فرهیختگان: هم رسانه را خوب می‌شناسد و هم علم اقتصاد را. عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران در هر دو حوزه، در بالاترین سطح سال‌ها مسئولیت داشته است. از سال1359 که به صداوسیما رفت تا سال1373 که به کارش در این سازمان پایان داد، 9سال مدیرکل خبر و 5سال نیز معاون سیاسی سازمان صداوسیما بوده است. در سال73 از صداوسیما وارد حوزه اقتصاد شد ریاست بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران را برعهده گرفت. او اکنون یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم است؛ کاندیدایی که می‌خواهد و می‌تواند از هر دو حوزه تخصصش بیشترین بهره‌برداری را علیه رقیبانش داشته باشد. برخلاف تجربه سال‌ها مدیرکلی خبر در صداوسیما که در مناظرات انتخاباتی می‌تواند به مددش بیاید، سوابق اقتصادی‌اش به حرکت در لبه تیز یک شمشیر می‌ماند. همتی در 3سال گذشته ریاست بانک مرکزی دولت روحانی را برعهده داشته است. در دوره ریاست او بر بانک مرکزی، دلار جهش‌های پرشتابی را تجربه کرد و در همین دوران بود که دولت با وعده‌های دروغین، سرمایه مردم را به بورس کشاند و سپس آن را به نابودی برد و از این طریق تنها در سال99 حدود ۲۳۰هزارمیلیارد تومان سود کسب کرد.

مشکل اصلی همتی در انتخابات پیش‌رو، نقشی است که خود او در وضع موجود ایفا کرده است. به‌طور حتم او در قامت رئیس‌کل بانک مرکزی، بیش از آنکه در مناظرات بخواهد دیگران را به چالش بکشد، باید پاسخگوی عملکرد خود باشد. با این حال برای همتی، یافتن آمار و ارقام و این ادعا که اگر کس دیگری جای من بود، دلار به بیش از 50هزار تومان هم می‌رسید، خیلی سخت نیست؛ چراکه براساس نقل‌قولی از وینستون چرچیل، نخست‌وزیر بریتانیا «دو جور دروغ داریم: یکی دروغ‌های بی‌شرمانه و یکی هم ارائه آمار و ارقام.» در کوله همتی هرچه نباشد، آمار و ارقام به وفور یافت می‌شود. او سال‌ها عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی بوده و به گفته خودش از سال88، دیگر در جلسات حزب شرکت نکرده ولی با این حال گزینه پیشنهادی مرحوم هاشمی‌رفسنجانی به حسن روحانی برای ریاست بانک مرکزی دولت یازدهم بوده است.

همتی اگرچه پیش از ثبت‌نام در انتخابات به سازوکار انتخاباتی اصلاح‌طلبان نیز تمکین کرد و در جلسات آنها شرکت کرد اما نتوانست یکی از 14گزینه‌ نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان شود. درباره حضور او در انتخابات ریاست‌جمهوری گمانه‌زنی‌هایی در فضای سیاسی می‌شد اما کمتر کسی باور می‌کرد که همتی چنین ریسک بزرگی بکند و در شرایطی که مردم در بالاترین حد از نارضایتی از عملکرد اقتصادی او و دولت قرار دارند، کاندیدای ریاست‌جمهوری شود. او را درکنار محسن مهرعلیزاده، می‌توان کاندیداهای اصلاح‌طلب در نظر گرفت اما مشکل بتوان پیش‌بینی کرد که آیا احزاب اصلاح‌طلب حاضر به حمایت از همتی خواهند شد یا خیر؟ به‌طور حتم او کاندیدای نهایی کارگزاران سازندگی است اما این حزب برای اعلام حمایت منتظر تصمیم اصلاح‌طلبان است.

آن‌طور که گفته شده، قرار است کارگزاران سازندگی نشستی با همتی و مهرعلیزاده داشته باشند و پس از آن تصمیم‌شان را بگیرند اما این تصمیم تا پیش از جمع‌بندی نهاد اجماع‌ساز صراحتا عنوان نمی‌شود. کارگزارانی‌ها در تلاش و رایزنی هستند تا به‌جای تکروی، اصلاح‌طلبان را برای حمایت از همتی متقاعد کنند. اگرچه اصلاح‌طلبان پس از بررسی‌های شورای نگهبان اعلام کردند کاندیدایی در انتخابات ندارند اما رایزنی‌ کارگزاران برای رصد فضا و بررسی مناظرات و تصمیم‌گیری احزاب اصلاح‌طلب پس از آن همچنان ادامه دارد. آنها امیدوارند نهاد اجماع‌ساز در آستانه انتخابات حمایت از یکی از کاندیداها را رسما اعلام کند. برای دستیابی به چنین هدفی از هفته گذشته، شبکه رسانه‌ای کارگزاران سازندگی درحال تدوین مطالبی هستند که همتی باید در شبکه‌های مجازی و برنامه‌های تبلیغاتی خود مطرح کند. آنها می‌خواهند در همین فرصت کم او را آماده تقابل جدی با سایر کاندیداهای ریاست‌جمهوری کنند و برای جنگاوری، قلب یک انسان جنگجو را به او پیوند بزنند. همتی شاید بیش از آنکه بتواند با ایده‌های ایجابی توجه افکارعمومی را به خود جلب کند، تلاش می‌کند دیگران را به اظهارنظر در  این ‌باره وادارد و سپس با حمله به برنامه‌های اقتصادی دیگر کاندیداها، برای خود وجاهتی کسب کند. به‌عبارت ساده‌تر، او به‌جای اینکه حرکت معناداری داشته باشد، به انتظار می‌نشیند تا از دیگران حرکت اشتباهی سر بزند تا با یک ضربه کار را تمام کند. به چنین روشی در بازی شطرنج «زوگزوانگ» یا دشمن خاموش گفته می‌شود. در این حرکت طرف مقابل با توجه به شرایط بدی که دارد، تمایلی به انجام حرکت ندارد زیرا می‌داند هر حرکتی که انجام دهد، به دردسر می‌افتد و درنهایت حرکت به ضررش تمام خواهد شد. شطرنج‌باز در این حالت، نه کیش است نه مات. او حق حرکت دارد اما حرکات بی‌فایده که منجر به مات شدنش می‌شود. همتی روی چنین صحنه‌ای برای کاندیداهای رقیب و به‌ویژه سیدابراهیم رئیسی با توجه به اقبال مردمی‌اش سرمایه‌گذاری کرده است. اگرچه رئیسی در قوه‌قضائیه توانست با تکیه بر اجرای عدالت، عملکرد مطلوبی از خود برجای گذارد اما تمرکز بر عدالت در حوزه اجرا، آن‌هم در برابر کسی که سال‌ها با آمار و ارقام سروکار داشته است، کمی دشوار به‌نظر می‌رسد. البته اینکه سایر کاندیداها با توجه به نقش همتی در وضع موجود اجازه چنین جولانی به همتی بدهند نیز کمی دور از ذهن است. اینجاست که شاید تجربه رسانه‌ای بتواند کمی به همتی کمک کند.

  ناکام در بانک مرکزی

مرداد ۹۷ وقتی عبدالناصر همتی در تلاطمات بازار ارزی جایگزین ولی‌الله سیف در بانک مرکزی شد، با گرفتن اختیارات بی‌سابقه‌ای از سران سه قوه وعده داد در آینده افزایش نرخ ارز، حجم نقدینگی و میزان تورم را کنترل کند. اما اکنون که نزدیک به سه‌سال از مدیریت وی در بانک مرکزی گذشته است آمارها نشان می‌دهد همتی نه‌تنها در کنترل سه پارامتر فوق موفق نبوده بلکه شرایط نیز نسبت به دوران ولی‌الله سیف بدتر شده است. در این نوشتار سعی داریم نگاهی کوتاه به عملکرد همتی در این سه بخش بپردازیم.

  تضعیف ارزش پول ملی

در چندماه پایانی حضور سیف در بانک مرکزی نرخ دلار از ۳۵۰۰تومان به ۸۱۰۰تومان جهش قیمت داشت. همین بی‌ثباتی در بازار ارز مهم‌ترین عامل برکناری سیف و جایگزینی عبدالناصر همتی شد؛ اما اگر مبنا را قیمت 23هزار و 466تومانی هر دلار آمریکا در روز گذشته بگذاریم، باید گفت در دوران مدیریت همتی بر بانک مرکزی ارزش پول ملی به شکل فاجعه‌باری کاهش پیدا کرد. به‌عبارت ساده‌تر، در این سه‌سال نه‌تنها نرخ ارز کاهش پیدا نکرده بلکه شرایط نسبت به قبل یعنی دوران ولی‌الله سیف بدتر هم شده است .

رشد حجم نقدینگی

سیاه‌ترین بخش کارنامه عملکردی همتی در بانک مرکزی مربوط به افزایش افسارگسیخته حجم نقدینگی می‌شود. در سه‌سال گذشته که همتی رئیس‌کل بانک مرکزی بوده، به‌اندازه نصف تاریخ اقتصاد ایران نقدینگی تولید شده است و روزانه حدود هزارمیلیارد تومان نیز بر میزان آن افزوده می‌شود. ریشه این پدیده مخرب اقتصادی به افزایش پایه پولی کشور توسط بانک مرکزی و توان بالای بانک‌ها در خلق پول بازمی‌گردد. درواقع بانک‌ها با سوءاستفاده از سیاست‌های کلی بانک مرکزی و بهره‌مندی از اختیارات موسع‌شان در زمینه خلق پول خود به‌تنهایی عامل حدود ۹۰درصد از تولید نقدینگی در کشور هستند. همین موضوع باعث شده است در سالیان اخیر به‌جای رونق و جهش تولید در داخل کشور شاهد رونق بازارهای غیرمولد و بعضا مخرب مانند مسکن، طلا و ارز و درنتیجه افزایش گرانی باشیم.

  افزایش نرخ تورم

کنترل نرخ تورم یکی دیگر از وعده‌های همتی در مرداد۹۷ بود اما آمارهای رسمی در این مورد نیز نشان می‌دهد شرایط بدتر شده است. زمانی که همتی رئیس‌کل بانک مرکزی شد نرخ تورم حدود 8.7 درصد بود اما اکنون به‌دلیل سیاست‌های غلط بانک مرکزی مانند افزایش بی‌ضابطه پایه پولی، نرخ تورم بنابر آخرین اعلام‌نظر رسمی رئیس مرکز آمار به حدود 38.9 درصد رسیده است .

متاسفانه همتی علاوه‌بر افزایش حجم نقدینگی، رکورددار افزایش حجم پایه پولی در کشور نیز هست به‌نحوی که فقط در سال گذشته حدود ۱۰۰هزارمیلیارد تومان بر حجم پایه پولی کشور افزوده شده است و این موضوع خود به‌تنهایی می‌تواند عامل خیلی از مشکلات اقتصادی امروز کشور ما مانند نرخ بالای تورم باشد.