یگانه عرب، روزنامه‌نگار: سمیه رمضان‌ماهی، مدیرگروه رشته گرافیک دانشگاه سوره در ارتباط با تغییراتی که شیوه تدریس این رشته هنری با توجه به پاندومی کرونا و آنلاین شدن کلاس‌ها در دانشگاه‌ها پیدا کرد، ابتدا با اشاره به ساختارهای کلی تدریس این رشته در دانشگاه‌های ایران گفت: «به‌طور کلی، واحدهای رشته‌های هنری به سه دسته دروس نظری، دروس عملی و دروس نظری- عملی تقسیم می‌شوند؛ اکثر دروس رشته گرافیک، در میان این دو دسته هستند، به این معنا که هم واحد نظری دارند و هم واحد عملی.»
وی در تکمیل این گزاره افزود: «واحدهایی از دروس گرافیک که به‌طور کلی به‌عنوان واحد نظری شناخته می‌شوند، مثل تاریخ هنر ایران و جهان، آشنایی با رشته‌های هنری معاصر و نقد و تحلیل تصویر، واحدهایی بودند که ما در دوران کرونا نه‌تنها با آنها مشکلی نداشتیم بلکه شاید خیلی بهتر در فضای مجازی تدریس شده‌اند. این موضوع به دلیل آن بود که آزمون پایان ترم از حالت آزمون کتبی‌محور، به حالت آزمون و سنجش در طول ترم تغییر یافت.»
دروس نظری رشته هنر پس از کرونا به سمت تعاملی‌شدن حرکت کرده‌اند
رمضان‌ماهی ادامه داد: «در این نوع سنجش آنلاینی دروس نظری، نمره نهایی به واسطه فعالیت‌های کلاسی دانشجویان مانند کنفرانس، پرسش و پاسخ کلاسی و میزان مشارکت دانشجویان در مباحث انجام می‌شود. همین مسائل، دروس نظری رشته هنر را که پیش از ظهور کرونا در بسیاری از موارد استادمحور بوده‌اند، ناخودآگاه به سمت تعاملی شدن پیش برده است؛ یعنی دانشجو بسیار فعال شد و استرس پایان ترم از بین رفت و درواقع پیرایشی در تدریس دروس نظری صورت گرفت که این جریان اتفاق مبارکی است.»
مدیرگروه رشته گرافیک دانشگاه سوره در ادامه عنوان کرد: «در واحدهای نظری که تعداد دانشجویان در کلاس بالغ بر30 نفر است، عملا امکان برگزاری کنفرانس برای همه دانشجویان فراهم نیست، به همین دلیل دانشجویان به گروه‌های 5 نفره تقسیم شدند و کنفرانس را به‌صورت مشترک ارائه دادند و درنهایت توان انجام کار گروهی در دانشجویان افزایش یافت.»
تاثیر نوسانات ارزی بر کیفیت آموزش دانشجویان هنر
این استاد دانشگاه در ادامه به مشکلاتی که تدریس آنلاین در ایام کرونا ایجاد کرده اشاره کرد و گفت: «برخلاف دروس نظری، برای واحدهای عملی ما با مشکلات بسیاری مواجه شده‌ایم. واحدهای عملی ما طبق آن شیوه‌های آموزشی که داریم، نیازمند کارگاه هستند؛ بخشی از آن دروس، آموزش فن‌تکنیکال است و نیازمند این است که یک‌سری از ابزارها برای اجرا در دسترس دانشجو باشد؛ برای مثال عکاسی پیشرفته، نیازمند آتلیه و لابراتوار عکاسی است و ما در این قسمت با چالش بزرگی مواجه شده‌ایم. ما نمی‌توانیم این توقع را داشته باشیم که دانشجویان وسایل پیشرفته عکاسی را داشته باشند. علاوه‌بر آن، نوسانات قیمت ارز باعث شده قیمت وسایل عکاسی چند برابر شود. واحد چاپ نیز با همین مشکل ابزار اجرا مواجه است. چاپ یک، جزء چاپ‌هایی است که دانشجو در خانه می‌تواند آن را انجام دهد اما در چاپ دو، دانشجو نیازمند آتلیه و دستگاه پرس است و متاسفانه امکان اینکه دانشجو بتواند آن را تجربه کند نداشتیم؛ البته در نیمسال دوم سال 1400-99 دانشگاه شرایط حضور دانشجویان به‌صورت گروه‌های 5 نفره و استفاده از کارگاه‌ها را ایجاد کرد. اما این حضور برای دانشجویان شهرستانی، دانشجویان با بیماری زمینه‌ای و... امکان‌پذیر نبود و آن نتیجه‌ای که باید حاصل شود متاسفانه ایجاد نشد.» وی همچنین تاکید کرد: «واحدهایی مانند طراحی، نیازمند داشتن مدل و نورپردازی است. هرچند این امکان را می‌توان در خانه فراهم کرد اما بخش مهمی از کار، اصلاحی است که استاد روی کار دانشجو به‌صورت حضوری انجام می‌دهد. به عبارت کلی‌تر، در دوران تدریس آنلاین، دانشجویان گرافیک به لحاظ استفاده از فعالیت‌های کارگاه‌محور به مشکل برخورده‌اند.»
عدم تبادل سازنده میان استاد و دانشجو از آسیب‌های اصلی گرافیک در کروناست
رمضان‌ماهی در ادامه با اشاره به برخی از مشکلات دیگری که فضای تدریس آنلاین برای بخش‌های کارگاهی آموزش گرافیک در دانشگاه‌ها ایجاد کرده، افزود: «واحد طراحی سه‌بعدی تا پیش از این در فضای کارگاه حجم کار می‌شد. به واسطه دوران کرونا و آموزش آنلاین، برای این درس تغییر محتوا انجام پذیرفت و کارگاه به سمت ساخت استاپ موشن رفت که بازتاب خوبی داشته است. اما آسیب اصلی و جدی را در واحدهایی دیده‌ایم که در رشته‌های گرافیک واحدهای بسیار مهم و اصلی هستند. مانند: پوستر، آرم و نشانه و طراحی تبلیغات که واحدهای نظری- عملی هستند. هرچند برگزاری این دروس به‌صورت کاملا آنلاین امکان‌پذیر است اما آن تبادل سازنده و خلاقی که در کلاس درس حضوری ایجاد می‌شود در فضای مجازی شکل نمی‌گیرد.»
این مدرس رشته گرافیک توضیح داد: «در بخش نظری، استاد دانشجو را با نمونه‌ها آشنا می‌کند اما در بخش عملی، دانشجو و استاد باید ارتباط حضوری داشته باشند زیرا خیلی اوقات ایده‌ها در تبادل افکار اتفاق می‌افتد. به‌علاوه در این کارگاه‌ها دانشجویان کار را در کنار یکدیگر انجام می‌دهند، هم ایده می‌دهند و از هم آموزش می‌گیرند و ما متاسفانه این پروسه را از دست داده‌ایم.»
نبود قابلیت به‌کارگیری امکانات، موجب افت تمرکز دانشجو و استاد شد
وی افزود: «در آسیب‌شناسی دوره کرونا، مساله‌ای که اصولا درنظر گرفته نمی‌شود، ارتباطی است که بین دانشجو و استاد برقرار می‌شود و باید گفت کیفیت این ارتباط در پیشرفت دانشجو بسیار مفید است و متاسفانه ما این کیفیت را هم از دست داده‌ایم. علاقه دانشجو به استاد و حس لذت از کلاس امری بسیار سازنده در پیشبرد آموزش است که در کلاس آنلاین به واسطه عدم امکان به‌کارگیری تمام قابلیت‌های کلاس آنلاینی(اعم از وب‌کم روشن برای استاد و دانشجو به‌صورت همزمان و...) سبب افت جدی تعامل کلاسی و تمرکز در آن شده است.» مدیرگروه رشته گرافیک دانشگاه سوره در ادامه به مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری آموزش گرافیک در دوران کرونا اشاره کرد و توضیح داد: «اولا سامانه‌های ایران در تمام دانشگاه‌های کشور به واسطه سرعت اینترنت، قیمت اینترنت و عدم مجانی بودن آن برای دانشجو و استاد، امکان استفاده از وب‌کم را ندارند. اگر این امکان وجود داشت که برای استفاده از فضای مجازی، تمام دانشجویان تصویر داشته باشند، بسیاری از مشکلات قابل حل بود. دومین مشکل آموزش مجازی آن است که در رشته‌هایی مانند گرافیک، دانشجو نیازمند یک سیستم کامپیوتر با کیفیت بسیار بالا برای اجرای پروژه گرافیکی است.» وی یادآور شد: «دانشگاه سوره یک سایت تخصصی گرافیک با 12 کامپیوتر دارد و امکان اینکه بچه‌ها بیایند و بخشی از پروژه‌های خود را که نیازمند یک سیستم نرم‌افزاری پیشرفته است در آنجا انجام دهند، وجود دارد. این امکان، به واسطه مجازی شدن از دست رفت. دانشجویان مجبور به خرید سیستم لپ‌تاپ و ارتقای رایانه خانگی شدند که متاسفانه به دلیل تورم فزآینده دو سال اخیر، فشار زیادی را به خانواده‌هایی که دانشجوی هنر دارند وارد کرد. با این حال در بخش آموزش نرم‌افزارها بازخورد بهتری نسبت به آموزش حضوری دریافت کرده‌ایم؛ چراکه کلاس‌ها توسط استادان یا دانشجویان ریکورد شده و خصوصا در بخش آموزش نرم‌افزار کمک شایانی به رفع اشکال دانشجویان و عدم نیاز به تکرار مکرر استاد در کلاس حضوری را ایجاد کرده است.» رمضان‌ماهی سپس به نقش و فعالیت دانشگاه‌ها در حل مشکلات تدریس آنلاین رشته گرافیک اشاره کرد و ادامه داد: «به نظر بنده پس از پایان یافتن دوره کرونا می‌شود یک کار پژوهشی انجام داد و نقاط قوت و ضعف آموزش آنلاین را بررسی کرد. دانشگاه‌هایی مانند سوره که دانشگاه‌های خودگردان هستند و ازجمله دانشگاه‌هایی هستند که رضایت دانشجو برای آنان مهم است برای جلب نظر دانشجویان و استادان، اقداماتی انجام داده‌اند؛ مثل ارتقای سرورهای آموزش آنلاین، خرید اشتراک سالانه اسکای روم، ایجاد سامانه سیباد و تعریف کلاس‌های درسی، ثبت‌نام اساتید مدعو برای استفاده از اینترنت رایگان و...؛ همچنین با برگزاری نشست‌های پیاپی دانشجویان را در مطالبه‌گری مالی اغنا کنند. اینکه تا چه اندازه این مساله برای دانشجویان حل شده مساله‌ای جداست و اینکه دانشگاه چطور می‌تواند بخش مغفول‌مانده در آموزش آنلاین دروس تخصصی را جبران کند مساله دیگر است. تاکنون دانشگاه سعی کرده طی برگزاری وبینارهای تخصصی بخشی از این مساله را پوشش دهد.»
خلأ همیاری دانشگاه با دانشجویان باید پر شود
وی با اشاره به اینکه دانشجوها توقع دارند تا دانشگاه همیاری بیشتری کند، گفت: «درحال حاضر تا حدودی این مشکلات کم شده اما باز نیاز است که این خلأ پر شود. یعنی ما اگر بتوانیم کیفیت فضای مجازی را به حد مطلوبی برسانیم که دانشجو خلأ حضور در دانشگاه را نداشته باشد، در این صورت مطالبه‌گری کاملا از بین می‌رود و این مهم‌ترین اتفاقی است که یک دانشگاه وظیفه دارد انجام دهد؛ اما متاسفانه تحقق این مورد در دست هیچ دانشگاهی نیست. زیرساخت‌های اینترنتی، هزینه‌های تهیه ابزار تخصصی و لپ‌تاپ و... اموری است که از حد اختیارات دانشگاه بیرون است و همت دولت را می‌طلبد.»
سیستم دانشگاهی باید قبل از نیاز بازار روزآمد شود
این مدیرگروه در ادامه، مساله به‌روزآوری دروس رشته گرافیک را مورد اشاره قرار داد و گفت: «رشته گرافیک بسیار نیازمند به‌روز شدن است و به نظر من در سیستم آموزش دانشگاهی ما اتفاقاتی صورت می‌پذیرد و آن اینکه سیستم دانشگاهی همیشه بعد از نیاز بازار آپدیت می‌شد نه قبل از بازار. این مساله‌ای است که در رشته گرافیک بیشتر حس می‌شود، یعنی ما در سرفصل‌های جدید مثلا در سرفصل سال 98 هنوز پیش‌بینی یک‌سری از دروس را که نیاز روز دانشجو برای جذب در بازار حرفه‌ای است، نمی‌بینیم.» این مدرس رشته گرافیک با اشاره به تجربیات به‌دست‌آمده از دوران تدریس آنلاین در دانشگاه‌ها افزود: «دانشگاه سوره متولی برگزاری همایشی شده است به نام همایش «آینده‌پژوهی؛ آموزش عالی و توسعه پایدار» و محور همایش این است که ما آینده‌ای را در نظر بگیریم و براساس نیازی که در آینده خواهیم داشت، پیشنهاد دهیم سرفصل‌های دروس و حتی نحوه آموزش آنها بهتر است به چه شکل پیش بروند تا آینده‌ای روشن‌تر پیش‌روی هنر ایران باشد.» وی درخصوص استفاده از تجربیات دوره آموزش آنلاین کرونا افزود: «شاید این پاندمی کرونا سبب شود ما هیچ‌گاه دیگر دفاع حضوری نداشته باشیم و دفاعیه‌ها‌ی ما به‌صورت مجازی باقی بماند. برای مثال در رشته گرافیک این مساله به راحتی امکان‌پذیر است و به جای هزینه‌های بالای چاپ، دانشجو می‌تواند فایل پی‌دی‌اف ارائه کند. همچنین شاید تدریس بعضی از کلاس‌های نظری یا عمومی کاملا در فضای مجازی باقی بماند؛ چرا که می‌تواند در هزینه‌های عمومی رفت‌وآمد و حتی ترافیک شهری تاثیر مثبت و بسزایی داشته باشد. تمامی این موارد در صورتی محقق می‌شود که یک کار اصولی و تحقیق علمی دقیقی روی آن صورت بگیرد.»