یک سوگند و یک سخنرانی در مرز واقعیت، همه آن چیزی بود که باید در مراسم تحلیف سیدابراهیم رئیسی، سیزدهمین رئیس‌جمهور ایران رقم می‌خورد و چنین هم شد. بیراه نیست سخنرانی مراسم تحلیف رئیسی را هوشمندانه و جامع‌ترین سخنرانی او از روز ورودش به کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری دانست. رئیس‌جمهور در صحن مجلس شورای اسلامی دربرابر نمایندگان مردم، مقامات و شخصیت‌های ملی بر عدالت‌محوری تاکید کرد و از دولتی گفت که برای «همه ملت» است. او از تعهدش به «آرمان‌های انقلاب» گفت و بر «خشکاندن ریشه‌های فساد و رانت‌خواری» تاکید کرد؛ تاکیدی که تلویحا اشاره به ریشه دواندن فساد در دولت‌ها دارد. رئیسی در این مراسم که 115 میهمانان از 73 کشور (10 نفر از سران کشورها، 20 رئیس‌مجلس، 11 وزیرخارجه، 10 وزیر دیگر، فرستادگان روسای‌دولت‌ها، نواب‌رئیس مجالس، هیات‌های پارلمانی، روسا، مقامات و نمایندگان 11 سازمان بین‌المللی و منطقه‌ای) داشت به تشریح سرفصل‌های سیاست خارجی دولتش نیز پرداخت. او دیپلماسی اظهارات رو به جلویی داشت و به‌گونه‌ای سخن گفت تا بتوان به این جمع‌بندی رسید که در دولت او باب مذاکره باز است. او دست دوستی ایران را به‌سوی همسایگان دراز کرد ولی غافل از تغییرات قدرت‌های جهانی نشد و به آن اشاره کرد. رئیس‌جمهور گفت که ایران همواره خود درکنار مظلومان عالم خواهد ماند؛ این مظلومان «چه در قلب اروپا باشند و چه در آمریکا، چه در آفریقا باشد چه در یمن، چه در سوریه باشد و چه در فلسطین» برای جمهوری اسلامی ایران هیچ‌فرقی نمی‌کند. رئیسی در این مراسم توانست شمایی از دولتش چه در سیاست داخلی که مبتنی‌بر عدالت‌محوری و مبارزه با فساد است و چه در سیاست خارجی که مبتنی‌بر رفع تحریم‌ها و همکاری با همسایگان است، ترسیم کند. او برای پیشبرد این سیاست‌ها، باید وزرایی را با همین دیدگاه‌ها به مجلس معرفی کند؛ اقدامی که این هفته و «در اولین فرصت» انجام خواهد شد. در ادامه به بررسی گزیده‌ای از آنچه رئیس‌جمهور در مراسم تحلیف بیان داشت، پرداخته شده است.
دیپلماسی فعال
بنیان دولت روحانی بر پایه سیاست خارجی بود و از همین‌رو با روی کار آمدن ترامپ و خروجش از برجام، ایران تقریبا فاقد یک دولت به‌معنای واقعی شد. رئیسی اما قرار نیست تجربه تلخ روحانی را تکرار کند. او «دیپلماسی و تعامل هوشمند با جهان» را از «مولفه‌های قدرت ملی» برای تامین «منافع و مصالح ملی جمهوری اسلامی ایران» خواند. رئیسی از مخالفتش با «دخالت بیگانگان در منطقه» گفت که این دخالت «نه‌تنها هیچ‌مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه خود مشکل است.» در سیاست خارجی رئیسی، کشورها و ملت‌های همسایه «خویشاوند» تلقی می‌شوند و بر همین اساس هم «مهم‌ترین و اصلی‌ترین اولویت سیاست خارجی» دولت او، «ارتقای روابط با کشورهای همسایه» خواهد بود. البته همکاری با همسایگان به‌معنای غفلت از سایر کشورها و قدرت‌ها نخواهد بود و رئیسی با توجه به «دگرگونی» جهان، تامین منافع ملت‌ها را منوط به «درک جهان جدید و تعامل راهبردی با قدرت‌های نوظهور» دانست و گفت که «سیاست خارجی موفق، سیاست خارجی متوازن خواهد بود.» رئیس‌جمهور به برنامه هسته‌ای ایران نیز اشاره‌ای داشت. او با تاکیدبر «کاملا صلح‌آمیز» بودن برنامه هسته‌ای، دستیابی به سلاح اتمی براساس «فتوای رهبر انقلاب» را «شرعا حرام» خواند و تاکید کرد که «این سلاح هیچ‌جایگاهی در استراتژی دفاعی جمهوری اسلامی ندارد.» به گفته او ایران با «سیاست فشار و تحریم» از پیگیری حقوق قانونی خود ازجمله حق توسعه هسته‌ای دست نخواهد کشید. رئیسی البته این را نیز اضافه کرد که از هر طرح دیپلماتیک که منجر به لغو تحریم‌ها شود، «حمایت» خواهد کرد.
عدالت‌محوری
گرایش به سیاست‌های لیبرالیستی و بازار آزاد، در هشت‌سال گذشته، عدالت را به حاشیه برد و چندین میلیون نفر به طبقات فرودست و مستضعف افزود. حدود 16میلیون رای در سال 96 به سیدابراهیم رئیسی و رای امسال به او، چیزی جز خواست عدالت و توجه به طبقاتی که زیر چرخ‌های سیاست خارجی دولت قبل له شدند، نبود. رئیسی پیام این رای را به درستی درک کرده است. او پیام رأی مردم ایران در ۲۸ خرداد سال ۱۴۰۰ را «پیام تحول‌خواهی و عدالت‌طلبی» خوانده است. او این رای را «استقلال‌طلبی و مقاومت در برابر زیاده‌خواهی قدرت‌های مستکبر و ظالم» دانسته و گفته «مردم از ما می‌خواهند که به وعده خود مبنی بر تحقق دولت عدالت‌گستر، فسادستیز و تبعیض‌گریز، دغدغه‌مند، برنامه‌محور، علم‌خواه و اندیشه‌پیشه عمل کنیم.» او معتقد است «دولت برخاسته از اراده ملت برای تامین منافع مردم و اجرای عدالت خواهد ایستاد و در این مسیر خستگی‌ناپذیر پیش خواهد رفت.»
مبارزه با ظلم
در آن روزهایی که جمهوری اسلامی به اندازه امروز در تسلیحات نظامی و در بسیاری از شاخه‌های دانش، حرفی برای گفتن نداشت، امام‌خمینی(ره) اصلی را به سیاست خارجی جمهوری اسلامی پیوند زد. ایشان گفتند که «ما نه ظلم خواهیم کرد؛ و نه مظلوم واقع خواهیم شد.» در سال‌های اخیر هیچ قدرت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نیست که بتواند مرزها و موجودیت جمهوری اسلامی را تهدید کند. این قدرت البته محدود به مرزهای جغرافیایی ایران نشده و ثمره‌اش در زندگی مردم غرب آسیا نیز متبلور شده است. اگر ایران نبود، هیچ کشوری یارای مقاومت در برابر رژیم‌صهیونیستی را نداشت. رئیسی دربرابر میهمانان خارجی مراسم تحلیف، بر این اصول اساسی انقلاب اشاره کرد. او گفت جمهوری اسلامی مدافع واقعی حقوق بشر و حقوق انسان است و بر این اساس «سکوت در برابر ظلم و جنایت و تجاوز به حقوق انسان‌های بی‌گناه و بی‌دفاع را قبول نداشته و مردود می‌داند.» رئیسی هیچ حد و مرزی را برای دفاع از مظلوم به رسمیت نشناخت و گفت: «ظلم و جنایت چه در قلب اروپا باشد و چه در آمریکا، چه در آفریقا باشد، چه در یمن، چه در سوریه باشد، چه در فلسطین ما درکنار مظلومان خواهیم ماند.»
دولت همه مردم
رئیسی می‌گوید دولتش دولت همه مردم ایران است. او معتقد است مردم ایران «بارها و بارها، وفاداری خود را به انقلاب در عرصه‌های مختلف اثبات کرده‌اند» و حالا نوبت دولت است که «ادای امانت» کند. رئیس‌جمهور خود را «خادم همه جمهور و خدمتگزار بیش از ۸۰ میلیون نفر از جمعیت» خواند تا صراحتا نسبت دولت و مردم را تشریح کرده باشد. رئیسی دولتش را «دولت وفاق ملی» خواند و گفت: «در چنین دولتی «جناح‌های سیاسی، دسته‌بندی‌های قومی و مذهبی و گروهی، رنگ می‌بازد و همه مردم دست در دست یکدیگر برای تحقق ایران قوی، ذیل پرچم مقدس جمهوری اسلامی هم‌پیمان می‌شوند.» او با این پیش‌زمینه از تمام «نخبگان و اقشار مختلف مردم، همه اقوام و همه مذاهب، همه احزاب و همه گروه‌ها و همه جریان‌های سیاسی، حوزه و دانشگاه، جوان، پیر، زن و مرد» درخواست کرد که دولت مردمی را با همه وجود دولت خود دانسته و یاری کنند.
رئیس‌جمهور از همه درخواست کرد تا برای اعتلای اسلام، عزت آیندگان، سربلندی ایران در جهان، «دست در دست یکدیگر با وحدت و انسجام ملی» آرمان ایران قوی را محقق سازند.
نبرد با فساد
در کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری، رئیسی در پاسخ به کسانی که از او خواسته بودند تا در همان دستگاه قضا با فساد مبارزه کند، گفته بود: «ریشه فساد را باید در دستگاه اجرایی خشکاند و سازوکارهای دستگاه اجرایی و بسترهای فسادزا را باید اصلاح کرد تا از آن پرونده بیرون نیاید والا باید هر روز روی میز قاضی شاهد یک پرونده باشیم.»
او در مراسم تحلیف، به‌صورت جدی به خشکاندن ریشه فساد اشاره داشت. او وعده‌های دولتش را «صادق» نامید و گفت: «ایجاد شفافیت حداکثری در اقتصاد، خشکاندن ریشه‌های فساد و رانت‌خواری، مقاوم‌سازی اقتصاد در مقابل تکانه‌ها، مهار تورم و گرانی، تقویت ارزش پول ملی، بازگرداندن ثبات به اقتصاد کشور، حمایت از تولید ملی، تلاش برای خودکفایی در تامین نیازهای اساسی مردم، پیشرفت فناورانه و دانش‌بنیان، مدیریت بهینه معادن و منابع آب، گاز و نفت کشور، توجه به تغییرات اقلیمی و صیانت از محیط‌زیست را با قدرت دنبال خواهیم کرد.»
در همین رابطه مطلب زیر را بخوانید:
در دولت سیزدهم نیاز به بازتعریف عدالت داریم (لینک)
محمد زعیم‌زاده، جانشین سردبیر:
پروژه دولت ضعیف چگونه به پایان می‌رسد؟ (لینک)