ابوالقاسم رحمانی، روزنامه‌نگار : «از 13 تا ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۰ و براساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۲۰هزار و ۱۵۰ بیمار جدید مبتلا به کووید-۱۹ در کشور شناسایی شده‌اند که دوهزار و ۹۸۵ نفر از آنان بستری شده‌اند و مجموع این بیماران به دومیلیون و ۵۷۵هزار و ۷۳۷ نفر رسیده است. متاسفانه درطول این ۲۴ ساعت، ۳۴۴ بیمار مبتلا به کرونا جان خود را از دست داده‌اند و مجموع جانباختگان این بیماری به ۷۳هزار و ۲۱۹ نفر رسیده است. خوشبختانه تاکنون دومیلیون و ۲۲هزار و ۵۸۶ نفر از بیماران، بهبود یافته‌اند یا از بیمارستان‌ها ترخیص شده‌اند. پنج‌هزار و ۴۷۷ نفر از بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در بخش‌های مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها تحت مراقبت قرار دارند. تاکنون ۱۶میلیون و ۳۷۹هزار و ۳۵۷ آزمایش تشخیص کووید-۱۹ در کشور انجام شده است و ۱۰۲شهر کشور در وضعیت قرمز، ۲۳۵ شهر در وضعیت نارنجی و ۱۱۱ شهر در وضعیت زرد قرار دارند. همچنین یک‌میلیون و ۸۳هزار و ۱۳۸ نفر دوز اول واکسن کرونا و ۲۳۱هزار و ۵۰۳ نفر نیز دوز دوم را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به یک‌میلیون و ۳۱۴هزار و ۶۴۱ دوز رسیده است.»
این آخرین وضعیت شیوع کرونا در ایران است. تعداد موارد ابتلا و بستری همچنان بالا و نگران‌کننده است، آمار فوتی‌ها هم که حرفی برای گفتن باقی نمی‌گذارد، تمام شواهد نشان می‌دهد که هنوز حال ایران خوب نیست و علی‌رغم برخی ادعاها در پیک چهارم به‌سر می‌بریم. اینها چیزهای جدیدی نیست، بیشتر از یک‌سال است که همه به پیگیری این اخبار و اعداد و ارقام عادت کرده‌ایم، حتی چیزی که جلوتر می‌نویسم هم اطلاع و درخواست جدیدی نیست؛ منتها نوشتن از آن خیلی بهتر از ننوشتن است؛ چراکه وضعیت فعلی و رکوردشکنی‌هایی که در پیک چهارم داشته‌ایم، ماحصل عدم برنامه‌ریزی‌ها، ساده‌انگاری‌ها و سیاست‌های نادرست و متناقض در نزدیکی تعطیلات و گسیل مردم به شهرها و نقاط مختلف کشور بوده است. تازه آن روزها خیلی خبری از جهش‌های گوناگون نبود و یک جهش انگلیسی کرونا وجود داشت و ما هم تمام و کمال آن را به خورد ملت و مبتلایان داده‌ایم! پیرو همین و پیش از قرار گرفتن در شرایط مشابه و تجربه پیوسته پیک پنجم قبل از پایان پیک چهارم، بد نیست هشدارها را بنویسیم و مثل تمام دفعات گذشته قبل از پیک دو، سه و چهار، این بار هم بگوییم و مرقوم کنیم که اگر نوع مواجهه و اعمال محدودیت‌ها، ممنوعیت‌ها و نظارت‌ها مثل گذشته باشد، کلاه‌مان پس معرکه است. برای فهم وخامت اوضاع در‌صورت تجربه پیک پنجم کافی است نگاهی به قلل پیک‌های گذشته بیندازیم؛ قللی که هر بار به‌صورت تصاعدی بالاتر رفته و این یعنی اگر بستر وقوع پیک جدیدی باشیم، مرگ‌ومیرها به‌سمت چهاررقمی شدن حتما میل خواهند کرد! برای مثال به گفته سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا قله پیک چهارم دوبرابر قله پیک سوم بوده است.
به پیک پنجم بفرما نزنیم!
نه اینکه هیچ محدودیتی اعمال و اجرا نشده باشد نه، منتها اینکه دلخوش کنیم و باافتخار بگوییم شهرها را لاک داون کردیم و محدودیت‌ها به‌صورت کامل اجرایی شد، بیشتر شبیه شوخی است تا شرح وضع موجود. در همین تهران که انتظار داریم به‌خاطر شرایط خاصش بیشترین محدودیت‌ها اعمال شود، کافی است قدمی بزنید، یکی درمیان مغازه‌ها از هر صنف و مشغله‌ای باز هستند و نهایتا کرکره‌ها را تا نیمه پایین آورده‌اند یا همین مسافرت‌های بین شهری کسی جلوی شما را نمی‌گیرد. در بهترین حالت امکان جریمه شدن وجود دارد، وگرنه هیچ مامور و ضابطی نیست که دستی تکان بدهد و مانع از مسافرت رفتن شما شود. اینها را گفتم که بگویم وضعیت کنونی تغییر چشمگیری -حداقل در اجرای محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها- با قبل نکرده است، کمی سختگیری شد که در همان حد کم ماند و بیشتر این مردم بودند و هستند که رعایت می‌کنند، یک وقت دوباره پس‌فردا در دعوای بین مدیران و مسئولان مربوطه حین سند زدن موفقیت احتمالی در عبور از پیک چهارم به‌نام خودشان، یادمان نرود که چه بود و چه شد. با این همه و فارغ از آمار و اطلاعات سنگینی که وجود دارد مسئولان اخبار نسبتا خوشی از وضعیت مدیریت موج چهارم کرونا در کشور می‌دهند. نه اینکه تمام شده باشد، اما گویا در مسیر کاهش تعداد موارد بستری و مرگ‌ومیر قرار داریم.
مثلا علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا دو، سه روز پیش در ارتباط با آخرین وضعیت پیک چهارم کرونا در کشور، گفت: «ورودی و خروجی بیمارستان‌ها تقریبا برابر شده است. ۱۵ استان کشور سیر نزولی ابتلا و بستری دارند و این جای امیدواری است. 10استان تا هفته آینده و پنج استان هنوز در اوج موج چهارم کرونا قرار دارند. بیش از ۴۰ روز است سیر صعودی ابتلا را طی می‌کنیم و بیشتر از ۲۰۰ شهر کشور در وضعیت قرمز هستند.» این امیدواری نسبی باعث شده دوباره زمزمه‌هایی مبنی‌بر بازگشایی‌ها و کاهش میزان محدودیت‌ها به‌گوش برسد.
برای مثال انوشیروان محسنی‌بندپی، استاندار تهران گفت: «به اصناف پیشنهاد کرده‌ایم با کاهش ساعت کاری و رعایت پروتکل‌ها، نسبت به بازگشایی برخی صنوف اقدام کنند که این پیشنهادها به ستاد ملی مقابله با کرونا ارائه می‌شوند.» منتها این درحالی است که هنوز ۱۰۲ شهر کشور در وضعیت قرمز، ۲۳۵ شهر در وضعیت نارنجی و ۱۱۱ شهر در وضعیت زرد قرار دارند و از طرف دیگر در شهرهای جنوب و جنوب شرق کشور مواردی از ابتلا به انواع جدید ویروس کرونا یعنی ویروس هندی و آفریقای جنوبی دیده می‌شوند، حتی در سیستان‌وبلوچستان که جزء معدود استان‌های کشور بود که هنوز تعدادی از شهرهایش در وضعیت آبی قرار داشتند، دیگر خبری از آبی بودن آنها نیست و این یعنی نباید همان اشتباه گذشته را برای بار چندم تکرار کرد و از آنجا که تعطیلات عید فطر را پیش‌رو داریم، نباید با سهل‌انگاری‌هایی که به‌کرات سابقه‌اش را هم داریم، فضا را برای درگیری با پیک پنجم مهیا کنیم.
وضعیت رعایت پروتکل‌ها در استان‌های مختلف کشور
روز گذشته چند آمار و اطلاع دیگر منتشر شد که مرور آنها خالی از لطف نیست. بابک دین‌پرست، دبیر قرارگاه عملیاتی مبارزه با کرونا ضمن اعلام جدیدترین گزارش از رده‌بندی استان‌ها در اجرای پروتکل‌های بهداشتی گفت: «از اول تا هشتم اردیبهشت‌ماه براساس گزارش وزارت بهداشت، رعایت پروتکل‌های بهداشتی درسطح چهار استان آذربایجان غربی، چهارمحال‌وبختیاری، سیستان‌وبلوچستان و کهگیلویه‌وبویراحمد بین ۳۳ تا ۴۸ درصد بوده است. در همین مدت رعایت پروتکل‌های بهداشتی درسطح ۱۰استان آذربایجان شرقی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، کردستان، گیلان، گلستان، لرستان، همدان، مرکزی و مازندران بین ۴۹ تا ۵۸ درصد بوده است. ۱۰استانی که رعایت پروتکل‌های بهداشتی در آنها در بازه زمانی یادشده بین ۵۹ تا ۶۵ درصد ثبت شده اصفهان، البرز، بوشهر، خراسان رضوی، خوزستان، فارس، قم، کرمانشاه، کرمان و هرمزگان هستند. هفت استان اردبیل، ایلام، تهران، زنجان، سمنان، قزوین و یزد نیز بین ۶۶ تا ۷۸ درصد رعایت کرده‌اند. در بازه زمانی اول تا هشتم اردیبهشت، شاهد حذف پایین‌ترین سطح‌بندی استان‌ها در رعایت پروتکل‌های بهداشتی در بازه زمانی ۱۸ تا ۲۵ فروردین هستیم که به‌معنای خروج دو استان ایلام و سیستان‌وبلوچستان از دامنه فوق است. البته استان سیستان‌وبلوچستان کماکان درپایین‌ترین سطح از رعایت پروتکل‌های بهداشتی درکشور (۳۳ تا ۴۸ درصد) قراردارد، اما استان ایلام با جهش چشمگیر به گروه استان‌هایی که بالاترین سطح رعایت پروتکل‌ها (۶۶ تا ۷۸ درصد) را دارند، پیوسته است. استان‌های آذربایجان غربی، چهارمحال‌وبختیاری و کهگیلویه‌وبویراحمد که میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در آنها در بازه زمانی ۱۸ تا ۲۵فروردین‌ماه بین ۳۳ تا ۵۵ درصد بود، در دوره زمانی اول تا هشتم اردیبهشت در گروه استان‌هایی قرار گرفته‌اند که رعایت پروتکل‌های بهداشتی در آنها بین ۳۳ تا ۴۷ درصد بوده است که نشان از ثابت بودن وضعیت و حتی تنزل میزان رعایت در برخی از این استان‌هاست. استان‌های زنجان، تهران، سمنان و یزد همچون دوره مورد بررسی قبلی، کماکان در بین استان‌هایی قرار دارند که بیشترین میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی را داشته‌اند. دو استان اردبیل و قزوین که در دوره قبل در گروه استان‌های با درصد رعایت ۳۳ تا ۵۵ دستورالعمل‌های بهداشتی بودند، در این بازه زمانی درکنار استان‌های دارای بالاترین میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی قرار گرفته‌اند.»
پیک پایین آمده ولی گردش ویروس کاهش پیدا نکرده است
القصه، اینکه پیک چهارم با تعداد وحشتناک مبتلایان و جانباختگان حداقل در برخی استان‌ها در سراشیبی قرار گرفته و گویا رو به‌پایان است، اما این به‌معنای پایان راه کرونا نیست و برای رسیدن به ته خط این بیماری و شیوع مرگبار آن تمام این سیاستگذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها، رعایت پروتکل‌ها و... امروز، بعد از واکسیناسیون عمومی و گسترده قرار می‌گیرد و مادامی که جمعیت قابل‌توجهی از مردم دربرابر این ویروس از طریق واکسیناسیون ایمن نشوند، امیدی به پایان همه‌گیری نیست. با این‌حال ما در پروسه واکسیناسیون هم وضعیت مناسبی نداریم و با سرعت لاک‌پشتی و به‌صورت قطره‌چکانی اندک‌اندک و دوز به دوز واکسن‌هایی به کشور وارد می‌شوند و واکسن داخلی هم که هنوز به مرحله تزریق عمومی نرسیده است، پس باید همچنان بر مدار همان اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها پیش برویم. همان‌طور که در ابتدای گزارش اشاره شد، غرض از سیاه کردن این صفحه یک هشدار پیش از وقوع هر پیک و شیوع بالاتری است.
در همین رابطه هم سوای ارائه آخرین آمار و اطلاعات با علیرضا ناجی، رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری گفت‌وگویی انجام دادیم. وی با شکننده خواندن وضعیت موجود به «فرهیختگان» گفت: «اطلاعاتی که از اپلیکیشن ماسک می‌گیریم، نشان می‌دهد بیشتر استان‌ها و شهرها از پیک عبور کرده‌اند و به‌سمت پایین حرکت می‌کنند و شهرها از وضعیت قرمز در‌می‌آیند و تبدیل به نارنجی و... شده‌اند. البته استان‌هایی هستند که هنوز قرمزند و شهرهایی نیز تازه از آبی تبدیل به قرمز شده‌اند و درواقع تازه وارد پیک شده‌اند. اما مطلب مهمی که خیلی باید به آن توجه شود، این است که ما همچنان تعداد موارد مثبت روزانه بالایی داریم، چون می‌دانید رنگ‌بندی‌ها براساس تعداد بستری‌ها و مراجعان است، اما همچنان تعداد موارد مثبت روزانه و فعالیت و گردش ویروس بسیار بالاست. این به ما نشان می‌دهد که حتما باید مقررات را جدی‌تر بگیریم. چرا؟ چون با وجود این که پیک پایین می‌آید، گردش ویروس کاهش پیدا نکرده و همچنان رکوردهای پیک سوم را می‌شکنیم. درواقع بالای 18 تا 20 هزار نفر روزانه موارد مثبت داریم و این نشان می‌دهد که باید مقررات محدودیت‌های اجتماعی و حرکتی و... را ادامه دهیم، به‌خوبی هم ادامه دهیم نه به این صورت که تاکنون وجود داشته است. شهرهای ما الان لاک‌داون نیستند و نمودی از لاک‌داون بودن وجود ندارد. من این را چندین بار بیان کرده‌ام که بخش خصوصی اصلا حرکتی نسبت به این موضوع نداشته و رفت‌وآمد بین شهرها آزاد است. اینکه صر‌فا جریمه شوند، جلوی گردش ویروس را نمی‌گیرد و محدودیت‌های اجتماعی برای جلوگیری از گردش ویروس را ایجاد نمی‌کند. به غیر از اینکه همچنان شاهدیم بیمارستان‌ها تحت‌فشارند، یعنی بیمارستانی در تهران و شهرستان‌ها نداریم که چنین نباشد. بیماران نسبت به چندی پیش کمتر هستند، اما همچنان در پیدا آوردن تخت خالی و بستری شدن مشکل دارند، علی‌رغم اینکه وزارت بهداشت سیاست درمانی خوبی را به‌عهده گرفته است. درمان‌ها بیشتر سرپایی و بستری‌های موقت است و بیماران دارو را در بیمارستان روزانه دریافت می‌کنند. با وجود این تمهیدات باز هم تعداد زیادی از بیماران را در بیمارستان‌ها می‌بینیم. این نشان می‌دهد که باید باز مقررات را ادامه دهیم. تغییر رنگ شهرها و آزادسازی اتوماتیک برخی صنوف باعث می‌شود به پیک پنجم برسیم. علت این است که این پیک‌ها شوخی ندارند و با توجه به واریانت‌های موجود فکر می‌کنم باید بیشتر از این هوشیار باشیم. به واریانت بریتانیایی رسیدیم و اینک صدای پای واریانت‌های هندی و آفریقای جنوبی در کشور شنیده شده و اینها هشداردهنده است.»
نگرانی نسبت به واریانت آفریقایی بیشتر از هندی است
ناجی در ارتباط با واریانت‌های جدید چنین گفت: «درمورد واریانت هندی منتظر اطلاعات بیشتری هستیم، اما دو امر برای ما مسلم است؛ یک اینکه این ویروس گذردهی بالایی دارد، شیوع آن و اتفاقی که در هندوستان، پاکستان و جاهای دیگر می‌افتد، نشان‌دهنده این موضوع است و انتقال بالایی دارد. درمورد اینکه چقدر کشندگی یا عوارض بیماری بیشتری دارد، هنوز مطالعه‌ای نداریم که شاهد علمی در این مورد داشته باشیم، ولی در هر صورت با ویروسی در ارتباط هستید که خانواده‌ها را درگیر می‌کند و این به‌خاطر واریانتی است که گذردهی بالایی دارد. این اتفاق در هندوستان هم افتاد که هم به‌خاطر واریانت بود و هم به‌خاطر مناسبات انسانی‌ای که در آنها وجود دارد. این مورد برای ما هم رقم خورد. ما تشابهات زیادی داریم. در هر صورت هر دو تحت‌تاثیر خصوصیت ویروس و رفتارهای اجتماعی است که اتفاق می‌افتد. نکته دوم این است که کم‌اثر شدن واکسیناسیون و ایمنی حاصل از عفونت است و مطالعات نشان داده درست است که واکسن را کم‌اثر می‌کند، اما آنقدر که نسبت به واریانت‌های آفریقای جنوبی و برزیلی نگران هستیم، درمورد واریانت هندی نیستیم، نه اینکه کاهش کفایت واکسن را نداشته باشیم، اما مانند آفریقای جنوبی جدی نیست.»
شواهد نشان از پیشرفت‌های خوبی در تولید واکسن داخلی دارند
رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری در ارتباط با آخرین وضعیت واکسیناسیون کرونا در کشور و واکسن‌های تولیدشده و واردشده گفت: «هرچه واکسیناسیون در گروه‌های هدف انجام شود، خوب است. به غیر از‌هدف نهایی و غایی از واکسیناسیون، هدف اولیه ما طبقه‌بندی کردن و اولویت‌بندی گروه‌های مختلف مردم و واکسیناسیون در اولویت‌های بالا جهت کاهش مرگ‌ومیر است، برای همین این کار را انجام می‌دهیم. هرچه این تعداد افزایش یابد، مطمئنا اثرات آن را می‌بینیم. با این تعدادی که الان واکسینه کرده‌ایم، نمی‌توانیم خیلی منتظر تاثیرات آن باشیم اما باید حجم واکسیناسیون افزایش یابد تا بتوانیم تاثیراتش را ببینیم. در هر صورت با افزایش میزان واکسیناسیون این تاثیرات دیده می‌شود. الان چهار شرکت در ارتباط با واکسن اسپوتنیک با روسیه قرار دارند که سه شرکت این کار را انجام می‌دهند و امیدوارند تا دوماه دیگر تولیدات واکسن اسپوتنیک‌وی وارد چرخه مصرف ایران شود و می‌گویند میزانش ماهی یک تا دو میلیون دوز است. تجهیزات مورد نیاز واکسن کووبرکت هم که برای افزایش میزان تولید واکسن نیاز داشتند وارد شده و در آینده نزدیک نصب می‌شود. در این زمینه سرمایه‌گذاری فکری و مالی بیشتر شده است و البته نقطه‌ضعف‌هایی در این میان داریم و عقب افتادن واکسیناسیون ما توسط واکسن‌های داخلی یکی از نقطه‌ضعف‌هاست که همچنان ادامه دارد. تولید واکسن طبق پیش‌بینی‌هایی که فکر می‌کردیم، صورت نگرفته است. اگر به جهان نگاه کنید می‌بینید حتی برخی کشورهایی که متمول هستند تولید واکسن ندارند، مانند کانادا که علی‌رغم پیشرفته و سرآمد بودن در دانش تولید واکسن ندارد و در این زمینه هم با توجه به اینکه واکسن را به آنها ندادند ضررهای زیادی متحمل شد. ما باید واکسن را در داخل تولید و انتظارات را معقول‌تر کنیم. امیدواریم این اتفاق رقم بخورد. با توجه به اطلاعاتی که معاون بهداشتی داده است که از مهرماه واکسیناسیون گروه چهارم یعنی عموم مردم شروع می‌شود، احتمالا پیشرفت‌های زیادی در این زمینه کرده‌ایم و امیدوارم زودتر از ترایال‌های برکت و پاستور انجام شود و نتایج به‌دست بیاید و تولیدات بالا برود که همراه با واکسن اسپوتنیک‌وی تولید داخل به‌صورت وسیع‌تر واکسیناسیون را ادامه دهیم.»