با توجه به تفاوت نامزدها و لزوم شکل‌گیری رقابت واقعی، یکی از مطالبات اصلی مردم در انتخابات 1400، تخصصی شدن مناظره‌هاست. بسیاری انتظار دارند این رویکرد مدنظر صداوسیما قرار بگیرد. درباره این موضوع که می‌تواند تفاوت نامزدها را مشخص کند، «فرهیختگان» با سعید آجرلو، کارشناس مسائل سیاسی گفت‌وگو کرده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه از نظر می‌گذرانید.
با توجه به اینکه در زمان مناظره‌ها، تفاوت نامزدها مشخص می‌شود، یکی از نکاتی که وجود دارد این است که مناظره‌ها باید برنامه‌محور و تخصصی با رویکردهایی اعم از عدالت آموزشی، شفافیت، اقتصاد و سیاست خارجی باشند، در این خصوص و اینکه چطور تمایزها بروز خواهد کرد، تحلیل شما چیست؟
این انتخابات از چند جهت با انتخابات گذشته متفاوت است، البته این نکات را در مقام تحلیل و نه داوری و ارزش‌گذاری مطرح می‌کنم؛ به نظر من در این انتخابات اساسا رای سیاسی به آن معنا نداریم و بخشی از این اتفاق، ناظر به ضعف جریان اصلاحات و گزینه‌هاست.
طبیعی است وقتی انتخابات سیاسی نداشته باشید، رقابت از موضع سیاسی نیز شکل نمی‌گیرد و رقابت از موضع سیاسی وارد فضاهایی تخریبی شده و آرا معنای سیاسی می‌یابد. بنابراین در این انتخابات، آرا به معنای سلبی و نه سیاسی خواهد بود؛ البته نمی‌توان گفت این کنشی که رای‌دهنده‌ها انجام می‌دهند خالی از مفهوم و محتوای سیاسی است اما در بین 5 نامزد منتسب به جریان اصولگرا یا انقلاب این خصلت چندان قابل تفکیک تا قبل از مناظره‌ها نیست و هویت ندارد.
هویت اصلی انتخابات و اینکه رقابت در انتخابات از کجا شروع می‌شود و نقطه عزیمت و آغاز رقابت در انتخابات کجاست، به برنامه نامزدها بازمی‌گردد، ازاین‌رو برنامه‌های ایجابی و دارای راه‌حل، تاثیرگذار است؛ یعنی اینکه شما مشکلات و آسیب‌ها را بشناسید و برای آسیب‌ها بتوانید پاسخ‌های معتبر، شدنی و اجرایی مطرح کنید.
مثلا اینکه چگونه می‌خواهند هم تورم و هم رکود را با هم کنترل کنند جزء مباحث جدی اقتصادی است. شما وقتی می‌خواهید تورم را کنترل کنید، منجر به رکود می‌شود و اگر بخواهید رکود را کنترل کنید منجر به تورم خواهد شد و هر دو مورد را سال‌هاست با هم داریم. بنابراین مسائل دارای محدودیت‌های جدی است و اینکه چگونه می‌خواهیم به این محدودیت‌ها پاسخ دهیم، نیازمند این امر است که به موضوع انتخابات شب‌امتحانی نگاه نشود. بلکه باید به موضوع انتخابات در یک فرآیند زمان‌دار و باحوصله و صبر زیاد نگاه کرد.
اینکه در شب انتخابات مثل سال 92 یک شعاری بدهید و با آرای سلبی بتوانید رقبا را شکست دهید، نتیجه همان چیزی می‌شود که در 8 سال اخیر دیدیم؛ وقتی رئیس‌جمهور می‌خواهد سر کار بیاید، تازه فرصتی می‌خواهد تا برنامه‌ها را بنویسد و بعد به بخش اجرا برود اما اگر نگاه ما از ابتدا ایجابی و راه‌حل‌محور باشد، حتما شرایط برای رای مردم بهتر می‌شود و آنها در این شرایط براساس کنش‌های احساسی و هیجانی رای نمی‌دهند، درواقع کنش‌ها مبتنی‌بر اهداف عملیاتی و معطوف به راه‌حل پیش می‌رود.
تمرکز مناظره‌های صداوسیما باید برخلاف دوره‌های قبل روی ارائه برنامه نامزدها باشد
پس قائل هستید صداوسیما باید برخلاف دوره‌های پیش، امسال تمرکز را روی ارائه برنامه نامزدها بگذارد؟
بله، اساسا غیر از این باشد، اشتباه است. در همین مصاحبه‌های 4 روز اخیر مشاهده می‌کنیم برخی نامزدها واقعا برنامه ندارند و برخی نیز بسیار ناآماده هستند و به‌عنوان نمونه حرف‌های کلی می‌زنند و شعار می‌دهند. بنابراین این‌طور نمی‌توان انتخابات را رقابتی کرد و راه‌حل در این امر ایجاد نمی‌شود.
نامزدها باید کلیات، رویکرد و جهت‌گیری را نسبت به مسائل بیان کرده و درعین‌حال راه‌حل‌های عملی و معتبر و اجرایی و معطوف به محدودیت‌ها را ارائه کنند.
به‌طور مثال اگر می‌خواهید نظام بانکداری را اصلاح کنید، این موضوع در 6 ماه و یک سال شدنی نیست، این بانکداری قدمتی در ایران دارد که یک‌شبه ایجاد نشده که یک‌شبه نیز از بین برود؛ ورشکستگی بانک‌ها ممکن است منجر به بی‌اطمینانی مردم به نظام بانکی شود، ازاین‌رو لازم است نظام بانکی اصلاح شود و حتما اصلاحات ساختاری نیاز است اما این اصلاحات شعاری نیست.
مساله سربازی بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و با هدف فریب است
نامزد دیگری درباره بورس صحبت‌هایی می‌کند و ادعا دارد چند روزه مشکلات بورس را حل می‌کنم. مگر مشکلات بورس چند روزه به وجود آمده که چند روزه حل شود؛ کمااینکه مسئولیت‌هایی در گذشته هم داشته‌اند، اما آیا توانسته‌اند مسائل بورس را حل کنند یا نیت فقط شعار دادن است؟ همچنین ادعا درباره حل کردن مساله سربازی بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و بیشتر با هدف فریب است. درواقع آنها به‌صورت پیچیده هم عمل نمی‌کنند که بگوییم برنامه‌ای دارند، لذا برخی نامزدها خیلی ناآماده هستند.
به نظر می‌رسد برخی از آنها به‌خاطر تایید شورای نگهبان، غافلگیر شده‌اند.
بله، درباره آقای مهرعلیزاده واقعا ناآمادگی را شاهد هستم. ایشان برای این عرصه آماده نیستند و کاملا ناآماده آمده است. درباره آقای همتی نیز تناقض‌های عجیبی در کمپین ایشان مشاهده می‌شود، درباره نامزدهای اصولگرا نیز کم‌وبیش درباره برخی این وضعیت را شاهد هستم که نوع رفتار آنها نشان می‌دهد باید آماده‌تر می‌بودند.