به گزارش «فرهیختگان»، اینکه بلافاصله بعد از خارج شدن از دوره ترسالی دریاچه ارومیه که به گفته مسئولان حدود یک میلیارد دلار برای احیای آن هزینه شده است، این‌طور دچار بحران شود نشان از لنگیدن جایی از کار دارد. به همین منظور با محمد درویش، فعال و پژوهشگر محیط‌زیست گفت‌وگویی انجام دادیم.

ستاد احیا پاسخ دهد در شرایط نرمال بارندگی چرا دریاچه ارومیه به این وضع دچار شد؟

درویش با گلایه از وضع دریاچه ارومیه به «فرهیختگان» گفت: «حوضه آبخیز دریاچه ارومیه تنها حوضه کشور در بین 6 حوضه اصلی است که بهترین وضعیت بارندگی را در طول 4 سال اخیر داشته است یعنی 3 سال ترسالی داشته و میانگین ریزش‌های آسمانی بیشتر از میانگین درازمدت 50 ساله بوده و امسال هم فقط 6 درصد کمتر از میانگین درازمدت بارندگی داشته است یعنی تقریبا همچنان تا دهم اردیبهشت که آمارها را نگاه می‌کردم، بارندگی نرمال بوده، در‌صورتی‌که کل بارندگی 39 درصد کاهش یافته و برخی از حوضه‌های ما تا 88 درصد مثل بخش‌هایی از بلوچستان بارندگی کاهش داشته است یعنی همچنان حوضه آبخیز دریاچه ارومیه بهترین وضعیت را در کشور ما دارد. به‌رغم چنین وضعیتی و به‌رغم اینکه تقریبا 4 سال رویایی را در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه داشتیم، در‌صورتی‌که قبل از آن تقریبا 15 سال بسیار بد و سخت و خشک را سپری می‌کردیم. دوستان ستاد احیای دریاچه ارومیه مدام موفقیت‌های خود و افزایش آبگیری دریاچه ارومیه را به اقدامات خود نسبت می‌دادند. هر چقدر ما شفاف از آنها می‌خواستیم که دقیقا بیان کنند چه کرده‌اند که میزان آب بیشتری وارد دریاچه شده است می‌گفتند گیاهان شورپسند کاشتیم، طرح‌های انتقال آب اجرا می‌کنیم، آب‌ رود زاب را می‌خواهیم بیاوریم که هنوز عملیاتی نشده، پساب‌ها را تصفیه می‌کنیم، لایروبی کردیم و... . الان کاملا مشخص شد در سالی که هنوز گرما نرسیده و تا اردیبهشت هم تقریبا بارندگی نرمال بوده به‌شدت وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی شده و سطح تراز حدود 40 سانتی‌متر افت داشته است. اینها نشان می‌دهد نتوانستند وابستگی معیشتی به منابع آب و خاک را در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه کاهش دهند.»

رشد 2 برابری کشاورزی 87 هزار حلقه چاه و... عامل ایجاد وضعیت موجود

درویش ادامه داد: «اصل ماجرایی که سبب چنین بحرانی در دریاچه ارومیه شده این است که وسعت اراضی کشاورزی از 320 هزار هکتار به 680 هزار هکتار افزایش یافت یعنی 3.6 میلیارد مترمکعب ما مجبور شدیم آب بیشتری به بخش کشاورزی اختصاص دهیم. در نتیجه حق‌آبه دریاچه که 3.1 میلیارد مترمکعب بود را از آن گرفتیم و تعداد چاه‌ها را به حدود 87 هزار حلقه رساندیم. این فاجعه بزرگی است تا بتوانیم 500 میلیون مترمکعب دیگر را فراهم کنیم. قرار بر این بود با معرفی معیشت‌های جایگزین، با معیشت‌های مکمل کاری کنیم که کشاورزان و دامداران داوطلبانه از وسعت کشت خود و از تعداد دام خود بکاهند ولی درآمد آنها کاهش پیدا نکند. لازمه کار این بود که یک خرد جمعی در ستاد احیای دریاچه ارومیه وجود داشته باشد و تخصص‌های مختلف در حوزه‌های مختلف را گردهم بیاورند. نه اینکه همان کسانی که این فاجعه را رقم زدند را عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه کنند یعنی همان بخش کشاورزی و همان بخش وزارت نیرو که خود مسبب این فاجعه هستند اعضای کلیدی ستاد احیای دریاچه ارومیه شده‌اند و هر موقع که صدایی خارج از آن صدا حرفی ‌‌زد نابودش کردند. من ابتدا عضو این ستاد بودم، اما از من دعوت نکردند وقتی این انتقادها را مطرح می‌کردم. ماجرا به امروز و اینجا رسید که امیدوارم حداقل یگان‌ها و نهادهای بازرسی کشور این ادعا را دوباره بررسی کنند.»

نهادهای نظارتی به مفاسد موجود در ستاد احیای دریاچه ارومیه رسیدگی می‌کنند؟

این فعال محیط‌زیست گفت: «باید معلوم شود یک میلیارد دلار پولی که برای احیای دریاچه ارومیه هزینه شده یعنی حدود 25 تا 30 هزار میلیارد تومان بوده، خرج چه اتفاقی شده است و چگونه برخی از دوستان یک‌شبه میلیاردها تومان توانستند برای خود پول به دست بیاورند اما هیچ اتفاقی نیفتاد. همکارم ‌ آقاخانی که گیاه‌شناس است می‌گفت من به آنها پیشنهاد دادم که چند پروژه کارشناسی‌ارشد و دکتری برای شناسایی زیست گیاهی حوضه آبریز دریاچه ارومیه و انتخاب گونه‌های مناسب را حمایت کنید تا شکل بگیرد. رقمی که برای حمایت قائل شد رقمی بود که از حقوق یک ماه ایشان هم کمتر بود و معلوم شد یکی از دوستان دیگر که از دوستان آقایان بود، چند میلیون دلار توانسته بود پول برای پروژه‌هایی بگیرد که هیچ‌کدام به نتیجه نرسید. اینها فسادهای بزرگی است که در ستاد احیای دریاچه ارومیه اتفاق افتاده و یک روزی باید همه این آقایان جواب دهند و ادعایی که داشته‌اند را پاسخ دهند. آنها حتی نتوانستند صادرات آب مجازی از حوضه آبخیز دریاچه ارومیه را متوقف کنند یعنی حوضه‌ای که خود با دریوزگی آب روبه‌رو است، با کمبود آب روبه‌رو است همچنان در آن سیب کاشته می‌شود و از حوضه صادر می‌شود. سیبی که میزان مصرف آب آن 5 برابر انگور است و صدها هکتار از تاکستان‌ها را در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه از بین بردند تا سیب بکارند و چنین فاجعه‌ای هم اتفاق افتاده است. هر سال می‌توانید دپوی بیش از حد سیب‌ها و محصولات دیگر را در کنار جاده ببینید که متاسفانه نابود می‌شوند و این وضعیت تاسف‌باری است که ما امسال شاهد هستیم و باید بگویم وضعیت از این بدتر می‌شود، یعنی وقتی در یک حوضه‌ای 4 سال خشکسالی یا ترسالی و نرمال داشته باشیم، یعنی باید خود را برای چند سال بسیار خشک آماده کنیم و این می‌تواند ناقوس سونامی نمک و گردوغبار را در شمال غرب کشور به صدا دربیاورد.»