ریحانه شفیق، پژوهشگر حوزه نوجوان: پس از اعلام برنده جایزه Grammy امسال آمریکا، با معرفی برترین خواننده جدید، زمزمه‌هایی درمورد امکان تاثیر شبکه‌های اجتماعی خصوصا تیک‌تاک بر این انتخاب شکل گرفت، دلیل این ادعا هم بر این بود که آهنگ برگزیده، از معروف‌ترین موزیک‌هایی بود که در سال گذشته در تیک‌تاک برای شرکت در چالش‌ها مورداستفاده قرار گرفته بود. اگر کسی کامل آن را نشنیده باشد، حداقل تکه‌ای کوتاه از آن را که مورداستفاده تیک‌تاکرها بوده، به گوشش خورده است.
این ادعا هنوز اثبات نشده، چرا آن را مطرح کردم؟
بهتر است برای پاسخ به این سوال اول کمی با نوع درگیر شدن اپلیکیشن تیک‌تاک با موزیک آشنا شویم. تیک‌تاک در اصل یک اپلیکیشن چینی است که به کاربران اجازه می‌دهد با طیف وسیعی از گزینه‌ها برای شخصی‌سازی و ترکیب فیلم‌ها و عکس‌هایشان، عکس‌های بارگذاری‌شده در وب و شکلک‌ها و... موزیک‌ویدئوهای کوتاه بین سه تا ۶۰ ثانیه بسازند. نقطه‌قوت این شبکه اجتماعی علاوه بر امکاناتی که در اختیار کاربر می‌گذارد، الگوریتم قدرتمند آن است که به کمک آن طی مدت زمان کوتاهی سلیقه کاربر را شناسایی کرده و براساس محتوایی که کاربر با آن درگیر بوده، پیش‌بینی می‌کند با توجه به سلیقه فرد احتمالا از چه محتوایی لذت خواهد برد و محتوای مربوطه را در صفحه شخصی کاربر ظاهر می‌کند. علاوه بر این، محتوایی را به کاربران پیشنهاد می‌کند که فکر می‌کند با استفاده از آن کلیپ‌شان می‌تواند به‌صورت گسترده پخش شود. علاوه بر خدماتی که به کاربر داده می‌شود، تیک‌تاک شامل قسمتی است که به اعضای صنعت موسیقی، خوانندگان و سازندگان موسیقی مشاوره می‌دهد که برای وایرال شدن موزیک و آلبوم‌شان، بهتر است کدام موزیک معرف آلبوم‌شان باشد که آلبوم بیشتر شنیده یا کدام قسمت از آهنگ‌شان بهتر است در تیک‌تاک قرار بگیرد تا کاربران با آن محتوا تولید کنند و موزیک بیشتر شنیده شود؛ از طرف دیگر، در تیک‌تاک اینفلوئنسرهایی که جمعا میلیون‌ها فالوور دارند، به‌طور همزمان با یک موزیک نوعی رقص و حرکت یا افکت را اجرا می‌کنند و طبیعتا بسیاری از فالوورها هم با همان موزیک آنها را همراهی خواهند کرد و به همین ترتیب یک آهنگ یا رقص خاص وایرال می‌شود و بارها به گوش کاربران می‌خورد و مشهور می‌شود.
درنتیجه این مشاوره‌ها، کمپین‌ها و الگوریتم‌ها، موزیکی که بیشتر شنیده می‌شود درحقیقت به شکل ارگانیک مشهور نشده و درنتیجه برنامه‌ریزی و مدیریت محتوای خود اپلیکیشن تیک‌تاک وایرال می‌شود. حالا این مدیریت محتوا را بگذارید درکنار اهمیت خیلی زیادی که تیک‌تاک برای صنعت تبلیغات قائل است! آنچه شنیده و دیده می‌شود قطعا برای صنعت تبلیغات و موسیقی محتوایی پول‌ساز خواهد بود و آنچه در این حین با پول‌سازی این صنایع همگام می‌شود، ذائقه و سلیقه مخاطب است! گویی مدیریت، شکل دادن و ریخت دادن به سلیقه کاربران همان چیزی است که تیک‌تاک و الگوریتم‌هایش برای پول‌سازی نیازمند آن هستند و این تاثیر تا جایی پیش می‌رود که می‌تواند سبب انتقاد برخی، به برگزیدگان جشنواره‌های مهم موزیک شده و خوب و نوآورانه بودن یک موزیک موردتردید قرار گیرد! این یک هشدار است! و به این معناست که یک موزیک برای معروف و شنیده شدن دیگر نیازی به نوآوری، خلاقانه بودن و دیگر فاکتورهای یک موزیک خوب را ندارد و همین‌که مولفه‌هایی را رعایت کند که برای وایرال شدن در تیک‌تاک لازم است، کافی است. نکته‌ای که در اینجا قابل‌توجه است این است که مخاطبان و کاربران اصلی این شبکه اجتماعی نوجوانان هستند، یعنی گروهی که در سنی قرار دارند که ذائقه شنیداری‌شان درحال شکل گرفتن است. ذهن و عادت‌های شنیداری فرد در نوجوانی به‌شدت تربیت‌پذیر است و هر خوراکی وارد آن شود، سلیقه و ذائقه او را شکل می‌دهد.
حالا نوجوانی و اهمیت لحظات آن در شکل‌گیری ذائقه موسیقی فرد را بگذارید کنار مبنای مدیریت محتوای تیک‌تاک و همچنین آمار تیک‌تاک از میزان استفاده روزانه کاربرانش از این اپلیکیشن؛ طبق آمار رسمی خود اپلیکیشن تیک‌تاک، هر کاربر روزانه 46 دقیقه از وقتش را در این اپلیکیشن می‌گذراند؛ یعنی هر کاربر به‌صورت میانگین حدود ۲۳ساعت در ماه را در این اپلیکیشن می‌گذراند و با موزیک‌هایی که فارغ از محتوا، با کمک الگوریتم‌ها، اینفلوئنسرها و کمپین‌های تبلیغاتی وایرال شده و شنیده می‌شوند، وقت می‌گذراند. با توجه به امکانات و تجربه هیجان‌انگیزی که تیک‌تاک در اختیار کاربران و خصوصا نوجوان‌ها می‌گذارد، به نظر می‌رسد خطر نزول پسند و سلیقه موسیقی نوجوانان به سبک موزیک‌های تیک‌تاکی و تبلیغاتی روز به روز افزایش می‌یابد و جای خالی موزیک‌های خوب که گوش و ذهن و احساسات انسانی را به‌درستی برمی‌انگیزد و دارای عنصر خلاقیت و نوآوری است، در پلی‌لیست تعداد زیادی از کاربران این اپلیکیشن که کم هم نیستند، بیشتر حس می‌شود.