گفت‌وگویی با پروفسور علیرضا ناجی، رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری انجام دادیم تا از تغییرات اخیر ویروس کرونا و انواع هندی و آفریقایی آن در قیاس با ویروس جهش‌یافته انگلیسی به ما بگوید و بعد هم تحلیلی از وضعیت موجود و آینده داشته باشیم.

سرایت‌پذیری زیاد، برابر با بیمار بیشتر و درنهایت مرگ‌ومیر بالاتر

ناجی ناظر به همین موضوعات و در پاسخ به سوالاتی پیرامون همین مسائل به «فرهیختگان» گفت: «اصلی‌ترین مساله‌ای که می‌توان حول واریانت‌ها و جهش‌های اخیر ویروس کرونا به آن اشاره کرد، در دو مطلب خلاصه می‌شود. یکی درباره انتقال بیشتر و سریع‌تر این ویروس‌هاست که صورت می‌گیرد و انتقال‌پذیری آن بیشتر است. مساله دیگر درباره نحوه عملکرد واکسن علیه آنهاست. معمولا در ارتباط با جهش بریتانیایی کرونا خیلی مشکلی از باب واکسنی که الان در دسترس داریم، نمی‌بینیم. بیشترین میزان نگرانی ما مربوط به واریانت‌های آفریقای جنوبی است، چون این‌طور نشان داده شده که اکثر واکسن‌هایی که ما داریم نسبت به واریانت آفریقای جنوبی به‌شدت کارایی‌شان کاهش می‌یابد و همین موضوع باعث شده شرکت‌های داروسازی به‌سمت ساختن واکسن‌هایی بروند که مربوط به واریانت‌ها باشد. این‌که چقدر هریک از واکسن‌ها نسبت به واریانت‌های آفریقای جنوبی و یا برزیلی و واریانت هندی که همه‌شان یک موتاسیون‌های مشترکی دارند و همه آنها هم در خصوصیات انتقال سریع‌تر و همین‌طور کاهش کارایی واکسن و یا ایمنی حاصل از بیماری عفونی کووید کارکرد مشابهی دارند، محل سوال است. بنابراین ما انتظار داریم که این ویروس‌های جهش‌یافته هم به ایران بیایند و به احتمال قوی بعد از مدت‌ها عفونت مجددی را شاهد باشیم. همان‌طور که درحال‌حاضر درمورد کرونای بریتانیایی در ایران زیاد دیدیم. البته اگر واقعا این چیزی که می‌بینیم بریتانیایی باشد؛ چراکه ممکن است موارد دیگری در زمینه آن وجود داشته باشد. در هر صورت این مسائل وجود دارد و تفاوت‌هایی که ما می‌بینیم به این صورت است که هر چقدر انتقال بیشتر باشد، تکثیر بیشتر صورت می‌گیرد و شدت بیماری در برخی افراد روند سریع‌تری دارد. اما این که چقدر اینها می‌توانند باعث افزایش بیماری‌زایی و تشدید علائم بالینی و مرگ‌ومیر شوند، گزارش‌ها متعدد است. درمورد کرونای بریتانیایی اوایل می‌گفتند مرگ‌ومیر بالایی دارد ولی الان می‌گویند زیاد نیست، ممکن است سیر بیماری سریع‌تر باشد ولی میزان کشندگی بیشتر نیست. درباره واریانت هندی هم باید صبر کنیم اطلاعات دقیق و شواهد علمی درست به دست بیاید، چون ما شواهد علمی را زمانی می‌توانیم به دست بیاوریم که مطالعات ژنومیکی که کردیم و حاصل شد این واریانت هندی است، با اطلاعات و تجربیات بالینی مرتبط کنیم تا بتوانیم شواهد بالینی به دست بیاوریم. باید منتظر بود و دید آنها به چه صورت است ولی مشاهدات اولیه توسط پزشکانی که در هند هستند، نشان می‌دهد کرونای هندی به غیر از اینکه انتقال‌پذیری‌‌اش خیلی بالا رفته، بیماری‌زایی‌اش هم بیشتر است و به نظر می‌رسد مرگ‌ومیر هم بیشتر است ولی اینها مباحث علمی نیست و باید صبر کرد به چه صورت است اما آنچه مشخص است، وقتی این ویروس‌ها وارد می‌شوند به‌دلیل اینکه انتقال این ویروس‌ها بسیار بالاست، تعداد زیادی از افراد را درگیر می‌کند و تعداد بیماران ما بالاتر و بالاتر می‌رود و به همان نسبت تعداد بیمارانی که احتیاج به بستری شدن دارند، بالاتر می‌رود و مرگ هم بالاتر خواهد رفت. این به سیستم پزشکی و بهداشتی فشار وارد می‌کند و من می‌خواهم از این جمله استفاده کنم چرا با این وضعیتی که داریم، لاک‌داون را انجام نمی‌دهیم؟ این سوال اصلی و بزرگی است که همواره در مقابل من و بسیاری از کارشناسان قرار دارد. درست است علی‌رغم اینکه مشکلات اقتصادی داریم ولی نمی‌توان به‌‏خاطر این موضوع مملکت را به سمت گسترش بیماری هم برد و باید فکری در این زمینه کنیم.»

استان‌های جنوبی توان و ظرفیت مقابله با شیوع بیشتر کرونا را ندارند

ناجی در پاسخ به اینکه به گفته برخی مسئولان چند ماهی زمان می‌برد تا یک ویروس جهش‌یافته به سوش اصلی کشور تبدیل شود، ما باید چه کنیم تا دوباره اسیر کرونای هندی و آفریقایی، نظیر درگیری با کرونای انگلیسی نشویم، گفت: «این تنها با کنترل و تست زیاد، شناسایی موارد، سکون ایجاد کردن در جامعه و کنترل اینها میسر است. به غیر از این راه‌حلی ندارد. اگر جامعه را باز بگذاریم که انتقال ویروس صورت گیرد آنها به افراد مختلف انتقال می‌یابد، همان‌طور که برای بریتانیایی اتفاق افتاد. تنها راه چاره سکون ایجاد کردن است، تنها راه چاره این است که یک سکون چند‌ مدته ایجاد شود که وضعیت درستی به دست آید و بعد کنترل روی اپیدمی داشته باشیم، یعنی از نظر اینکه موارد خیلی زیادی از افراد را شناسایی و مدیریت و درمان کرده و ایزوله و قرنطینه کنیم. تنها راه همین است. همان اصول اولیه است. اگر بگوییم نمی‌توانیم لاک‌داون انجام دهیم و بگوییم 4-3 ماه طول می‌کشد و باید جامعه را باز بگذاریم که به سمت گسترش برود، اتفاقی نمی‌افتد و همان اتفاقی رقم می‌خورد که الان وضعیت کشور ما درگیر آن است. برای جلوگیری از این وضعیت هم باید این اقدامات را انجام داد. گزارش‌هایی که‌ نمکی درباره واریانت‌های آفریقای جنوبی داد‌ و همین‌طور درباره صدای پای گونه‌های هندی صحبت کرد؛ یعنی در کشور وجود دارد. با توجه به گونه هندی که گسترش زیادی دارد، باید مراقب این امر باشیم. اگر به مثال هندوستان توجه کنید، مشخص است، سوال این است که آیا واریانت هندی است که باعث شده چنین وضعیت اسفناکی را در هندوستان ببینیم یا رفتارهای انسانی و تصمیمات بهداشتی هم روی این امر اثرگذار است؟ مطمئن باشیم هر دو اثرگذار است. در هندوستان این رفتارها می‌تواند گردهمایی بزرگ و عدم رعایت ماسک زدن و فاصله‌های کم بین آنها و... باشد. همه اینها می‌تواند تاثیر داشته باشد به غیر از اینکه واریانتی است که از این زمینه‌ها استفاده می‌کند و تعداد زیادی از افراد را درگیر این موضوع می‌کند و به همان نسبت وقتی تعداد افراد زیاد شوند تعداد افراد آلوده که به این ویروس آلوده می‌شوند، تعداد بیمارانی که احتیاج دارند و مراجعه می‌کنند و بستری می‌شوند، افزایش می‌یابد. به همین دلیل وضعیت اخیری که در هندوستان داریم، محصول دست به دست هم دادن یک واریانت بسیار منتقل‌شونده و رفتارهای مردم است. دولت هم در این امر سهیم است و باید مقررات را اعمال کند. این را می‌دانیم که واریانت آفریقای جنوبی را در ایران داریم و واریانت هندی را در ایران داریم. ویژگی هر دو نیز مشخص است. باید همین الان جلوی این را گرفت. نمی‌توان صبر کرد بچرخند و بعد جلوی این ویروس را گرفت. نمی‌خواهیم وقتی ویروس وارد کشور می‌شود به‌عنوان واریانت غالب دربیاید پس باید اقدامات لازم را انجام دهیم تا جلوی غالب شدن این واریانت‌ها را بگیریم.

یک حاشیه‌ای هم شما در خلال صحبت‌هایتان اشاره کردید مبنی‌بر فروش تست منفی کرونا و... توسط آزمایشگاه‌ها، باید بگویم این شایعه نیست. دکتر سمیعی، مدیریت محترم مرجع سلامت این گلایه را کردند. گفته‌اند این اتفاق می‌افتد. باید موارد نظارتی صورت بگیرد که از این موضوع جلوگیری کند. در هر صورت ممکن است تقلب زیاد باشد و با توجه به شرایطی که وجود دارد این امر به وجود بیاید، ولی اینکه چه کاری باید برای این موضوع انجام دهند باید وزارتخانه بداند. در هر صورت به نظر من هم باید آزمایشگاهی که این تخلف را انجام داد، بسته شود یعنی اگر آزمایشگاهی یک‌بار این کار را انجام می‌دهد بعدا هم انجام خواهد داد و آن آزمایشگاه شایستگی فعالیت در این شبکه را ندارد. برخی مواقع کارهای دیگری نیز صورت می‌گیرد، مثلا جواب را عوض می‌کنند و... که اینها دست آزمایشگاه نیست، ولی اگر واقعا آزمایشگاهی با پول گرفتن جواب مثبت فردی را منفی می‌کند، اسفناک است. این‌که گزارش‌هایی از واریانت‌ها در جنوب است، چه آفریقای جنوبی و چه واریانت هندی با توجه به خصوصیاتی که دارند، با توجه به امکانات محدودی که در استان‌های جنوبی وجود دارد و خود آنها دچار خیلی از مصیبت‌ها هستند، چنانچه اجازه دهیم این واریانت‌ها گسترش یابند، استان‌های جنوبی توان مبارزه با این واریانت‌ها را ندارند. برای همین وزارت بهداشت باید سریعا تکلیف منبع ورود و نحوه گسترش و نحوه ایزولاسیون شهرها و بیماران را مشخص کند تا بتواند از گسترش اینها جلوگیری کند. استان‌هایی همچون سیستان و بوشهر نمی‌توانند با آنها مقابله کنند. این استان‌ها اصلا ظرفیت مبارزه با این واریانت‌ها را ندارند به‌علاوه اینکه همان جریان خوزستان برای سایر استان‌ها هم اتفاق می‌افتد.»