تاریخ : Wed 04 Aug 2021 - 03:20
کد خبر : 58304
سرویس خبری : نقد روز

کابینه چه زمانی شکل می‌گیرد؟

«فرهیختگان» گزارش می‌دهد

کابینه چه زمانی شکل می‌گیرد؟

براساس قانون، رئیس‌جمهور از روز تحلیف، 10 روز فرصت دارد کابینه خود را به مجلس شورای اسلامی معرفی کند. مجلس نیز باید بررسی صلاحیت وزرا را در بازه‌ای یک‌هفته‌ای اعلام کند. با این حساب رئیسی تا 24 مردادماه برای معرفی کابینه به مجلس فرصت خواهد داشت اما با توجه به مطالبه رهبر انقلاب به‌احتمال زیاد رئیسی در روز تحلیف یا حداکثر تا میانه هفته آینده کابینه خود را به مجلس تقدیم خواهد کرد.

روز گذشته رهبر انقلاب در مراسم تنفیذ، بر ضرورت «سرعت عمل در تشکیل دولت» تاکید کردند و فرمودند «شرایط کشور اقتضا نمی‌کند که تشکیل دولت به‌تاخیر بیفتد.» ایشان بر همین اساس خواستار شدند که رئیس‌جمهور در معرفی وزرای پیشنهادی و مجلس نیز در بررسی صلاحیت وزیران «شتاب» به‌خرج دهند. براساس قانون، رئیس‌جمهور از روز تحلیف، 10 روز فرصت دارد کابینه خود را به مجلس شورای اسلامی معرفی کند. مجلس نیز باید بررسی صلاحیت وزرا را در بازه‌ای یک‌هفته‌ای اعلام کند. با این حساب رئیسی تا 24 مردادماه برای معرفی کابینه به مجلس فرصت خواهد داشت اما با توجه به مطالبه رهبر انقلاب به‌احتمال زیاد رئیسی در روز تحلیف یا حداکثر تا میانه هفته آینده کابینه خود را به مجلس تقدیم خواهد کرد. مجلس نیز احتمالا در بازه‌ای کمتر از یک‌هفته بررسی صلاحیت‌ها را به‌پایان خواهد رساند.
در این گزارش به بررسی معرفی کابینه به مجلس و رای اعتماد به وزرای دولت‌های اول روحانی، احمدی‌نژاد، خاتمی و هاشمی‌رفسنجانی پرداخته شده است:

  دولت یازدهم

یک روز پس از مراسم تنفیذ در 12 مرداد 1392، حسن روحانی برای مراسم تحلیف به مجلس شورای اسلامی رفت. او در همان روز تحلیف که رسما به‌عنوان هفتمین رئیس‌جمهور ایران شروع به‌کار کرد، کابینه‌اش را به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد تا مجلس بلافاصله بررسی صلاحیت وزرا را آغاز کند. براساس آیین‌نامه مجلس، بعد از اعلام وصول، نمایندگان برای بررسی وزرای پیشنهادی، یک هفته فرصت دارند و پس از آن دستورکار صحن تنها رای اعتماد به وزرا می‌شود. بررسی صلاحیت وزرای دولت در مجلس، چهار روز به‌درازا انجامید و با وجود درخواست روحانی برای رای اعتماد به تمامی اعضای کابینه، نمایندگان در شامگاه پنجشنبه 24 مرداد، به محمدعلی نجفی برای وزارت آموزش‌وپرورش، جعفر میلی‌منفرد برای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مسعود سلطانی‌فر برای وزارت ورزش و جوانان رای اعتماد ندادند تا حسن روحانی ۲۷ مهر، سه گزینه دیگر برای وزارتخانه‌های بدون وزیر به مجلس معرفی کند. مجلس به دو وزیر پیشنهادی علوم و آموزش‌وپرورش رای اعتماد داد و با رای اعتماد مجلس به محمود گودرزی، کابینه روحانی در 26 آبان 1392 تکمیل شد.

  دولت نهم  

مراسم تحلیف محمود احمدی‌نژاد در 15 مرداد 1384 برگزار شد. او دو روز پیش از مهلت قانونی یعنی در 23 مرداد، کابینه‌اش را به مجلس معرفی کرد؛ کابینه‌ای که تنها دو عضوش تجربه وزارت داشتند. مجلس شورای اسلامی نیز پس از بررسی یک‌هفته‌ای در سوابق وزرا، بررسی کابینه را از روز یکشنبه ۳۰ مرداد ۸۴ آغاز کردند. درنهایت دوم شهریور‌ماه، برخلاف تصورها، مجلس همسو با دولت، به چهار نفر از وزرای کلیدی کابینه یعنی وزرای پیشنهادی آموزش‌وپرورش، تعاون، کار و رفاه‌ اجتماعی و نفت رای اعتماد نداد. دومین جلسه مجلس برای بررسی وزرای پیشنهادی ۱۸ آبان ۸۴ برگزار شد و این سه وزیر توانستند رای لازم را به‌دست آورند. مجلس به گزینه پیشنهادی وزارت نفت یعنی صادق محصولی به‌دلیل ناسازگاری تحصیلات و سوابقش با نفت رای اعتماد نداد. مجلس به گزینه بعدی وزارت نفت نیز رای اعتماد نداد و درنهایت احمدی‌نژاد، کاظم وزیری‌هامانه را -که در آن زمان سرپرست وزارت نفت بود- به مجلس معرفی کرد. مجلس در 20 آذرماه به او رای اعتماد داد و کابینه دولت نهم را تکمیل کرد.

  دولت هفتم

مراسم تحلیف خاتمی 13 مرداد 76 با حضور نمایندگان و مقامات کشوری در مجلس برگزار شد. 29 مرداد مجلس پنجم، رای اعتماد به کابینه را آغاز کرد و به تمام اعضای پیشنهادی کابینه سیدمحمد خاتمی رای اعتماد داد. تنها درمورد وزیر اطلاعات پیشنهادی دولت هفتم، هاشمی‌رفسنجانی در خاطرات سال 1376 خود ابهاماتی را مطرح کرده است. هاشمی در این‌باره نوشته: «پیش از ظهر، علی اخوی‌زاده آمد و گفت تمام افرادی که از سوی آقای خاتمی برای وزارت اطلاعات مطرح شده‌اند، از سوی رهبری رد شده و رهبری گفته‌اند از میان آقایان محمد محمدی‌ری‌شهری، ابراهیم رئیسی، علی یونسی، علی رازینی یکی را برگزینید.» هرچند طبق قانون، وزیر اطلاعات با هماهنگی رهبری انتخاب می‌شود، اما در این مورد نیز برخلاف اسامی‌ای که هاشمی از آنها به‌عنوان پیشنهادهای رهبری نام می‌برد، قربانعلی دری‌نجف‌آبادی به‌عنوان وزیر اطلاعات انتخاب می‌شود. او در بهمن 77 بر اثر فشارهای ناشی از قتل‌های زنجیره‌ای از سمت خود استعفا می‌دهد و علی یونسی جایگزینش می‌شود.

  دولت پنجم

پس از بازنگری قانون اساسی و حذف مقام نخست وزیری، اکبر هاشمی‌رفسنجانی به‌عنوان رئیس‌جمهور در 26 مرداد 1368 با ادای سوگند در مجلس، مامور تشکیل کابینه شد. مجلس شورای اسلامی به تمامی اعضای پیشنهادی کابینه اول هاشمی‌رفسنجانی رای اعتماد داد. برخی دلیل این کار را حرمت نگه ‌داشتن برای هاشمی از جانب نمایندگان مجلس، به‌موجب ریاست دوساله‌اش بر این مجلس می‌دانستند.