مهراد کوکبی، روزنامه‌نگار: شاید بتوان یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تولید و صنایع مختلف کشور را عدم ارتباط سازنده صنعت با دانشگاه‌ها دانست. در سال‌های اخیر مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی برای ایجاد ارتباط با صنایع تلاش‌های خوبی ارائه کردند. یکی از راهکارهای ارائه‌شده توسط دانشگاهیان ایجاد سراهای نوآوری و مراکز رشد شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است که در سال‌های اخیر باتوجه به سیاست‌های عمومی کشور و نیاز جامعه، دانشگاه آزاد اسلامی نیز با شعار حل مساله، به آن توجه جدی کرده است. اوایل اردیبهشت امسال بعد از مدت‌ها رتبه‌بندی مراکز رشد و سراهای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی اعلام شد. مراکز رشدی که بعضا با قدمت 20 ساله تاکنون شرکت‌های زیادی را به عرصه اقتصاد دانش‌بنیان کشور معرفی کردند، برای اولین‌بار و با معیارهای مشخص با یکدیگر مقایسه و رتبه‌بندی شدند.
دهقان فیروز‌آبادی، معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی چندی پیش از سطح‌بندی مراکز رشد در راستای حمایت از مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی و ارزیابی وضعیت عملکردی این مراکز و همچنین در جهت اهداف عالی معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه و به‌منظور ایجاد مراکز رشد تخصصی ذیل سراهای نوآوری خبر داده بود. نتایج این سطح‌بندی ابتدای اردیبهشت اعلام شد و براساس نتایج ارزیابی‌ها، مراکز رشدی که امتیاز ۶۰۰ و به بالا را اخذ کرده‌اند موفق به کسب سطح یک، شده‌اند و مراکز رشد سطح یک عبارت از: مرکز رشد واحد اصفهان، قزوین، مرکز رشد گیاهان دارویی واحد اصفهان، مشهد، اراک، تهران جنوب، اهواز، علوم و تحقیقات تهران و مرکز رشد واحد اردبیل هستند.
در این گزارش با توجه به کسب رتبه برتر مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان و همچنین با توجه به پیشگام بودن این واحد دانشگاهی در حوزه‌های مختلف اقتصاد دانش‌بنیان با مدیران مراکز رشد و رئیس این دانشگاه در مورد مسیر طی‌شده و چالش‌های پیش روی مراکز رشد دانشگاهی و شرکت‌های دانش‌بنیان به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان:
15 درصد اساتید اصفهانی به فعالیت‌های فناورانه مشغولند
پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان با بررسی مراکز این استان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی استان خوراسگان اصفهان سابقه بسیار طولانی دارد و درحال فعالیت است. از همین رو شاید بتوان گفت این مرکز جزء اولین مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی فعال در کشور است. درحال حاضر نیز با توجه به دامنه فعالیت‌های مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان در این واحد دو مرکز رشد درحال فعالیت هستند. مجموعه مرکز رشد و فناوری زیرنظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حال فعالیت است و دانشجویان فنی‌ومهندسی در آن مشغول هستند. مجموعه دیگر هم تحت‌عنوان مرکز رشد و تحقیقات علوم گیاهی از سال 91 با مجوز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان مشغول فعالیت است.» وی ادامه داد: «البته تعداد هسته‌ها و واحد‌های فناور مشغول در مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان هر سال درحال افزایش است، اما درحال حاضر بیش از 200 گروه در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان، گروه‌های دانش و فناوری در حوزه‌های مختلف اعم از صنایع غذایی، کشاورزی، لوازم آرایشی و... مشغول به فعالیت هستند.»
نجفی درخصوص تجاری‌سازی محصولات تیم‌های مشغول در مراکز رشد گفت: «در سال گذشته قراردادهای خوبی برای تجاری‌سازی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه با مراکز صنعتی منعقد شده است. البته در این زمینه صندوق‌های فناوری هم حمایت‌های خوبی برای تیم‌های دانش‌بنیان در قالب‌های مختلف ازجمله مشارکتی و سرمایه‌گذاری مستقیم فراهم کردند.» وی با اشاره به توجه شرکت‌های دانش‌بنیان به شرایط کرونایی کشور افزود: «شرکت‌های دانش‌بنیان در ایام کرونا توجه خوبی به نیازهای کشور و جامعه داشتند و در همین راستا نیز محصولات و زمینه‌های جدیدی برای تولید به خطوط تولیدشان اضافه کردند که ازجمله این اقدامات و محصولات می‌توان به راه‌اندازی خط تولید ماسک و دستگاه‌های ضدعفونی‌کننده اشاره کرد. برخی از این شرکت‌های کرونایی به نیازهای دانشگاه نیز توجه داشتند و برای کلاس‌های مجازی درحال طراحی یک بستر جامع هستند.» نجفی درخصوص برنامه‌ریزی دانشگاه برای تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان در سال جاری گفت: «امسال بنا داریم مدل‌های سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌بنیان را تقویت کنیم و روی سرمایه‌گذاری مشارکتی تمرکز بیشتری داشته باشیم تا درنهایت محصولات تولید‌شده در مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان افزایش پیدا کنند.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان با بررسی مشارکت اساتید در مراکز رشد این استان گفت: «درحال حاضر بیش از 15 درصد اعضای هیات‌علمی در قالب‌های مختلف اعم از مدیر پروژه یا استاد راهنما در حوزه‌های فناوری و دانش‌بنیان مشغول به فعالیت هستند، البته پیش‌بینی می‌کنیم با توجه به رشد تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در سال جاری تعداد اعضای هیات‌علمی فعال در این حوزه‌ها افزایش یابد.»
وی ادامه داد: «تعداد زیادی از شرکت‌های دانش‌بنیان در مجموعه‌های مرکز رشد به سوددهی خوبی رسیدند و حتی مشغول صادرات محصولات‌شان به کشورهای همسایه هستند که از این شرکت‌ها می‌توان به شرکت تولید بذر و گیاهان دارویی مرکز رشد دانشگاه اشاره کرد. البته برخی دیگر از شرکت‌ها مثل شرکت‌های آنالیز موادغذایی، شرکت‌های فعال در حوزه غذا و دارو و شرکت‌هایی در زمینه بیوتکنولوژی نیز در این دوره به سوددهی مطلوبی رسیدند.»
نجفی با بررسی درآمدهای غیرشهریه‌ای از محل شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه گفت: «شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب‌های مختلفی در مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان مشغول فعالیت هستند. مدل قرارداد دانشگاه با شرکت‌های دانش‌بنیان متنوع است، با بعضی از این شرکت‌ها به‌صورت مشارکتی و از برخی شرکت‌ها به‌صورت خرید سهام حمایت شده است و طبیعتا با افزایش دارایی شرکت‌ها درواقع به دارایی‌های دانشگاه افزوده خواهد شد.»
وی با اشاره به همکاری دانشگاه آزاد اسلامی با شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه برگزاری کلاس‌های مجازی در ایام کرونا گفت: «3 شرکت فعال در حوزه دیجیتال در مرکز رشد دانشگاه با توجه به شرایط کرونایی و اهمیت برگزاری کلاس‌های دانشجویان درحال فعالیت در این حوزه هستند و ظرفیت خوبی در‌اختیار دانشگاه برای برگزاری کلاس‌ها قرار دادند. البته در این زمینه ریاست عالی دانشگاه آزاد اسلامی نیز حمایت‌های ویژه‌ای از تیم‌های دانش‌بنیان به عمل آوردند و هم‌اکنون نیز نرم‌افزارهای این تیم‌ها در اختیار دانشجویان قرار دارد.»
وی ادامه داد: «درحال حاضر برای افزایش جذب دانشجویان به مراکز رشد، درحال تکمیل طرح پویش در این شرکت‌ها هستیم تا شرکت‌های دانش‌بنیان با جذب دانشجویان، نیرو انسانی خود را تکمیل کنند و از‌طرفی هم دانشجویان با کسب تجربه در شرکت‌های دانش‌بنیان، مهارت بیاموزند. در این راه، دانشگاه آزاد اسلامی ریل‌گذاری خوبی انجام داده و به نظر می‌رسد با توجه به اصلاح قوانینی و راهکارها در سال‌های آینده شاهد اتفاقات خوبی در خصوص اشتغال دانشجویان و حمایت از تولید باشیم.»
رئیس مرکز رشد و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان:
طولانی شدن اخذ مجوز سازمان‌های دولتی، شرکت‌های دانش‌بنیان را متوقف می‌کند
علی انصاری، رئیس مرکز رشد و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان با اشاره به تاریخچه تاسیس مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «مرکز رشد و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان از سال 1384 به‌عنوان اولین مجموعه مراکز رشد دانشگاه‌های آزاد سراسر کشور شروع به فعالیت کرد و درحال حاضر حدود 70 درصد از فعالیت مرکز رشد و فناوری واحد خوراسگان به حوزه کشاورزی و فنی، مهندسی اختصاص دارد.»
انصاری درخصوص میزان مشارکت دانشجویان با مراکز رشد این واحد دانشگاهی گفت: «هم‌اکنون بیش از 60 هسته دانش‌بنیان و واحد فناور در این مرکز فعالیت دارند و در هر هسته دانش‌بنیان حداقل 3 نفر دانشجو یا فارغ‌التحصیل مشغول هستند؛ البته در این مرکز رشد شرکت‌هایی نیز فعالند که بیش از 20 نفر پرسنل دارند و یا به صورت پروژه‌ای و در فواصل مختلف تعدادی دانشجو جذب می‌کنند و مشغول به فعالیت می‌شوند ولیکن در‌مجموع بیش از 200 نفر در هسته‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان مرکز رشد و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان مشغول فعالیت هستند و از این تعداد بیش از 15 نفر از اعضای هیات‌علمی به گروه‌های دانش‌بنیان در قالب‌های سرپرست پروژه یا استاد راهنما کمک می‌کنند.»
وی ادامه داد: «مرکز رشد اصفهان بیش از 16 سال است که بناشده و بسیاری از شرکت‌های بزرگ دانش‌بنیان از داخل همین مرکز فعالیت خود را شروع کردند. بعضی از این شرکت‌ها اکنون درحال همکاری با دانشگاه هستند و برخی از این شرکت‌ها نیز پروژه‌های ملی در اختیار دارند، مثل پروژه ملی تولید بذر هیبریدی که جزء کلان طرح‌های کشور محسوب می‌شود و با مشارکت معاونت علمی ریاست‌جمهوری مشغول انجام است. به تعبیری می‌شود گفت این پروژه جزء یکی از خروجی‌های بسیار خوب مرکز رشد واحد خوراسگان است. ازجمله نمونه‌های دیگر می‌توان به شرکت معیار دانش پارس اشاره کرد که در تولید مواد آزمایشگاهی فعالیت می‌کند و جزء نمونه‌های بسیار خوب از شرکت‌های دانش‌بنیانی است که به سوددهی رسیده است.»
انصاری ادامه داد: «از زمان شیوع کرونا تعدادی از شرکت‌های دانش‌بنیان مرکز رشد اصفهان با تغییر رسالت خود و با هدف کمک به تولید محصولات بهداشتی و حفاظتی برای مقابله با کرونا توانستند در این ایام فعالیت‌های بسیار خوبی انجام دهند. در همین ایام یکی از شرکت‌های تولیدی مرکز رشد با تغییر در خط تولید به تولید ماسک سه‌لایه پرداخت یا برخی از شرکت‌های این مجموعه در حوزه تونل ضدعفونی‌کننده موفق به تولید دستگاه‌های مکانیزه پیشرفته‌ای شدند یا در حوزه کیت تشخیص کرونا؛ یکی از شرکت‌های مجموعه مرکز رشد واحد اصفهان در مراحل نهایی اخذ مجوز از وزارت بهداشت و سازمان‌های مربوطه است که امیدواریم به‌زودی با اخذ مجوزها برای تولید انبوه این کیت‌ها آماده شویم.»
افزایش 25 درصدی اعضا و شرکت‌های دانش‌بنیان مرکز رشد اصفهان
وی در ادامه گفت: «هرسال 25 درصد به تعداد اعضا و شرکت‌های دانش‌بنیان افزوده می‌شود. البته این افزایش اعضا با وجود شرکت‌هایی است که زمان و دوره حمایت‌هایشان در مرکز رشد به پایان می‌رسد و می‌توانند از مراکز رشد دانشگاه خارج شوند. امسال نیز امیدواریم بیش از 15 هسته و تیم دانش‌بنیان در عرصه‌های جدید به مجموعه مرکز رشد و فناوری دانشگاه اضافه شوند.»
این استاد دانشگاه با اشاره به موانع پیش‌روی شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: «با قاطعیت می‌توان گفت مدل مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی در کشور بی‌نظیر است به‌طوری مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی بین مجموعه‌های دولتی و غیردولتی نیز شاخص شده و مراکز رشد دانشگاه‌های دولتی از سیاست‌ها و راهبردهایی که در مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی استفاده می‌شود الگو‌برداری می‌کنند اما متاسفانه قوانین و دستورالعمل‌های سازمان‌های دولتی برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان جهت اخذ مجوزها دچار نواقص بزرگی هستند و باید تا حد زیادی این قوانین حداقل برای شرکت‌های دانش‌بنیان تسهیل‌کننده‌تر شوند. گاهی می‌بینیم که شرکت‌ها مباحث سرمایه‌گذاری، فناوری، ثبت شرکت و... را انجام می‌دهند و پشت‌سر می‌گذارند، اما تا مدت‌ها درگیر اخذ مجوز برای تولید می‌مانند خصوصا اگر نیاز باشد سازمان غذا و دارو یا سازمان تجهیزات پزشکی مجوز صادر کنند. متاسفانه عموما کارها در مرحله اخذ مجوز متوقف می‌شود.»
او تصریح کرد: «اگر بخش قوانین اخذ مجوزها برای شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان تسهیل شود و این شرکت‌ها در زمان کمتری برای اخذ مجوز درگیر کارهای اداری شوند قطعا می‌توانند به مراکز رشد و سطح تولید در کشور کمک‌های فراوانی کنند. درحال حاضر تعدادی از طرح‌های شرکت‌های دانش‌بنیان مرکز رشد واحد اصفهان در مراحل اخذ مجوز از سازمان تجهیزات پزشکی متوقف شدند، طرح‌هایی که برای ضدعفونی مراکز بهداشتی طراحی شدند و در شرایط سخت کرونایی مراکز درمانی و مردم به آنها نیاز دارند.»
رئیس مرکز رشد گیاهان دارویی دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان مطرح کرد
ضرورت شبکه‌سازی و هم‌افزایی مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی
کامران صفوی، رئیس مرکز رشد گیاهان دارویی دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان با بررسی حوزه‌های مختلف گیاهان دارویی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «مبحث گیاهان دارویی، گستردگی بسیار زیادی دارد و فقط محدود به حوزه کشت‌وکار نیست. ما در مرکز رشد گیاهان دارویی در حوزه‌های مختلفی وارد شدیم. به‌طور مثال ما در حوزه‌های دامپزشکی به تولید فرآورده‌های گیاهان دارویی برای مکمل‌های غذایی دامداری‌ها رسیدیم یا در حوزه صنایع غذایی به تولید گیاهان دارویی، شیرینی‌های فراسودمند، چاشنی‌های غذایی و طعم‌دهنده‌های غذایی دست یافتیم که البته در این بخش با توجه به سلیقه کشورهای همسایه تعدادی از محصولات‌مان به مرحله بازاریابی بین‌المللی و صادرات هم رسیده‌اند.»
وی ادامه داد: «تعدادی از شرکت‌های دانش‌بنیان مرکز رشد گیاهان دارویی واحد اصفهان در حوزه محصولات آرایشی و بهداشتی فعال هستند و در حال تولید لوازم آرایشی و بهداشتی با پایه گیاهی هستند. البته این زمینه جای فعالیت بسیار گسترده‌ای دارد و مردم به خوبی از مواد آرایشی با پایه گیاهی استقبال می‌کنند. در کنار همه این حوزه‌ها به کشت‌وکار هم ورود پیدا کردیم و در این زمینه به مساله بسیار مهم امنیت غذایی پرداختیم.»
صفوی ادامه داد: «همان‌طور که می‌دانید یکی از مشکلات کشور تهیه، تولید و اصلاح بذر گیاهان دارویی یا بذر سبزیجات است؛ چراکه تولید این بذر عموما پیچیده است یا صرفه اقتصادی و زمانی ندارد. ما در همین راستا به تولید بذر گیاهان مختلف با تکنیک کشت‌بافت رسیدیم که روشی به‌روز و با بهره‌وری بالا و سرعت تولید بالاتری است.»
وی درخصوص تعداد اعضا و تیم‌های دانش‌بنیان مشغول در مرکز رشد گیاهان دارویی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان گفت: «در این سال‌ها تعداد زیادی تیم‌های دانش‌بنیان در مجموعه مرکز رشد گیاهان دارویی حضور داشتند و بعد از اتمام مدت حمایت‌ها از طرف دانشگاه به شرکت‌های قوی در حوزه‌های مختلف تبدیل شدند اما درحال حاضر 23 هسته فناور و 34 شرکت دانش‌بنیان در مرکز رشد گیاهان دارویی واحد خوراسگان مشغول فعالیت هستند.»
صفوی افزود: «شرایط کرونایی برای شرکت‌های دانش‌بنیان مانع نبود و حتی در مرکز رشد به‌عنوان فرصت به آن نگاه کردیم. در ایام شیوع کرونا شرکت‌های دانش‌بنیان با تقویت وب‌سایت‌های خود توانستند از این شرایط استفاده کرده و به فرصت‌های فضای مجازی با تمرکز و انگیزه بیشتری بپردازند. البته ما نیز با همکاری اداره‌کل سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی درحال راه‌اندازی یک وب‌سایت جامع برای فروش محصولات دانش‌بنیان و فناور در سراسر کشور هستیم و امیدواریم با طراحی و راه‌اندازی این وب‌سایت گام مهمی برای سهولت در توسعه شرکت‌ها برداشته شود و این شرکت‌ها بتوانند به راحتی با جامعه مخاطبان خود در سراسر کشور ارتباط پیدا کنند.»
صفوی با ارزیابی مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور گفت: «یکی از نیازهای اساسی که در سراسر کشور احساس می‌شود موضوع شبکه‌سازی و هم‌افزایی مراکز رشد استان‌های مختلف است. همان‌طور که می‌دانید دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور حضور دارد و در هر استان پتانسیل خاصی نهفته است. ایجاد یک شبکه به‌منظور هم‌افزایی و شناخت پتانسیل‌ها و نیازهای هر استان و مرکز رشد قطعا می‌تواند در تولیدات و تجاری‌سازی محصولات به دانشگاه آزاد اسلامی کمک شایانی کند.»