محمدحسین یزدی، رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران اطلاعات خوبی درباره واکسن‌های ایرانی کرونا داشت و در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: «در رابطه با فاز کلینیکال ترایال 3 واکسن کووایران برکت باید گفت خوشبختانه این فاز با روندی که پیش‌بینی می‌شد تطبیق داشت و خوب پیش رفت و نه‌تنها عارضه جانبی نداشت، بلکه اثربخشی حدود 70 درصد به بالا را در جمعیت مورد مطالعه نشان داد. ‌این واکسن براساس نیاز کشوری به واکسن به‌صورت عمومی و شروع هرچه سریع‌تر واکسیناسیون عمومی در دستور‌کار قرار گرفت که به تولید انبوه برسد و درحقیقت اجازه استفاده اضطراری که درمورد سایر واکسن‌ها هم مرسوم و رایج است، به این واکسن هم داده شد. مثلا درمورد واکسن‌های دیگری که درحال‌حاضر در بازار دنیا مصرف می‌شود اکثر کشورها برای آن واکسن‌ها اجازه استفاده اضطراری می‌دهند، نه مجوز قطعی! بلکه به‌خاطر شرایط اورژانسی که وجود دارد اجازه استفاده اضطراری داده می‌شود. شرکت‌های تولیدکننده واکسن قاعدتا برای خود چنین اجازه و مجوزی را صادر می‌کنند که بتوانند از محصول خود در واکسیناسیون عمومی استفاده کنند و این نوعی فاز کریتیکال ترایال 4 حساب می‌شود، چون در تمام داروها و محصولاتی که درحوزه دارویی مورد استفاده هستند، فرآیندی به نام بررسی بعد از ورود به بازار داریم. درباره این واکسن‌ها هم این مرحله وجود دارد، یعنی وقتی وارد بازار شدند تحت نظارت سازمان غذا و دارو خواهند بود و هرگونه مساله‌ای درباره آنها گزارش می‌شود.»

تا شهریورماه 15 میلیون نفر واکسینه می‌شوند؟

یزدی در ادامه به موعد احتمالی واکسیناسیون عمومی اشاره کرد و گفت: «اینکه به چه ترتیبی می‌توانیم برنامه واکسیناسیون کشوری را پیش ببریم، قولی که داده شد براساس ظرفیتی که از اسفندماه گذشته برای آن تمهید شده حدود 30 میلیون دوز تا شهریورماه است، یعنی برای 15 میلیون نفر‌، چون دو دوز تزریق دارد. از آنجا به بعد می‌تواند با تیراژ بالایی تولید شود و در دسترس قرار گیرد. اگر این روند بخواهد جایگزین روند فعلی شود با شیبی این اتفاق تا تیرماه رقم می‌خورد و پیش‌بینی من این است که تا تیرماه برنامه واکسیناسیون خود را در افراد در معرض خطر با همین واکسن‌هایی که وارد می‌کنیم، جلو می‌بریم و از تیرماه تغییری روی واکسن داخلی داریم که کووایران برکت باشد، تا آن زمان زیرساخت‌های تولید کاملا ایجاد شده و در 5-4 شرکت معتبر تولید می‌شود و می‌تواند نیاز را پاسخگو باشد. در پاییز قرار است به واکسیناسیون عمومی برسیم و اگر همین روند درمورد واکسن پاستور هم اتفاق بیفتد، یعنی آن را هم داشته باشیم که به خط تولید نهایی اضافه شود، چه‌بسا بتوانیم زودتر واکسیناسیون افراد زیر 40سال را هم شروع کنیم که این روند خیلی خوبی است. در مصاحبه‌های قبلی هم عنوان کردم که ما هرقدر سریع‌تر بتوانیم واکسیناسیون را گسترش دهیم و طیف افرادی را که واکسن تزریق می‌کنند بیشتر کنیم، سریع‌تر می‌توانیم بر موتاسیون‌های ویروس غلبه کنیم و جلوی جهش‌های جدیدتر را بگیریم.»

رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سوال که واکسن‌های ایرانی دربرابر جهش‌های کرونا ایمنی دارند یا نه، گفت: «درمورد واکسن کووایران برکت علیه جهش انگلیسی تستی انجام شد که خوشبختانه موثر بود و نشان داد اثربخشی برای خنثی‌سازی آنتی‌بادی‌هایی را دارد که در بدن فرد گیرنده واکسن ایجاد می‌شود. از آنجا که پلتفرم این واکسن، پلتفرم ویروس غیرفعال است،اگر بخواهیم مقایسه کنیم می‌توان آن را با سینوفارم یا باهارات مقایسه کرد، اثربخشی 70 درصد را داریم ولی یک نکته وجود دارد که وقتی می‌گوییم 70 درصد اثربخشی دارد یعنی اگر کسی این واکسن دو دوز را بگیرد و دو هفته از دوز دوم بگذرد 70 درصد به بیماری مبتلا نمی‌شود اما 30 درصد مبتلا خواهند شد؟ خیر؛ آن 30 درصد باقی‌مانده یعنی اگر بیماری را بگیرند شدید نخواهد بود. آن بیماری را که منجر به بستری و فوت می‌شود، مبتلا نمی‌شوند. بیماری با طیف میانه است، بنابراین درمورد اثربخشی واکسن و حتی جهش‌ها هم با داشتن این واکسن‌ها می‌توانیم جلوی حدت و شدت بیماری را بگیریم. ممکن است افراد وقتی واکسن را تزریق می‌کنند 60 درصد ایمن می‌شوند و 40 درصد بیماری را بگیرند اما معنایش این نیست که اگر مبتلا شوند کارشان به بستری و فوت می‌کشد. دو واژه اثربخشی داریم؛ می‌گوییم برای بیماری‌های شدید چه اثربخشی‌ای دارد و برای اینکه شما را ایمن کند، چه اثربخشی‌ای دارد؟ چیزی که معمولا درمورد واکسن‌ها گزارش می‌شود آن عددی است که به عدم گرفتن بیماری برمی‌گردد، نه به اینکه فرد بستری و فوت نشود، وگرنه در اکثر واکسن‌ها یا قریب به اتفاق آنها بالای 90-80 درصد جلوی بستری و فوت افراد را می‌گیرند، بنابراین می‌توان علیه واریانت‌ها و جهش‌ها هم امید داشته باشیم که با زدن این واکسن افراد دچار عوارض جدی و شدید نشوند.»

بی‌نیازی به واکسن خارجی هدف غایی است

یزدی در پایان در واکنش به این ادعا که با تولید واکسن ایرانی دیگر نیاز نیست واکسن خارجی وارد کنیم هم گفت: «در غایت کار این درست است که نیاز به واکسن خارجی نداریم، منتها این برنامه زمانی و زمان‌بندی باید محقق شود، تا تیرماه برای اینکه بتوانیم جمعیت تحت پوشش خود را از لحاظ حساسیت واکسینه کنیم، نیاز داریم. ضمن اینکه سبد خرید کووکس را داریم. خیلی از پول‌ها داده شده و ما نمی‌توانیم تحویل نگیریم، قاعدتا باید بگیریم و از آنها استفاده کنیم اما از بعد آن می‌توان با شیبی سراغ این برویم که واکسن داخلی را جایگزین کنیم. نکته دیگر این است که نیاز ما به واکسن یک بحث است و توان‌مان برای تولید واکسن بحث دیگری است، یعنی این دو بحث مجزا از هم هستند. حتی این توان می‌تواند ما را به‌جایی برساند که صادرکننده واکسن باشیم، یعنی نیاز خود را پاسخ دهیم و حتی بتوانیم به کشورهایی که نیازمند هستند و هنوز واکسن به آنها نرسیده واکسن صادر کنیم. کشورهای قدرتمند در این رابطه عدالتی را پیاده نکردند، علی‌رغم تلاشی که سازمان بهداشت جهانی داشته است. از این امر می‌توان به‌نفع دیپلماسی عمومی کشور استفاده مثبت کرد و به کمک کشورهایی رفت که درگیری بیشتری دارند و نمی‌توانند واکسن تامین کنند.»