مریم عاقلی، روزنامه‌نگار: یک‌سال از عملکرد مجلس یازدهم گذشت و اکنون می‌‌توان برآیند عملکرد مجلس یازدهم را بررسی کرد. برای این منظور و بررسی مهم‌ترین طرح‌های اقتصادی و معیشتی و همچنین مرور نقاط‌ضعف مجلس، با محسن زنگنه عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کرده‌ایم. متن این گفت‌وگو در ادامه آمده است.

برخی طرح‌هایی همچون تامین کالاهای اساسی، مالیات بر خانه‌های خالی و ایجاد تعادل بازار بورس را از اقدامات موثر مجلس یازدهم به‌ویژه در حوزه اقتصاد می‌دانند. از نظر شما مهم‌ترین طرح‌های اقتصادی و معیشتی در مجلس یازدهم چه طرح‌هایی بوده است؟

مهم‌ترین کاری که این مجلس در حوزه اقتصاد انجام داد، این بود که حوزه اقتصاد را به ریل اصلی خود بازگرداند. زمانی که مجلس یازدهم شروع شد، این نهاد جایگاهی در تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی کشور نداشت و نمونه آن بحث بنزین بود، قبل از آن در بهار سال99 دولت از شورای سران برای افزایش انتشار اوراق مجوزی گرفته بود، بنابراین مهم‌ترین کاری که مجلس انجام داد، درطول این 9ماه از زمان شروع کار مبدا تصمیم‌گیری‌های اقتصادی در کشور شد.

به‌صورت مصداقی چه طرح‌هایی مدنظر شماست؟

 به‌نظر من اوج این موضوع در قضیه بودجه و رد کلیات بودجه بود که باعث شد جلوی ایجاد منابع صوری در قانون بودجه گرفته شود؛ همچنین بخش عمده‌ای از جوانان وارد مجلس یازدهم شدند و ترکیب مجلس کاملا تغییر کرد و علی‌رغم اینکه مجلس در سال اول وقت زیادی را به چیدمان ساختارها اختصاص می‌دهد، اما این مجلس در حوزه معیشتی و اقتصادی در مقایسه با مجالس دیگر در سال اول، عملکرد بهتری داشت. مثلا الحاقیه‌ای به قانون سال99 درخصوص بحث تامین قیر رایگان انجام شد، بلافاصله بعد از آن طرح معیشت بود که دولت انجام نداد ولی مجلس دولت را مجبور کرد یارانه معیشتی را نه با فرمول مجلس اما با توافقی که بین دولت و مجلس انجام شد دنبال کند و این امر در سال99 که تورم به‌شدت افزایش یافت کمک زیادی به خانواده‌های محروم کرد.

در اصلاح ساختار بودجه ارزیابی شما از عملکرد مجلس یازدهم چیست؟

اصلاح ساختار بودجه عملا یک بحث اقتصادی بود که برای اولین‌بار این کار کلید خورد، هرچند این طرح به شورای نگهبان رفت و در رفت‌وبرگشت با شورا به قانون بودجه1400 نرسید، اما بسیاری از احکام قانون اصلاح ساختار بودجه عملا در بودجه1400 در تبصره‌ها اعمال شد.

 نکته بعدی بحث مالیات بر خانه‌های خالی بود که حدود 3هزار میلیاد تومان به منابع مالیاتی کشور در بودجه سال1400 کمک کرد. علاوه‌بر آن، قانون مالیات بر عایدی سرمایه قانون بسیار خوبی در حوزه عدالت مالیاتی بود.

موضوع دیگر بحث اصلاح قانون بانک مرکزی است، علی‌رغم اینکه در جزئیات قطعا اشکالات و ایرادات جدی وجود دارد اما کلیات این طرح مصوب شد و در دستورکار کمیسیون و مجلس قرار گرفت. در حوزه حمایت از صنایع پایین‌دستی نفت و پالایشگاه‌ها نیز قانونی را قبلا در باب حمایت از صنایع پایین‌دستی نفت داشتیم که در سال اول مجلس این قانون اصلاح شد و اتفاق خوبی برای رشد صنایع پایین‌دستی در حوزه نفت و پتروشیمی به‌همراه خواهد داشت.

در حوزه کسب‌وکار با توجه به شرایط فعلی به‌نظر نیاز به اقدامات و طرح‌های جدی‌تری است. مجلس در این زمینه چقدر موثر بود؟

در حوزه کسب‌وکار، بحث قانون مالیات بر ارزش افزوده اصلاح شد که اثرات بسیار خوبی را در حوزه منابع و تامین منابع بودجه دولت خواهد داشت. همچنین در حوزه کسب‌وکار در کمیسیون جهش تولید، در ماده7 قانون حمایت از تولید و اصل44 که درخصوص مجوزهاست نیز اصلاحات خوبی انجام شد و اگر مراحل تصویب را بگذراند، اتفاق بسیار خوبی در حوزه بهبود فضای کسب‌وکار و کاهش بروکراسی اداری درخصوص اصل مجوزها و همچنین از بین بردن برخی رانت‌ها و انحصارهایی که در حوزه کسب‌وکارها وجود دارد، خواهد افتاد.

در حوزه کشاورزی مصوبه‌ای داشتیم که قیمت‌گذاری کالاهای اساسی کشاورزی را اصلاح کرد؛ چراکه یکی از مشکلاتی که در حوزه کشاورزی داشتیم این بود که قیمت‌گذاری کالاها توسط دولت زمانی انجام می‌شد که برای کشاورز موثر نبود، لذا قانون و طرحی مصوب شد که ثمرات اولیه آن را در سال گذشته مشاهده کردیم.

یکی از اصلی‌ترین انتقادها به عملکرد دولت، کشاندن مردم به بورس و نابودکردن سرمایه آنها بود. مجلس بارها به این مساله انتقاد کرد اما هیچ راهکاری برای نجات از این وضعیت تدارک دیده نشده است.

طرحی درقالب لایحه در باب بورس ازسوی دولت آمد و مجلس در دستورکار قرار داد که در راستای افزایش سرمایه شرکت‌های دولتی که در بورس هستند، بود و در مقطعی کمک بسیار خوبی به افزایش عرضه در بازار سرمایه کرد. یکی از طرح‌های مهم اقتصادی دیگر مجلس یازدهم بحث جهش تولید مسکن بود که یکی از اتفاقات خیلی خوب مجلس در حوزه مسکن بود؛ با توجه به اینکه مسکن صنعت پیشران در حوزه اقتصاد است و تقریبا براساس آن طرح، دولت ساخت حدود یک‌میلیون مسکن در سال را متعهد می‌شود و این موضوع با سازوکارهایی است که پایه‌های نقدینگی کشور را افزایش ندهد. نکته دیگر نیز تغییراتی است که مجلس درخصوص بودجه1400 ایجاد کرد، ما حدود 32هزار میلیارد تومان را فقط در یک قلم از منابع تبصره14 را به بحث حمایت از تولید اختصاص دادیم و اولین‌بار برای راه روستایی، آب روستایی و محرومیت‌زدایی بودجه مجزایی را به استان‌ها تخصیص دادیم.

‌‌در یک‌سال اخیر، مهم‌ترین انتقادها و نقاط‌ضعف مجلس فعلی از نگاه شما چیست؟ با توجه به اینکه بسیاری عدم تصویب طرح شفافیت یا دریافت خودروی دنا ازسوی نمایندگان را برخلاف شعارهای اولیه آن می‌دانند.

قطعاً انتقاد وجود داشته و اشکالاتی در کار مجلس وجود دارد، اما اگر بخواهم مهم‌ترین موضوعات را بیان کنم، در بحث شفافیت باید بگویم علت تاخیر در تصویب کلیات شفافیت این بود که این قانون ضعف‌هایی داشت و نگرانی بود که با این طرح حرکت مجلس به‌سمت رویکرد پوپولیستی برود؛ یعنی نمایندگان و فضای صحن از این امر نگران بودند.

البته بیشتر نمایندگان فعلی را نمایندگان انقلابی تشکیل می‌دهند و از این‌رو آنها با شفافیت موافق هستند، این موضوع دو بعد دارد؛ یک بعد این است که یک نماینده چقدر ثروت دارد، چه مزایای اقتصادی در دوره نمایندگی وی وجود دارد، به کجاها سفر می‌کند، چه کاری انجام می‌دهد که اکثر نمایندگان با این موارد موافق هستند ولی آن بخشی که محل ابهام و سوال بود این است که آرای نمایندگان را در معرض دید عموم قرار دهیم که البته من جزء کسانی هستم که با این بخش نیز مخالفتی ندارم اما عده‌ای از نمایندگان این نظر را دارند که این امر ممکن است مجلس را به‌سمت تصمیمات پوپولیستی و غیرکارشناسانه ببرد چون نمایندگان به رای مردم نیاز دارند و حوزه انتخابیه و اقشار مختلف مردم از آنها انتظاراتی دارند که خیلی از این انتظارات ممکن است با مصالح کشور همخوانی نداشته باشد.

لذا ممکن است نماینده بین دوراهی که مصالح منطقه‌ای و مصالح قشر خاصی را مدنظر قرار دهد یا مصالح عموم کشور بماند و در این صورت ممکن است تصمیمات به‌گونه‌ای گرفته شود که درنهایت مصالح کشور تحت‌الشعاع قرار گیرد. این نکته‌ای بود که باعث شد این طرح سرعت لازم را نداشته باشد.

درباره دریافت خودروی دنا و حقوق و مزایای نمایندگان که سروصدای بسیاری ایجاد کرد، چطور؟

مجلس در یک‌سال اول خود در تیررس رسانه‌ها و افراد بود آن‌هم به این دلیل که برخی فکر می‌کردند ممکن است رئیس مجلس یا برخی اعضای مجلس بخواهند در انتخابات نقش‌آفرینی کنند. این امر سبب شد قدری برای مجلس حاشیه‌سازی صورت گیرد، درباره حواشی‌ای که درخصوص نمایندگان در بحث حقوق و مزایا و ماشین مطرح شد باید بگویم زمانی که مجلس یازدهم شروع به‌کار کرد، مجلس دهم بسیاری از ردیف‌های مربوط به مجلس را تحویل داد، یعنی برای آن بودجه‌ای ندیده بودند. اگر بودجه مجلس یازدهم را با بودجه مجلس دهم در سال آخر مقایسه کنید خواهید دید رشد بسیار اندکی داشته است، درحالی‌که از تورم اطلاع دارید، حتی حقوق کارمندان دولت حدود 50درصد افزایش یافت، اما هزینه‌ها چه در حوزه حقوق و چه در حوزه امکانات در مجلس یازدهم نسبت به مجلس دهم به‌شدت کاهش یافت. ازسوی دیگر نکته‌ای که وجود داشت این بود که حساسیت‌ها نسبت به مجلس خیلی بالا بود و شاید هیات‌رئیسه مجلس به‌خصوص در حوزه‌هایی که به نمایندگان خدمات ارائه می‌کردند، باید با تدبیر بیشتری شرایط را می‌سنجید و تصمیم می‌گرفت، از این‌رو شاید این تصمیماتی که در مجلس برای مباحث رفاهی نمایندگان انجام شد نسبت به مجالس قبلی تقریبا تغییری نداشت و حتی ارزش واقعی آن کمتر شد، اما چون شرایط خاصی بر مجلس یازدهم حاکم بود و این نمایندگان با شعارهای ویژه‌ای بر کرسی‌های مجلس نشسته بودند انتظارات از این مجلس متفاوت بود، از این‌رو هیات‌رئیسه می‌توانست با تدبیر بهتری این حواشی را کمتر کند.

حواشی مجلس و دولت بیشتر درباره چه موضوعاتی بود؟ مانند یارانه معیشت، دولت چگونه درباره تصمیمات شما عمل کرد؟

ابتدا بحث معیشت را آقایان به اعانه تشبیه می‌کردند. با اینکه یارانه معیشت را بعدها خود دولت به این جمع‌بندی رسید که باید پرداخت کند یا در باب قیر رایگان تعبیر به رانت می‌کردند و این درحالی بود که نوع قانونی که در مجلس نوشته بودیم جلوی هر نوع رانت‌خواری را می‌گرفت و مشکلات قوانین قبلی را رفع می‌کرد.

ازسوی دیگر بحث مالیات بر مسکن را دوستان دولت به‌گونه‌ای تعبیر می‌کردند که گویا قرار است قیمت مسکن افزایش یابد و حتی ما را متهم می‌کردند که مجلس باعث افزایش قیمت مسکن شده است، لذا این حاشیه‌ها به سه دسته تقسیم می‌شود. بخشی را کاملا موافق هستم که تدبیر هیات‌رئیسه و مجلس می‌توانست آنها را کم کند که بخش اندکی از این حاشیه‌ها بود و بخشی از این حاشیه‌ها توسط مجموعه‌های سیاسی دامن زده می‌شد که احساس می‌کردند ممکن است رئیس مجلس به‌عنوان چهره در انتخابات ریاست‌جمهوری حاضر شود و بیشتر بحث سیاسی داشت.

 بخشی از این حاشیه‌ها نیز توسط دولت و دولتمردان در فضاهای رسانه‌ای و مجازی تقویت می‌شد و متاسفانه به‌دلیل اینکه دستگاه‌های رسانه‌ای مجلس آن تکثر و قدرت رسانه‌های دولت را نداشتند، ایجاد مشکل می‌کرد. به‌عنوان مثال مجلس متهم به این می‌شد که باعث افزایش قیمت ارز است و معاون‌اول رئیس‌جمهور مطرح می‌کرد مجلس اجازه نداده قیمت ارز کاهش یابد درحالی که این موارد موضوعات کذبی است که هیچ‌یک با واقعیت‌های عملکرد مجلس تناسب نداشته است.