برای پاسخ به این سوال که اساسا جهش‌های ویروس کرونا چه تاثیری بر روند واکسیناسیون می‌گذارد، با محمدحسین یزدی، رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگویی انجام دادیم.

یزدی در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: اگر بخواهیم جهش‌ها را از ابتدای شروع این بیماری و پاندمی تا امروز بررسی کنیم، باید بگویم جهش‌های متنوع و متعددی را در این ویروس تجربه کردیم. عمدتا جهش‌ها روی قدرت انتشار بیماری بود. جهش‌ها در ویروس می‌توانند بعضا منجر به این شوند که ویروس خاموش شود یا ویروس تغییراتی کند که به نفع انتشار و به نفع بیماری‌زایی باشد. آن جهش‌هایی را که باعث می‌شود ویروس خاموش شود، مسلما نمی‌بینیم و ویروس با آن جهش توان تکثیر را ندارد و حذف می‌شود. آنهایی را نمی‌توان رصد کرد که منجر به انتشار بیشتر شدند. از ابتدا تا امروز هم که انواع جهش‌ها در نقاط مختلف دنیا اتفاق افتاده، از انگلستان، از آفریقا، از برزیل و از هند گزارش‌هایی وجود دارد که ویروس در ناحیه اتصال به سلول میزبان دچار جهش شده است ولی هیچ‌یک از اینها به‌صورت مستند و مستدل دال بر این نبود که آیا این ویروس با این جهش بیماری‌زاتر شده یا نوع پاتوژنی یا بیماری‌زایی تغییر کرده یا کشنده‌تر شده است؟ هنوز چنین گزارشی از هیچ‌جایی مخابره نشده است.

وی ادامه داد: وقتی درصد انتشار ویروس بیشتر می‌شود و در جمعیت گسترده‌تری انتشار می‌یابد مسلما تعداد افراد بیشتری درمعرض خطر قرار می‌گیرند و افراد درمعرض خطر بیشتری بیمار می‌شوند و به همین دلیل ممکن است آمار مرگ‌ومیر هم حتی بالا برود، همان‌طور که در پیک‌های مختلف می‌بینیم نسبت به پیک‌های قبلی مرگ‌ومیر تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. این به این دلیل نیست که بیماری عوض شده است. همین الان که با همکاران بالینی صحبت می‌کنیم هنوز علائم بالینی و روند سیر بیماری تقریبا همان چیزی است که از ابتدا بوده‌ اما چیزی که اتفاق می‌افتد این است که تعداد افراد بیشتری مبتلا می‌شوند و ابتلای بیشتر افراد درمعرض خطر بیشتر‌ به بستری و فوت می‌رسد. تا چند ماه پیش ما بحث واکسن نداشتیم و شروع واکسیناسیون در دنیا هم برای چند ماه پیش است، بنابراین تا آن زمان دغدغه‌ای درمورد اینکه کارایی واکسن تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد یا خیر، نداشتیم. از همان ابتدا 2021 که واکسیناسیون شروع شد همین بحث ایجاد شد که کارایی واکسن چه می‌شود. واقعیتی را باید درنظر گرفت که ما یک ویروس اورجینال و یک‌سری واریانت‌ها داریم. هنوز در دنیا آنچه غالب است، ویروس اورجینال است. درست است که واریانت‌ها در جاهای مختلف گزارش می‌شود ولی هنوز آنچه پاندمی با آن شکل گرفته، شعله اصلی پاندمی به‌واسطه ویروس اصلی و اورجینال شعله‌ور می‌شود، بنابراین اگر بخواهیم جلوی ایجاد واریانت‌ها را بگیریم گریزی نداریم جز اینکه سراغ واکسیناسیون عمومی دنیا برویم تا شعله مرکزی را خاموش کنیم. اگر آن خاموش نشود واریانت‌های جدیدتر هم ایجاد می‌شود، چه‌بسا برخی از این واریانت‌ها نسبت به واکسن هم مقاومت داشته باشند، کمااینکه یک گزارش درمورد ویروس جهش‌یافته در هند وجود دارد که قابلیت حذف پاسخ‌های ایمنی را پیدا کرده، یعنی می‌تواند از پاسخ‌های ایمنی مصون باشد و فرار کند و روند بیماری‌زایی را ادامه دهد. این جای نگرانی دارد، اما برای فرار از دست این ویروس هم گریزی نداریم الا اینکه برنامه واکسیناسیون را هرچه سریع‌تر پیش ببریم که آن ویروس اصلی حذف شود، چون این ویروس‌های جهش‌یافته هنوز در دنیا غالب نیستند.

رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: در هند آخرین گزارشی که مطالعه کردم، می‌گوید 20درصد نمونه‌ها که ما سکانس کردیم، چون همه را نمی‌توان سکانس کرد، تعدادی را تایید توالی می‌کنند تا بفهمند جهش دارد یا خیر. از این تعدادی که سکانس شده، تنها 20درصد جهش داشته است پس در خود هند هم ویروس غالب ویروس اورجینال است. برای اینکه این جهش کمتر اتفاق بیفتد باید واکسیناسیون را هرچه سریع‌تر ادامه داده و بدان سرعت دهیم. اخباری وجود دارد که واکسیناسیون سرعت بهتری گرفته ولی هنوز 100درصد مطلوب نیست و در هیچ‌جای دنیا هم مطلوب نیست. با همکارانم در اروپا و کانادا هم صحبت می‌کنم، آنجا هم خیلی خبری از سرعت واکسیناسیون نیست. یعنی سرعت واکسیناسیون آنجا هم به نسبت کند است، ولی‌ موضوعی که وجود دارد این است که باید این روند را ادامه دهیم، تا جایی که ان‌شاءالله حداقل 70درصد جمعیت ما واکسینه شوند و این ویروس اصلی حذف شود تا خدای‌نکرده دچار واریانت‌های جدید و آلودگی با آنها نشویم. راهکارهای کنترلی هم قاعدتا باید وجود داشته باشد، محدود کردن پروازها به سمت کشورهایی که این جهش‌ها در آن اتفاق افتاده و کنترل مرزها انجام شود. با اینکه این جهش را در هندوستان داشتیم ولی تیم‌های ورزشی به هندوستان اعزام شدند. می‌توانستیم این الزام را به نحوی کنترل کنیم و یا به تعویق بیندازیم چون سلامت اولویت اصلی است. درست است ورزش اهمیت دارد ولی اولویت اصلی نیست. این موارد هم باید کنترل شود. فقط نمی‌توان گفت واکسن داریم و نگرانی نداریم، برای کنترل بیماری علاوه‌بر واکسن باید موارد دیگر را مدنظر داشته باشیم.»