه‌ای حاشیه‌ساز کرد که سفارت روسیه بلافاصله در دو توئیت جداگانه توضیحات بیشتری درباره این عکس داد. در حساب توئیتری سفارت روسیه محل ثبت این عکس را «راه‌پله تاریخی» خواند که «کنفرانس تهران سال ۱۹۴۳ در آن برگزار شد.» کنفرانس تهران پس از آن برگزار شد که بریتانیا و شوروی تهران را اشغال کردند و چندی بعد در آذر 1322 نخستین اجلاس درباره تصمیم نهایی جنگ را در تهران با حضور وینستون چرچیل نخست‌وزیر بریتانیا، فرانکلین روزولت رئیس‌جمهور آمریکا و ژوزف استالین رهبر شوروی برگزار کردند. اگرچه این کنفرانس سرنوشت دنیای پس از جنگ جهانی دوم را مشخص کرد، اما در ایران، برگزاری این کنفرانس بدون اطلاع حکومت و رفتاری که سران سه کشور با پادشاه ایران داشتند، یکی از نمادهای تحقیر ایران به‌شمار می‌رود. بر همین اساس نیز پس از اینکه یک رسانه فارسی‌زبان انگلیسی، تصویر نشست سفرای دو کشور را درکنار تصویر 80 سال پیش سران سه کشور بریتانیا، آمریکا و شوروی بازنشر داد، اعتراضات به سفارت روسیه به‌جهت انتشار چنین تصویری بالا گرفت. هرچند 4 سال پیش در 30 شهریور 1396 حساب اینستاگرامی سفارت روسیه، تصویری مشابه تصویر اخیر را منتشر کرده بود، اما به هردلیل، آن تصویر بازتاب گسترده‌ای پیدا نکرد. بازنشر تصویر اخیر دیدار سفرای دو کشور روسیه و بریتانیا در تهران، واکنش محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی و حسین امیرعبداللهیان وزیر پیشنهادی وزارت امور خارجه دولت سیزدهم را به‌دنبال داشت و آنها در توئیت‌های جداگانه‌ای به این مساله واکنش نشان دادند. علاوه بر این واکنش، سفیران روسیه و بریتانیا در تهران برای ادای توضیحات به وزارت امورخارجه دعوت شدند.
به‌دنبال این اعتراضات، سفارت روسیه در توئیتی شبیه عذرخواهی توضیحاتی در این‌باره ارائه کرد و نوشت باتوجه به «واکنش مبهم» به عکس‌مان، مایلیم ذکر کنیم که این [عکس] «هیچ محتوای ضدایرانی‌ای ندارد.» سفارت روسیه با تاکید بر اینکه «قصد نداشتیم احساسات ملت دوست و مهربان ایران را جریحه‌دار کنیم»، تنها معنای عکس را «گرامیداشت تلاش‌های مشترک کشورهای متحد علیه نازیسم درطی جنگ جهانی دوم» دانست. سفارت روسیه در تهران در پایان نوشت: «ایران دوست و همسایه ماست و ما به تحکیم روابط‌مان براساس احترام دوجانبه ادامه می‌دهیم.»
مشخص نیست سفارت روسیه با چه هدفی حاضر به ثبت این تصویر و نشر آن در فضای مجازی شده است، اما اگر بتوان اقدام روس‌ها را تست افکار عمومی در ایران دانست، می‌توان گفت در مسائل اینچنینی، تمام اختلافات و شکاف‌های سیاسی و اجتماعی رنگ می‌بازد. در سه‌روز گذشته، فارغ از گرایش‌های سیاسی همه به این اقدام نادرست سفیر روسیه واکنش نشان دادند.
در ثبت چنین تصویری نمی‌توان از نقش سفیر جدید بریتانیا در ایران چشم‌پوشی کرد. برخی حتی می‌گویند سفیر روسیه ساده‌لوحانه در دامی گرفتار شده که سفیر تازه‌منصوب‌شده بریتانیا برای او پهن کرده است. سایمون شرکلیف، سفیر بریتانیا در تهران بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ دبیر دوم سفارت بریتانیا در تهران بوده است. گفته می‌شود او یک مأمور امنیتی کارکشته است که سابقه مدیریت در بخش امنیت ملی وزارت امور خارجه بریتانیا را نیز در کارنامه دارد. او در یمن، نیجریه، کابل، واشنگتن و بغداد نیز سابقه کار داشته است. وی همچنین مسئول بخش مبارزه با تروریسم وزارت خارجه بریتانیا در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ بوده و بعد از آن هم به‌عنوان معاون نمایندگی سفارت انگلیس در نیجریه فعالیت کرده است. گفته می‌شود در دوره مأموریت شرکلیف در نیجریه، فعالیت‌های گروه تروریستی بوکوحرام در نیجریه اوج گرفته است.
یکی دیگر از موضوعاتی که احتمالا باعث شد تا رسانه‌هایی همچون بی‌بی‌سی به‌صورت پرحجم به این مساله ورود کنند، هموار شدن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای بوده است. ایران از سال 2005 به عضویت ناظر در این سازمان درآمده است. از آن سال کشورهایی همچون هند و پاکستان توانسته‌اند عضو دائم سازمان شوند، اما ایران در این زمینه موفق نبوده است. در همان روزی که این عکس حاشیه‌ساز شد، علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشورمان در توئیتر نوشت که گفت‌و‌گویی با نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت فدراسیون روسیه داشته است. او نوشت که «موانع سیاسی برای عضویت ایران در پیمان شانگهای برداشته شده و با طی تشریفات فنی عضویت ایران نهایی خواهد شد.» البته نباید این را نیز ازنظر دور داشت که بخشی از این فضا، به‌جهت تصویر تاریخی است که از روسیه در ایران شکل گرفته است. روس‌ها این تصویر را با بدعهدی‌هایی که در ارسال واکسن ضدکرونا به ایران داشته‌اند، تقویت کرده‌اند.
محمدباقر قالیباف
اقدام دور از ادب دیپلماتیک و نامناسب سفرای دو کشور روسیه و انگلستان باید به‌سرعت توسط وزارت خارجه پیگیری شود. هر دو سفیر باید فورا به‌طور رسمی بابت اقدام انجام‌شده عذرخواهی کنند، در غیر این‌صورت واکنش قاطع دیپلماتیک ضروری خواهد بود.
محمدجواد ظریف
امروز عکسی فوق‌العاده نامناسب مشاهده کردم. لازم است یادآور شوم که اوت ۲۰۲۱، نه اوت ۱۹۴۱ است و نه دسامبر ۱۹۴۳. مردم ایران نشان داده‌اند -ازجمله درطول مذاکرات برجام- که سرنوشت آنها هرگز نمی‌تواند برآمده از تصمیمات سفارتخانه‌های خارجی یا قدرت‌های خارجی باشد.
حسین امیرعبداللهیان
اقدام غیردیپلماتیک دو سفیر خارجی در تهران، افکار عمومی را در جمهوری اسلامی ایران مکدر کرده است و نشان‌دهنده بی‌توجهی به آداب دیپلماتیک و غرور ملی مردم غیور ایران است. اصلاح و جبران سریع این خطا، ضرورت دارد.
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید: