در ارتباط با وضعیت موجود، سهل‌انگاری‌های احتمالی و برخی از اظهارات در ارتباط با عبور از پیک چهارم، وضعیت واکسیناسیون کرونا در کشور و سرعت و روند انجام این کار، چشم‌انداز آینده و راهکارهایی برای عدم ورود به پیک پنجم با سیدعلیرضا ناجی، رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا گفت‌وگویی انجام دادیم.

ناجی با گلایه از برخی اظهارنظرها در ارتباط با وضعیت پیک چهارم کرونا در کشور به «فرهیختگان» گفت: «درحال حاضر دو واریانت غیر از واریانت بریتانیایی که غالب ایران است، در ایران شناسایی کردیم اما ابعاد گسترش آن را به‌صورت کامل نمی‌دانیم و شامل واریانت هندی و واریانت آفریقای جنوبی است که هر دو میزان گذردهی بالایی دارند. به‌خصوص در‌مورد واریانت هندی گزارش‌ها این است که میزان گذردهی و انتقال آن از واریانت بریتانیایی بالاتر است. اینها جزء واریانت‌هایی هستند که به‌خصوص در‌مورد آفریقای جنوبی نسبت به ایمنی طبیعی یا ایمنی از واکسن، مقاومت بیشتری نشان می‌دهد. واریانت هندی نه به اندازه واریانت آفریقای جنوبی ولی در هر صورت هر دوی اینها این حالت را دارند و کفایت واکسن و ایمنی را ممکن است پایین بیاورند. این موضوع را در آفریقای جنوبی البته بیشتر می‌بینیم. دامنه نمودار پیک چهارم فاصله یافته که نشان می‌دهد ‌پیک سهمگینی را گذرانده‌ایم. درست است که از قله به سمت پایین می‌رویم ولی پیک ما تمام نشده است، چون برخی از اظهارات باعث می‌شود مردم تصور کنند تمام شده است. همانند اظهارات رئیس‌جمهور یا برخی دیگر که عنوان می‌کنند قله را گذرانده‌ایم. درست است که قله را گذرانده‌ایم اما دلیل بر اتمام آن نیست. بلکه با توجه به گشاد بودن دامنه پیک خطر اتصال به پیک پنجم وجود دارد، به‌خصوص با توجه به این واریانت‌هایی که داریم ‌و ممکن است گذردهی و خطرناکی آنها از واریانت‌های دیگر بیشتر باشد که هست، در استان‌هایی همچون هرمزگان و حتی ممکن است در استان‌های دیگر نیز وجود داشته باشد. گزارش‌هایی از واریانت هندی در تهران نیز عنوان شده و تا پایش ژنتیکی را به‌صورت رسمی انجام ندهیم ممکن است نظر درستی نسبت به گسترش یا دامنه گستردگی واریانت‌ها نداشته باشیم و در این خصوص فریب بخوریم. همچنان شاهد هستیم میزان بروز روزانه کووید در کشور بالاست. روزی 13-12 هزار‌ مبتلای جدید و 300-200 نفر کشته روزانه از کووید داریم. ما هنوز از پیک نگذشته‌ایم و در مرحله بسیار خطرناکی هستیم و این اظهارات برای زمان‌شناسی مردم ماست. الان ماه رمضان تمام شده و مردم شروع به حرکت می‌کنند و این نشان می‌دهد واقعا باید احساس خطر کنیم. از اینکه بگویم باید احساس خطر کنیم و همه ناامیدانه بیان می‌کنند خسته شده‌ایم ولی من باز هم بیان می‌کنم که خطر وجود دارد و باید توجه به تجربیات داشته باشیم. معیارهایی که برای رنگ‌بندی شهرها داریم، معیارهای درستی نیستند و‌‌ مداخلات و کنترل کووید در این مدت موثر نبوده که بتوانیم تعداد موارد مثبت را کاهش دهیم. این با توجه به واریانت‌هایی که وجود دارد، زنگ خطر است. به نظر من ما شرایط حساسی را می‌گذرانیم و سهل‌انگاری و اظهارات خوش‌بینانه می‌تواند روی این روند تاثیرگذار باشد. در این مدت در تهران درست است قرنطینه را اجرا کردیم، ولی واقعیت این است که هیچ یک از بخش‌های خصوصی این امر را رعایت نکردند، مردم همچنان در خیابان بودند و این نقض غرضی است که اتفاق افتاده و نتیجه‌اش چیزی است که الان شاهد آن هستیم. علی‌رغم این اقدامات نتوانستیم تعداد ابتلای روزانه را به‌طور محسوسی کاهش دهیم.»

اظهارات و امیدواری‌ها باید علمی باشد، نه احساسی

ناجی در ارتباط با آمار بالای مرگ‌ومیرها در ایام نزولی موارد ابتلا در پیک چهارم به نسبت پیک‌های قبلی و روند واکسیناسیون عمومی گفت: «وقتی روزی 13-12 هزار نفر مورد مثبت جدید داریم موارد مرگ‌ومیر آنها دو هفته بعد مشخص می‌شود و وقتی تداوم مورد مثبت روزانه را همچنان داشته باشیم یعنی این پیک همین‌طور ادامه خواهد داشت. اصرار من بر اینکه باید قرنطینه را به خوبی اجرا می‌کردیم‌، به همین جهت است. یکی از مواردی که در این رنگ‌بندی‌ها درنظر نمی‌گیریم و البته همه دنیا آن را درنظر می‌گیرند، تعداد موارد روزانه است. این موضوع را در معیارها و فاکتورهای رنگ‌بندی دقت نمی‌کنیم. فقط روی معیارهایی می‌رویم که رنگ‌ها را کم کنیم. این درست نیست. تعداد موارد بروز بیماری و موارد مثبت از مولفه‌های اصلی موضوع است، اما ما این را درنظر نداریم و فکر می‌کنیم وضعیت مناسبی داریم. در ارتباط با واکسیناسیون هم دو نکته وجود دارد؛ اینکه مردم را بسیار امیدوار می‌کنیم. در بین اظهارات امیدوارانه‌ای که همه مقامات می‌دهند نکته‌هایی وجود دارد. اگر تعداد به چشم‌انداز مورد نظر برسد، درست است اما ‌اظهار می‌کنیم تا آخر خرداد فاز یک و دو را واکسیناسیون می‌کنیم ولی کلمه اگر را کنار آن می‌گذاریم که اگر تعداد مناسب واکسن به ما برسد. مثلا اگر این مولفه وجود داشته باشد، فاز سوم را تا اواخر تیر یا اوایل مرداد تمام می‌کنیم‌ یا دانشجویان را می‌خواهیم واکسیناسیون کنیم‌ اگر فلان‌مساله پیش بیاید. اینها همه احتمالات است. باز باید اندکی خوش‌بینی‌ها را کنار بگذاریم، واقعیت این است هنوز در امر واکسیناسیون به تعدادی که مطلوب است، نرسیده‌ایم. این موضوع هم نباید باعث شود به سمت واکسن‌هایی برویم که هنوز جواب خود را پس نداده‌اند. این دو مقوله در کنار هم باید دیده شود و به ما گوشزد می‌کند باید نسبت به پیشگیری به غیر از واکسیناسیون، در بهداشت اجتماعی، در محدودیت‌های اجتماعی که می‌تواند باعث شود تعداد موارد مثبت را کاهش دهیم اهتمام بیشتری داشته باشیم. خیلی از کشورهای دیگر واکسیناسیون را انجام نداده‌اند یا بدتر از ما هستند ولی تعدادی که باید هم در کشور ما انجام نشده است. امیدوارم این روند سرعت بیشتری پیدا کند. در هر صورت الان علی‌رغم اینکه دامنه گسترش واریانت‌های جدید را نمی‌دانیم باز هم می‌دانیم بیشترین واریانت ما بریتانیایی است. پس به غیر از اینکه باید کنترل را انجام دهیم باید بدانیم که هم کنترل را انجام دهیم تا واریانت‌ها افزایش نیابد و هم اتفاقی که برای ما با واریانت بریتانیایی افتاد، دیگر نیفتد و هم پوشش واکسیناسیون را انجام دهیم، چون در هر صورت علی‌رغم کاهش ایمنی و کارایی واکسن در برابر واریانت‌های جدید باز هم این واکسن‌ها روی واریانت بریتانیایی موثر است و در‌ضمن تمام این واکسن‌ها علی‌رغم کاهش اثربخشی بر واریانت‌هایی همچون آفریقای جنوبی و هندی، می‌توانند از شدت بیماری و مرگ‌ومیر و بستری زیاد ‌جلوگیری کنند. پس باید اهتمام و سرعت خود را در این مورد افزایش دهیم. وقتی اساتید بزرگ ما محموله کوچکی از واکسن داخلی را که نمی‌توان هنوز اسم آن را واکسن گذاشت چون مراحل خود را نگذرانده، برجسته و ادعا می‌کنند احتیاج به واکسن خارجی نداریم و ادعا می‌کنند ایران می‌تواند کل منطقه را واکسن بدهد، نشان می‌دهد درک درستی از وضعیت نداریم. اینها اظهارات خطرناکی است. همین ادله تولید داخلی باعث شد ترایال با واکسن‌های خارجی در اوایل کووید انجام نشود ‌و برنامه واکسیناسیون ما عقب بیفتد. در هر صورت این اظهارات خوب نیست، همان‌طور که ‌ گفته شد این واکسن‌ها دارای ایمنی بالایی هستند. وقتی هنوز واکسنی فاز سوم را نگذرانده است‌ در‌مورد کارایی و اثربخشی آن صحبت می‌کنیم، نشان می‌دهد که نظر ما نسبت به این موضوع چیست و چه دید غیرعلمی‌ای داریم. این نشان می‌دهد هنوز درک نکرده‌ایم‌ این اظهارات می‌تواند باعث بدگمانی نسبت به واکسن خوبی شود که در داخل تولید می‌شود. مردم اطلاعات زیادی دارند و وقتی این موضوع را بیان می‌کنیم فکر نکنیم با افرادی در ارتباط هستیم که اطلاعاتی ندارند. برای مردم شبهه ایجاد می‌شود واکسنی که هنوز فاز سوم را نگذرانده چطور برای آن اثربخشی تعیین می‌کنند.»

زودتر به وضع موجود سامان دهیم

این عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در پایان با ارائه راهکار برای روزهای پیش رو و آینده مبارزه با کووید خاطرنشان کرد: «راه‌حل موقت و زودگذر داریم که به نظر من دیر شده و باید سریع‌تر این کار را انجام دهیم. ساختار درستی برای مبارزه با بیماری‌ها نداریم. چندین بار این را بیان کردم و الان باز تاکید می‌کنم نباید با استفاده از شرایط بحرانی که در کشور وجود دارد این را به عقب بیندازیم. واقعیت این است باید پایه‌های علمی و مدیریتی‌ را به صورت قوی بگذاریم. مشکل ما در کووید، نداشتن نظام درست کنترل بیماری‌هاست، ندادن اطلاعات مناسب جهت پیش‌بینی‌های علمی است. این درد بزرگی است. کمیته‌های مختلفی در وزارتخانه داریم که هیچ اطلاعاتی در دست ندارند که افراد و مراکز علمی مشارکت در کنترل بیماری داشته باشند، هیچ پیش‌بینی دقیق علمی نمی‌توانند داشته باشند چون اطلاعات درستی در‌اختیار آنها نیست. اینها ضعف‌های غم‌انگیزی است که در کشور وجود دارد، باید هرچه سریع‌تر به اصلاح این موضوع بپردازیم. از دکتر نمکی خواهش می‌کنم این امر را پیگیری کنند، هرچند ممکن است عمر وزارت ایشان کوتاه باشد اما باید این را درنظر داشت که نباید دست روی دست گذاشت. این امر حیاتی‌ترین موضوعی است که باید برای ما مورد توجه باشد.»