محمودرضا کریمی، مشاور رئیس و مدیر روابط عمومی سازمان زندان‌ها: در همهمه دنیای پرتلاطم امروز که اطلاعات شبکه‌ای حرف اول را می‌زند، این «ارتباطات» و علم «روابط‌عمومی» است که نقشی بنیادی مابین بشر و متعلقاتش ایفا می‌کند. اغراق نیست اگر بگوییم جهان امروز وامدار ارتباطات است، همان عنصری که می‌تواند پدیده رانت اطلاعاتی را باعث شود و سازمانی را چابک و دیگری را روبه‌افول ببرد و این‌گونه زمینه‌ساز رابطه‌ای معنادار میان قدرت اطلاع‌رسانی حکومت‌ها با جایگاه آنان شود.
چیستی نقش روابط‌عمومی در سازوکار اجرایی
نقش ارتباطات و ابزار اجرایی آن یعنی روابط‌عمومی، در دهکده جهانی امروز به‌مانند رسانه‌ای فراگیر است که سازوکارش مرتبط با هدایت افکارعمومی و دستگاه‌های سازمانی معنا می‌یابد؛ به این شکل نیز نقش بیلبورد تبلیغاتی و پیشانی خبری سازمان یا نهاد متبوع را ایفا می‌کند. فراموش نکنیم این عملکرد روابط‌عمومی است که موجب شکل‌گیری تفکر مثبت یا منفی مردم نسبت به عملکرد دستگاه مربوطه می‌شود.
روابط‌عمومی به‌مثابه علم مدیریت چرخه اطلاعات است که هر سازمانی برای برقراری ارتباطات موثر با گروه‌های هدف شکل می‌دهد و این فراگرد اطلاعاتی و ارتباطاتی را در پی ساخت روابطی تفاهم‌آمیز با کارکنان، مشتریان، سرمایه‌گذاران، رای‌دهندگان و عموم مردم به‌کار می‌برد. این پل ارتباطی، امروز به‌سمت روابط‌عمومی دیجیتال و بعد از آن، آنلاین در حرکت است. هرچند متاسفانه هنوز هم در سیستم سازمانی کشورمان، نگرش به روابط‌عمومی صرفا متوجه بُعد «تبلیغاتی» آن است و کمتر به بازآفرینی مفاهیم ارتباطات تعلق دارد.
انواع روابط‌عمومی در سازمان‌ها
شاید مصطلح‌ترین تقسیم‌بندی از واژه روابط‌عمومی، تعریف آن در سه شاخه توجیه‌گر، تبیین‌گر و تحلیلگر باشد. بر این مبنا روابط‌عمومی توجیه‌گر با ایفای نقشی سازمان‌محور و مدیرمحور، به‌طور مستمر سعی در توجیه دیدگاه مدیران و منافع سازمان خود می‌کند و حتی با تحریف، پنهان‌کاری، دروغ و گمراهی راه‌های نشر اطلاعات واقعی و عینی سازمان به خارج را مسدود می‌سازد. نهایتا با تبلیغات فریب‌دهنده سعی در بَزَک کردن اهداف برنامه‌های سازمان دارد. روابط‌عمومی تبیین‌گر در خوش‌بینانه‌ترین شکل خود کارکردی توصیف‌کننده و روایتگر خواهد داشت که به‌دنبال رویدادها و وقایع حرکت می‌کند و تنها به شرح و بیان و گزارش آنها می‌پردازد. این نوع روابط‌عمومی فاقد برنامه استراتژیک و اجرایی است و به‌صورت منفعل، بدون ابتکار و خلاقیت با روزمرگی انجام تکلیف می‌کند. شکل تحلیلگر آن اما سیمای یک روابط‌عمومی بابرنامه را دارد که پیشاپیش امور، رویدادها و روندها حرکت کرده و به سطح مشاور مدیریت ارتقا می‌یابد. بنابراین در تعیین سیاست‌ها و خط‌مشی‌های سازمان مشارکت می‌کند. این جنس از روابط‌عمومی، تقویت درک متقابل با مخاطبان را هدف قرار داده و با استدلال و منطق، ضمن صیانت از منافع سازمان، از منافع مردم، دولت و دیگر نهادها هم پاسداری می‌کند.
نقش روابط‌عمومی در پیشبرد راهبرد سازمان زندان‌ها
سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور، به‌عنوان یک نهاد اجتماعی و امنیتی، نقش موثری در توسعه امنیت پایدار و سلامت اجتماعی دارد. ماموریت‌ها و برنامه‌های این سازمان عمدتا حول کاهش جمعیت کیفری با تغییر مجازات‌ها به‌نفع محکومان، حمایت از خانواده زندانیان، کاهش آسیب‌ها و متقابلا تقویت برنامه‌های اصلاحی و تربیتی زندان به‌همراه توانمندسازی زندانیان و نهایتا متوجه مراقبت‌های بعد از خروج آنان خواهد بود.ذکر این نکته لازم است که راهبرد اصلی سازمان زندان‌ها امر هویت‌سازی عمومی و نخبگانی و خروجی آن درقالب اصلاح و تربیت و تبدیل شدن این دستگاه بزرگ به آموزشگاه نیکی‌ها است تا ایجادگر سرمایه‌های اجتماعی برای جامعه باشد. بنابراین روابط‌عمومی سازمان می‌تواند در چارچوبی مدون و علمی و با نگرش جامع اجتماعی و آینده‌پژوهی و سپس آینده‌نگاری، این ماموریت‌ها را در بستر بزرگ رسانه‌ها و ارتباطات تسهیل کند.
ماموریت‌ها و راهبردها
رویکرد «روابط‌عمومی» در سازمان، ارتقای سطح اعتماد عمومی و ایجاد سرمایه اجتماعی پایدار است. بنابراین درجهت تحقق آن ماموریت‌هایی در پیش می‌گیرد که در ابعاد اطلاع‌رسانی و ارتقای آگاهی عمومی نسبت به عملکرد سازمان، بازتاب عمومی و همگانی خدمات و فعالیت این نهاد، ارتباط و تعاملات سازنده با دیگر دستگاه‌ها و سازمان‌های کشور، تعامل متقابل و در عین حال توسعه ارتباطات رسانه‌ای با ایجاد بستر تعاملات نخبگانی و شبکه‌سازی درون و برون‌سازمانی تجمیع می‌شود.برای رسیدن به این اهداف لازم است مرکز روابط‌عمومی، راهکارهایی را تعریف کرده و به جریان بیندازد که ازجمله می‌توان به موارد ذیل اشاره داشت: تولید بسترهای خبری جریان‌ساز مبتنی‌‌بر سیاست‌های سازمان زندان‌ها، فعال‌سازی ظرفیت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی ناظر به تنویر افکارعمومی، تولید سرمایه اجتماعی با بهره‌گیری از آفرینش‌های هنری و رسانه‌ای، توسعه تعاملات و ارتباطات درون‌سازمانی، ایجاد و بسط ارتباطات بین‌المللی با مراجع رسمی، دانشگاهی و ظرفیت‌های مردمی، تولید محتوای رسانه‌ای، ارتقای جایگاه نظام اصلاح و تربیت در صحنه بین‌الملل با محصولات هنری و رسانه‌ای و... .
ترسیم چهره‌ای واقعی از زندان‌ها
در دستگاهی همچون سازمان زندان‌ها و بنابر تعریف ماموریت‌های آن، روابط‌عمومی جایگاهی حائز اهمیت دارد؛ جایگاهی که نقشش نه‌فقط در تبلیغ و اطلاع‌رسانی بلکه در بهینه‌سازی امور خواهد بود. این وظیفه حساس فقط در اطلاع‌رسانی و تعامل با رسانه‌ها خلاصه نمی‌شود بلکه رویکرد خبری‌اش را به‌سمت ارتقای ضریب نفوذ سازمانی میان افکارعمومی و تعامل دوسویه با مخاطب خواهد برد.ناگفته نماند با توجه به حواشی نادرست و سوءاستفاده جریان رسانه‌ای ضدمنافع ملی از «زندان، زندانی و زندانبانی» کشورمان، مرکز روابط‌عمومی این سازمان در راستای رفع شبهات مردم، توجه جدی بر نقش «آفند و پدافند» دارد تا همواره واکنش و کنش‌ها به هجمه‌های رسانه‌ای درخصوص عملکرد سازمان زندان‌ها را مدیریت کند.این‌گونه نیز روابط‌عمومی در چنین سازمانی، درکنار وظایف ثابتی همچون فرآیند خبری، مدیریت فراگرد ارتباطات را هم خواهد داشت تا جلوه‌ای شفاف از اهداف، عملکرد و خروجی زندان‌های کشور را در معرض نمایش و قضاوت عموم قرار دهد. این کارکرد در دستگاه‌های حساس همواره سختی دوچندانی را در پی دارد که قابل ارج و ارزش‌گذاری است. اینچنین هم باید تلاش‌های حوزه وسیع رابطان عمومی خانواده بزرگ سازمان زندان‌ها را بیش از اینها دید و مورد تفقد قرار داد.