سارا طاهری، روزنامه‌نگار: کانونهای فرهنگی و دانشجویی متشکل از دانشجویانی با علایق دینی، فرهنگی، اجتماعی، ادبی، رسانه‌ای و هنری هستند که در تجربه فعالیت جمعی و مشارکت گروهی به‌عنوان نیمی از مهم‌ترین مجموعه‌های دانشگاهی، ازجمله اقطاب اثرگذار در مدیریت فرهنگی دانشگاه محسوب می‌شوند. تقویت این مجموعه‌ها و رشد فردی و اجتماعی آنها ازجمله مهم‌ترین رسالت معاونت فرهنگی و دانشجویی است. چندی‌پیش هم نخستین جشنواره سراسری رشد ویژه کانونهای فرهنگی دانشجویی در همین راستا برگزار شد.
مسئولان دانشگاه آزاد با برگزاری این جشنواره چند هدف را دنبال می‌کنند؛ تبیین و تحقق اندیشه‌های امام‌خمینی و حرکت در مسیر منویات مقام‌معظم‌رهبری در لزوم توجه به فعالیت‌های خودجوش فرهنگی و دانشجویی از مهم‌ترین این اهداف است. همچنین شناسایی ظرفیت و توانمندی کانونهای فرهنگی و دانشجویی، شناسایی و ارج نهادن به تولید آثار برتر و تقویت رشدهای انقلابی، هویت‌بخشی به نهادهای دانشجویی، گسترش کمی و کیفی فعالیت‌های فرهنگی گروهی و تشویق فعالان فرهنگی، اجتماعی، هنری و... در بسترهای کانونهای فرهنگی و دانشجویی از دیگر اهداف این جشنواره بود.
جشنواره رشد با هدف ارتقای کانونها و ایجاد مشوق برای دانشجویان برگزارشده و از مهم‌ترین شاخصههای این جشنواره شرکت کانونهای فعال در همه حوزههای متنوع فرهنگی است. حدود هزار اثر دانشجویی درقالب آثار هنری، فرهنگی، ادبی، رسانه و نرم افزار و... در مرحله واحدی استانی به این جشنواره ارسال شده و ۳۸۰اثر نیز پس از طی مراحل داوری در واحد و استان موفق به ورود به مرحله داوری کشوری شدند. آثار منتخب در سایت جشنواره در بخش نمایشگاه مجازی عرضه می‌شود.
روز سه‌شنبه نیز نمایشگاه مجازی جشنواره رشد به آدرس https://negarkhane.zadak.ir با حضور فرزاد جهان‌‌بین، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی رونمایی شد. از آنجایی که مهم‌ترین ماموریت دانشگاه، زمینه‌‌سازی برای بروز استعدادهای جامعه به‌ویژه دانشجویان است. دانشگاه تلاش دارد برای مشارکت هرچه بیشتر دانشجویان در فعالیت‌های فرهنگی به‌خصوص کانونها، بسترسازی کند چراکه به اذعان مسئولان این دانشگاه، فعالیت‌های فرهنگی توسط دانشجویان بسیار ارزشمندتر از اجرای همان فعالیت‌ها توسط حوزه فرهنگی دانشگاه است.
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است مشارکت همه سلایق از موجبات رشد کانونها بوده و شناسایی استعدادها در مرحله اولیه جشنواره رشد، مقدمه پرورش و معرفی این پتانسیل به جامعه است.
کانونها بهترین بستر را برای فعالیت دانشجویی فراهم می‌کنند
معصومه‌سادات رازقی، رئیس اداره کانونهای فرهنگی-اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره فعالیت‌های کانونهای فرهنگی و چالش‌های پیش‌روی آنها سخن گفت. او توضیح داد: «کانونهای فرهنگی-دانشجویی، یکی از مهم‌ترین فضاهایی است که بهترین بستر برای فعالیت دانشجویی در دانشگاه‌ها را فراهم می‌کند. درواقع کانونها، فضایی است که از تنوع بالایی برخوردار بوده تا جایی که زمینه و موضوع فعالیت در کانونها، طیف‌های وسیعی را شامل می‌شود.»
او ادامه داد: «این طیف‌ها، زمینه‌های دینی و مذهبی و بسیاری از طیف‌های دیگر را دربر گرفته است. به‌طور مثال بحث انقلاب اسلامی، فضای مجازی و رسانه، فعالیت‌های اجتماعی مانند کانونهای گردشگری و محیط زیست و... ازجمله این طیف ها هستند.»
رئیس اداره کانونهای فرهنگی-اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه زمینه و موضوع فعالیت در کانونها بسیار زیاد است، اضافه کرد: «بنابراین کانونها می‌توانند یکی از فضاهای بسیار خوب فعالیت‌های دانشجویی باشند.»
رازقی درخصوص اهداف تشکیل کانونهای فرهنگی دانشجویی نیز صحبت به میان آورد و گفت: «وقتی دانشجو وارد دانشگاه می‌شود، طبیعتا دارای یک پتاسیل، علاقه و استعداد خاص خود است؛ برحسب آن علاقه، پتانسیل یا توان خود، یکی از فضاهایی فعالیت در کانونها را انتخاب می‌کند؛ بنابراین هدف‌مان شناسایی این استعدادهاست. درواقع می‌توانیم ظرفیت افراد را در بحث کانونها شناسایی کرده و با برنامه‌ریزی این استعداد و ظرفیت را تقویت خواهیم کرد.» او توضیح داد: «در این روند، اگر دانشجو نیاز به آموزش و یا تکمیل آموزش دارد برای او دوره‌های آموزشی برقرار کرده و اگر نیازی به آموزش نداشته باشد او را به بدنه اجتماع گره خواهیم زد. به‌عبارت بهتر، فعالیت این دانشجو در سطح واحد بروز و ظهور کرده و بعد از آن میتواند در فرآیند اجتماعی‌شدن دیده شود.»
رازقی با ذکر مثالی ادامه داد: «به‌طور مثال درحال حاضر دانشجویانی در دانشگاه حضور دارند که در حوزه مستندسازی، نشریات، محیط‌زیست و... قوی هستند. این دانشجویان شناسایی شده و در کانونهای فرهنگی دانشجویی تحت آموزش دوره‌های تکمیلی قرار می‌گیرند تا بعد از فارغ‌التحصیلی در دوره کارشناسی و ارشد، علاوه‌بر سرفصل‌های درسی که در رشته خود آموخته، یک مهارتی را نیز فرا گرفته باشد.»
رئیس اداره کانونهای فرهنگی-اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه تصریح کرد: «دانشجو بعد از گذراندن دوره در کانونهای فرهنگی و دانشجویی یک کارنامه عملکرد نیز دریافت می‌کند و تجربه و آزمون و خطای خود را در دوران دانشجویی در کانونها انجام داده است. برای ما کار دانشجویی بسیار مهم‌تر از حوزههای فرهنگی است؛ چراکه دانشجو این کار را با عمق وجود و با توجه به علاقه و استعداد خود انجام می‌دهد.»
او در پاسخ به این سوال که در اداره کانونهای فرهنگی چه میزان به این هدف نزدیک شده‌اید، بیان کرد: «آخرین آیین‌نامه در حوزه کانونهای فرهنگی مربوط به سال93 بود؛ هفدهم شهریورماه سال99 آیین‌نامه جدید کانونها ابلاغ شد که این آیین‌نامه نسبت به آیین‌نامه قبلی دارای چند تفاوت بود.»
وجود استاد مشاور درکنار کانونها
رازقی درخصوص تنوع زمینه فعالیت‌ها نیز صحبت به میان آورد و تصریح کرد: «تنوع‌بخشی به زمینه‌ها و موضوعات فعالیت کانونها اولین تفاوت این آیین‌نامه با آیین‌نامه قبلی بود. وجود استاد مشاور درکنار کانونها نکته دیگری بود که در آیین‌نامه جدید مدنظر قرار گرفت. اعضای هیات‌علمی دارای تجربه و تخصص خاص خود هستند و درسوی مقابل دانشجو نیز به‌دنبال این است که در یک تخصص کار خود را در کانونها آغاز کند.»
او ادامه داد: «اگر تجربه و تخصص اعضای هیات‌علمی درکنار توان، اراده و انگیزه دانشجویان قرار بگیرد میتواند بسیار تاثیرگذار باشد. بنابراین در آیین‌نامه جدید هر کانونی برای تشکیل موظف است افرادی را به‌عنوان استاد مشاور معرفی کند که این افراد به شورای فرهنگی رفته و یکی از این افراد به‌عنوان استاد مشاور انتخاب و مصوب می‌شود.»
رئیس اداره کانونهای فرهنگی-اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی درباره شاخصههای استاد مشاور نیز توضیح داد: «این استاد مشاور باید از اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد بوده و تخصص او با موضوع فعالیت کانون همخوانی داشته باشد. یکی دیگر از وجه تمایزهای آیین‌نامه جدید با آیین‌نامه قبلی این است که شبکه‌های سراسری کانونها در آیین‌نامه جدید دیده شد؛ به‌نحوی که دبیران 30کانون که دارای موضوع فعالیت یکسانی هستند، درخواست تاسیس شبکه را ارائه دهند این درخواست به شورای فرهنگی ارسال شده و به‌محض تایید یک شبکه سراسری ایجاد می‌شود.»
به گفته او، این شبکه سراسری میتواند به‌صورت ملی برای کانونهای تحت پوشش خود برنامه‌ریزی کند؛ البته طرح‌ها در شورای فرهنگی سازمان مصوب شده و به‌صورت ملی اجرا می‌شود.
قریب به 100کانون معرفت رضوی در دانشگاه وجود دارد
رازقی تصریح کرد: «شاهد این مثال کانونهای معرفت رضوی است؛ درحال حاضر قریب به 100کانون معرفت رضوی در دانشگاه وجود دارد که سال99 حدود 47نفر از دبیران درخواست خود مبنی‌بر شبکه‌ای شدن را ارائه کرده و در شورای فرهنگی مصوب و درحال حاضر یک شبکه سراسری معرفت رضوی در دانشگاه حضور دارد.»
او گفت: «در چند سال گذشته رویکرد ایجاد کانونهای معرفتی در دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد شد؛ درواقع در حوزه کانونهای معرفی در چند سال گذشته فعالیتی نداشتیم و بنا به فرمایش حضرت‌آقا مبنی‌بر لزوم معرفت در جوانان و ایجاد شبکه‌های معرفتی، در سال97 کانونهای معرفت رضوی کار خود را آغاز کرد و از آنجایی که اولین دوره در نیشابور و مشهد بود، این کانونها با عنوان معرفت رضوی شکل گرفت. این دوره تقریبا شبیه طرح ولایت بوده که بومی‌شده دانشگاه آزاد است و همان محتویات دوره ولایت در این دوره نیز تدریس می‌شود.»
رئیس اداره کانونهای فرهنگی-اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه تشکیل کانونهای معرفت رضوی یکی از رویکردهای مدیریت جدید در دانشگاه است، اضافه کرد: «دانشجویان بعد از شرکت در این دوره‌ها می‌توانند در واحد دانشگاهی خود کانون ایجاد کرده و شبکه‌سازی کنند. بیشتر این کانونها نیز دارای وبلاگ و نشریات هستند.»
ازخودگذشتگی، روحیه ایثار و خدمت به دیگران شاخصههای کانونهای هلال‌احمر
رازقی درخصوص کانونهای هلال‌احمر نیز توضیح داد: «شاخصه مهم کانونهای هلال‌احمر، ارائه خدمت توسط این کانون‌هاست. به‌عبارت بهتر، این کانونها ازجمله کانون‌هایی هستند که بدون هیچ چشم‌داشتی کارهای جهادی انجام داده و همواره درمواقع خطر و آسیب‌ها حضور دارند. ازخودگذشتگی، روحیه ایثار و خدمت به دیگران از مهم‌ترین شاخصههای این کانون‌هاست. در دوره کرونا کانونهای هلال‌احمر خوش درخشیده و فعالیت های زیادی انجام دادند.»
به گفته او، کانونهای هلال احمر در دانشگاه آزاد اسلامی یک رکن در هر شهری بودند که مشغول خدمت رسانی به مردم بودند.
او در بخش دیگری از این گفت‌وگو درخصوص چالش‌هایی که کانونهای فرهنگی با آن مواجه هستند نیز صحبت به میان آورد و گفت: «چالش کانونها به دو بخش تقسیم می‌شود؛ بخشی از این چالشها به بدنه دانشگاه یعنی حوزه معاونت فرهنگی و بخشی به خود دانشجویان مربوط است. آنچه به معاونت فرهنگی برمی‌گردد، عبارت است از عدم اختصاص بودجه به فعالیت‌های دانشجویی نشات‌گرفته از رویکرد سلیقه‌ای معاونان است.»
برخوردهای سلیقه‌ای برخی معاونان فرهنگی واحدها با کانونها
رئیس اداره کانونهای فرهنگی-اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: «معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی همواره این تاکید را داشته که جایگاه کانونها به‌عنوان یک جایگاه قابل توجه درنظر گرفته شود. اما متاسفانه در واحدهای دانشگاهی بعضا برخوردهای سلیقه‌ای صورت می‌گیرد؛ به‌عبارت بهتر برخوردهای سلیقه‌ای معاونان فرهنگی واحدها با کانونها یکی از مهم‌ترین چالش‌هاست. این برخوردهای سلیقه‌ای هم اختصاص بودجه و هم حضور دبیران کانونها در شورای فرهنگی را شامل می‌شود.»
رازقی در ادامه عنوان کرد: «این برخوردها در حالی است که در این خصوص یک بخشنامه به تمام معاونان واحدها ابلاغ شده مبنی‌بر اینکه تمام دبیران کانونها خصوصا زمانی که طرحی را به شورای فرهنگی ارائه کرده‌اند باید در جلسات شورای فرهنگی حضور داشته باشند. بخشی از واحدها به این بخشنامه توجه کرده ولی متاسفانه بخشی از واحدها سلیقه‌ای عمل می‌کنند. این درحالی است که مکررا به واحدها تذکر داده شده و حسب مورد به شکایاتی که ارسال می‌شود ورود کرده و تلاش می‌کنیم این چالشها را حل کنیم.»
انگیزه دانشجویان برای ارتقای سطح کانونی کم است
او درخصوص چالش‌هایی که به دانشجویان مربوط است گفت: «انگیزه دانشجویان برای ارتقای سطح کانونی کم است؛ ما دوره‌های مهارت‌افزایی کانونها را برگزار می‌کنیم؛ به‌طور مثال به دبیران کانونها گفته می‌شود دوره آشنایی با نرم‌افزار و... قرار است برگزار شود. متاسفانه استقبال دبیران از این دوره‌ها کم بوده و جوشش دانشجو در فراگیری این مهارت‌ها کم است. درواقع دانشجویان دغدغه‌مند بوده و به کار نیز ورود می‌کنند اما درطول مسیر تلاش نمی‌کنند تا سطح خود را ارتقا دهند.»
رئیس اداره کانونهای فرهنگی-اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «یکی دیگر از چالش‌های مربوط به دانشجویان این است که دانشجویان کادرسازی نمی‌کنند. وقتی یک هیات‌موسس کانونی را ایجاد می‌کند نیروهایی بعد از خود را تربیت نمی‌کنند و به‌محض فارغ‌التحصیلی این روند به فراموشی سپرده می‌شود.»
جشنواره رشد بستری برای انعکاس ظرفیت‌های قابل توجه کانونها
رازقی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درخصوص جشنواره سراسری رشد نیز توضیح داد: «آیین‌نامه جشنواره سراسری کانونهای فرهنگی، هنری، دینی و اجتماعی «رشد» به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین جشنواره‌های دانشگاهی در دانشگاه آزاد اسلامی با هدف بروز و ظهور توانمندی‌ها و دستاوردهای خانواده بزرگ کانونها در مهرماه سال گذشته ابلاغ شد.»
او اضافه کرد: «این جشنواره درون‌دانشگاهی به‌عنوان عرصه تجلی توانمندی‌ها و استعدادهای ارزشمند کانونهای فرهنگی، هنری، دینی و اجتماعی، بستری مناسب برای انعکاس ظرفیت‌های قابل توجه کانونها است.»
او با بیان اینکه نخستین دوره این جشنواره با تشکیل شورای سیاستگذاری در معاونت فرهنگی و دانشجویی و انتخاب و معرفی دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان به‌عنوان دبیرخانه مرکزی آغاز به کار کرد، ادامه داد: «پس از درج فراخوان و اطلاع‌رسانی گسترده، مستندات و آثار گردآوری و توسط هیأت داوران جمع‌بندی و نفرات برتر هر رشته در مرحله استانی به تفکیک به دبیرخانه مرکزی معرفی شدند.»
به گفته رئیس اداره کانونهای فرهنگی-اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، این جشنواره در سه بخش رقابت برترین‌ها، بخش شناسایی و معرفی ظرفیت‌ها و بخش توانمندسازی و آموزش با معرفی کانونها، دبیران و اعضای برتر همچنین ایده‌ها و طرح‌ها و آثار فردی و گروهی برتر اجرا شد.»
رازقی با بیان اینکه برگزیدگان کشوری جشنواره به‌زودی معرفی خواهد شد، تصریح کرد: «همچنین همزمان با اجرای جشنواره، به‌روزرسانی وضعیت کانونها نیز در سامانه مدیریت صورت پذیرفت. درحال حاضر 1235کانون در سامانه ثبت شده است که از این تعداد 165کانون در زمینه فرهنگ و تمدن، 355کانون در زمینه دینی و مذهبی، 233کانون در زمینه انقلاب اسلامی، 292کانون در زمینه اجتماعی، 157کانون در زمینه هنر و ادبیات و 33کانون در زمینه رسانه و فضای مجازی مشغول به فعالیت هستند.»