سارا طاهری، روزنامه‌نگار: مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی یکی از المان‌‌های اکوسیستم نوآوری و فناوری هستند که خروجی آنها تولید محصولات و خدمات فناورانه است. مراکز رشد دانشگاه تلاش دارند در راستای اشتغالزایی گام برداشته و از کسب‌وکارهای نوپا برای دانشجویان حمایت می‌کنند. این مراکز برای رسیدن به این هدف، وبینارها و کارگاه‌‌های آموزشی، استارتاپ‌ویکندها، چالش‌های فناوری و رویدادهای فناورانه را برگزار می‌کنند.
بهمن‌ماه سال گذشته بود که معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی از سطح‌بندی این مراکز خبر داد؛ اقدامی که در راستای حمایت از مراکز رشد و ارزیابی وضعیت عملکردی آنها و همچنین برای حرکت به سمت ایجاد مراکز رشد تخصصی در دستور کار قرار گرفت. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی با سطح‌بندی این مراکز به دنبال این هستند تا نقاط ضعف و قوت این مراکز را شناسایی کرده و به‌منظور رفع آنها از طریق فعالیت‌های توانمند‌سازی مدیران مراکز رشد اقدام کنند. از سوی دیگر شناسایی مراکز رشد فعال به ایجاد سراهای نوآوری کمک می‌کند.
بنابراین قرار شد مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی براساس شاخص‌های مختلفی سطح‌بندی شده که فضاها، تعداد دورههای برگزارشده، تعداد هستههای واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در مرکز رشد، تعداد محصولات تولیدشده، درآمدها و هزینه‌های مرکز رشد ازجمله این شاخص‌ها بود.
حالا دیروز نتایج این سطح‌بندی بالاخره اعلام شد و براساس گفته روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی مستندات ارسالی مراکز رشد کشور از طریق سامانه ارزیابی و سطح‌بندی مراکز رشد مورد بررسی قرار گرفته است. این مستندات شامل قراردادهای هسته‌ها/واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در مراکز رشد دانشگاه، تعداد محصولات تولید شده، میزان درآمدها و هزینه‌های صورت گرفته در این مراکز، تعداد دورههای تخصصی و عمومی برگزار شده در حوزه کسب‌وکار، استارتاپ‌ها، چالش‌های فناوری، تعداد اعضای هیات‌علمی و دانشجویانی که در مراکز رشد در حال فعالیت هستند، زیرساختارهای فناوری در مراکز رشد و سایر موارد دیگر است.
به گفته معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری این دانشگاه مراکز رشد دانشگاه براساس مستندات ارسالی و بازدیدهای میدانی توسط اداره کل کارآفرینی و مراکز رشد ارزیابی شده و پس از تایید شورای سیاستگذاری و راهبری مراکز رشد سطح‌بندی شده‌اند. با تایید رئیس دانشگاه آزاد اسلامی از این پس میزان حق سرپرستی مدیران مراکز رشد دانشگاه براساس سطح‌بندی مرکز رشد تعیین میشود.
جزئیات امتیازات کسب‌شده مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی
براساس نتایج ارزیابی‌ها، مراکز رشدی که امتیاز 600 و به بالا را اخذ کرده‌اند موفق به کسب سطح یک شده‌اند. مراکز رشد سطح یک عبارت از مرکز رشد واحد اصفهان، قزوین، مرکز رشد گیاهان دارویی واحد اصفهان، مشهد، اراک، تهران جنوب، اهواز، علوم و تحقیقات تهران و مرکز رشد واحد اردبیل هستند.
مراکز رشدی که امتیاز 300 و به بالا را اخذ کرده، موفق به کسب سطح دو شده‌اند که عبارتند از: مرکز رشد واحد رودهن، کرج، دورود، تهران‌شمال، زنجان، رشت، ساری، نجف‌آباد، سنندج، ایلام، سیرجان، دزفول، قائمشهر، زاهدان، بجنورد و مرکز رشد واحد قوچان. همچنین مراکز رشدی که کمتر از 300 امتیاز را کسب کرده‌اند در سطح سه، قرار می‌گیرند.
براساس بخشنامه، میزان حق سرپرستی مدیران مراکز رشد براساس این سطح‌بندی است که باعث ایجاد‌انگیزه در مدیران فعال و توانمند این مراکز خواهد شد.
اولین هدف سطح‌بندی حمایت از مراکز رشد است
قباد بهزادی‌پور، مدیرکل اداره کارآفرینی و مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص هدف از سطح‌بندی مراکز رشد گفت: «براساس تفاهمنامه با وزارت علوم، مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی را سطح‌بندی کرده و براساس امتیازی که در این سطح‌بندی کسب کنند از آنها حمایت می‌کنیم. بنابراین اولین هدف از سطح‌بندی مراکز رشد، حمایت از آنها خواهد بود؛ به‌عبارت بهتر، به دنبال یک پایان‌نامه حمایتی برای حمایت از مراکز رشد دانشگاه هستیم.»
او اضافه کرد: «دومین هدف از سطح‌بندی مراکز رشد در دانشگاه آزاد اسلامی، تعیین میزان حق سرپرستی مدیران مراکز رشد است؛ در واقع به‌دنبال این هستیم تا میزان حق سرپرستی براساس سطح مرکز رشد تعیین شود. میزان دریافتی و حق سرپرستی مدیر مرکز رشدی که در سطح یک قرار بگیرد به اندازه رئیس دانشکده آن واحد دانشگاهی، میزان دریافتی مدیر مرکز رشدی که در سطح دوم تعریف شود، به اندازه معاون دانشکده واحد دانشگاهی و میزان دریافتی مدیر مرکز رشدی که در دسته‌بندی سطح سوم قرار بگیرد به اندازه دریافتی مدیرگروه خواهد بود.»
ارزیابی سطح فناوری واحدها براساس سطح‌بندی مراکز رشد
مدیرکل اداره کارآفرینی و مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «به‌عبارت بهتر در مرحله اول سطح‌بندی تلاش شد تا انگیزه مدیران مراکز رشد را افزایش داده و در مرحله دوم حمایت از واحد دانشگاهی براساس سطح‌بندی مرکز رشد در دستور کار قرار گرفت. به بیان دیگر می‌توان گفت، سطح فناوری واحد دانشگاهی براساس سطح‌بندی مرکز رشد در آن واحد دانشگاهی تخمین زده شده که براساس آن می‌توانیم مراکز رشد تخصصی و سراهای نوآوری را در واحدها ایجاد کنیم.»
سطح‌بندی مراکز چه شاخص‌هایی داشت؟
بهزادی‌پور در ادامه تصریح کرد: «شاخص‌های ارزیابی مراکز رشد شامل سه بخش است؛ یک بخش از این شاخص‌ها مربوط به بحث زیرساخت مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی است. زیرساخت‌ها شامل فضای استقرار شرکت‌ها، تعداد اتاق‌های مجزا، تعداد دورههای آموزشی (شامل استارتاپ، شرکت در جشنواره، نمایشگاه، وبینارها و کارگاه‌هایی که برگزار میشود)، تعداد جلسات شورای مرکز رشد در واحد دانشگاهی؛ ثبات مدیریت مرکز رشد و... ازجمله معیارهای زیرساختی است که برای سطح‌بندی مراکز رشد در نظر گرفته می‌شوند.»
او درخصوص دومین بخش از شاخص‌های ارزیابی نیز صحبت به میان آورد و توضیح داد: «در بخش دوم بحث تعداد هستههای فناور، واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان مطرح است. هستههای فناور به تیم و دانشجویانی گفته می‌شوند که هنوز شرکتی ثبت نکرده‌اند و در مرکز رشد ایده‌ای را دنبال کرده و در پی ساختن یک محصول هستند. واحدهای فناور نیز به شرکت‌هایی گفته میشود که دارای ماهیت حقوقی هستند و در حال فعالیت و تولید محصول است.»
او اضافه کرد: «شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در مراکز رشد نیز شرکت‌هایی هستند که علاوه‌بر آن که توانسته‌اند محصول تولید کرده و مجوز‌های لازم را دریافت کنند، تاییدیه دانش‌بنیان را نیز از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری دریافت کردند.»
مدیرکل اداره کارآفرینی و مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «یکی از ملاک‌هایی که برای ارزیابی در نظر گرفته شده تعداد هسته‌ها، تعداد واحدهای فناور و تعداد شرکت‌های دانش‌بنیانی است که در مراکز رشد مستقر هستند. همچنین تعداد محصولات تولید شده، تعداد اعضای هیات‌علمی و دانشجویانی که در این شرکت‌ها درحال فعالیت هستند نیز مدنظر قرار می‌گیرد. برای تمام این معیارها بخشی در نظر گرفته و نمره‌دهی خاصی برای آنها لحاظ میشود.»
سطح‌بندی مراکز چگونه صورت گرفت
او درخصوص بخش سوم نیز توضیح داد: «بخش سوم بخش مالی است که در آن بحث هزینه و درآمدها در نظر گرفته میشود. به‌عبارت بهتر اینکه چه مقدار برای توسعه فناوری در واحد دانشگاهی در مرکز رشد هزینه و چه میزان درآمد ایجاد شده است. با بررسی مجموع این سه معیار امتیاز نهایی برای یک واحد دانشگاهی در نظر گرفته شده است.»
بهزادی‌پور در ادامه با بیان اینکه سه سطح‌بندی برای مراکز رشد واحدهای دانشگاهی در نظر گرفته شده است، بیان کرد: «مراکز رشدی که بالای 600 امتیاز کسب کردند به‌عنوان مرکز رشد سطح یک (9 واحد دانشگاهی)، مراکزی که بین 300 تا 600 امتیاز کسب کردند به‌عنوان مرکز رشد سطح دوم (16 واحد دانشگاهی) و بقیه مراکز رشد نیز به‌عنوان مراکز رشد سطح سه درنظر گرفته شدند.»
حمایت‌های مالی براساس سطح مراکز خواهد بود
او در پاسخ به این سوال که سطح‌بندی مراکز رشد چه تاثیری در فعالیت آنها خواهد داشت، توضیح داد: «ما به دنبال این هستیم که براساس سطح‌بندی از مراکز رشد خود حمایت کنیم؛ به‌طور مثال گفته میشود مراکز رشد سطح یک و سطح دو می‌توانند در آینده حساب مستقل داشته باشند. همچنین در‌صورت انجام حمایت مالی، این حمایت براساس سطح‌بندی مراکز رشد خواهد بود.»
مدیرکل اداره کارآفرینی و مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه به دنبال آن هستیم تا مراکز رشد روزبه‌روز در سطح بالاتری قرار بگیرند، ادامه داد: «همچنین تلاش داریم شرکت‌های مراکز رشد افزایش پیدا کرده تا به دنبال آن فناوری در واحد دانشگاهی توسعه پیدا کند.»
تاثیرگذاری سطح‌بندی مراکز رشد در رتبه‌بندی واحدهای دانشگاهی
او با بیان اینکه در آینده سطح‌بندی مراکز رشد در رتبه‌بندی واحدهای دانشگاهی تاثیر‌گذار خواهد بود بیان کرد: «به دنبال این هستیم تا تمام کسانی که در یک واحد دانشگاهی حضور دارند، اعم از رئیس واحد دانشگاهی تا مدیر مرکز رشد انگیزه پیدا کرده و تلاش کنند سطح مراکز رشد خود را بالا ببرند. به عبارت بهتر افزایش و توسعه فناوری در واحد دانشگاهی را پیگیری کنند.»
سامانه‌ای کردن تمام دوره‌ها در دستور‌کار اداره کارآفرینی
بهزادی‌پور در بخش دیگر سخنان خود درخصوص مهم‌ترین برنامه‌های اداره کارآفرینی و مراکز رشد در سال 1400 نیز صحبت به میان آورد و گفت: «در سال 1400 سه برنامه اصلی را دنبال خواهیم کرد. برنامه اول بحث سامانه‌ای کردن تمام دوره‌هاست؛ درواقع برگزاری وبینارها، کارگاه‌ها، استارتاپ‌ها، چالش و فناوری و پویش کارآفرینی از طریق سامانه مراکز رشد به نشانی atium.ac.ir دنبال میشود.»
او تصریح کرد: «روند کار نیز به این صورت است که مدیران مراکز رشد در این سامانه اطلاعات خود را بارگذاری کرده و ما این دوره‌ها را با تمامی دانشگاه‌های کشور به اشتراک خواهیم گذاشت و اکثر دوره‌ها به صورت ملی برگزار میشود. بنابراین این امکان وجود دارد که دانشجویان و اعضای هیات‌علمی بتوانند از هرکدام از وبینارها، کارگاه‌ها و... بازدید کنند.»
برگزاری 606 کارگاه ویژه مراکز رشد در سال 99
مدیرکل اداره کارآفرینی و مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی گفت که در سال گذشته 606 عنوان کارگاه برای مراکز رشد، هسته‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان، اعضای هیات‌علمی، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.
او درخصوص برنامه دوم و سوم اداره کل کارآفرینی و مراکز رشد در سال 1400 نیز گفت: «روی بحث به‌روز‌رسانی بخشنامه‌ها و مدل قراردادهای مراکز رشد نیز فعالیت کرده و اقداماتی را در دست اجرا داریم. برنامه سوم این اداره کل نیز درخصوص تفاهمنامه‌ای خواهد بود که مراکز رشد با نهادهای بیرونی و صنایع کشور منعقد می‌کنند.»
او اضافه کرد: «سال گذشته با سازمان صنایع کوچک شهرک‌های صنعتی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و صندوق تحقیقات و توسعه فناوری‌های پیشرفته تفاهمنامه‌هایی منعقد شد. همچنین به دنبال انعقاد یک تفاهمنامه با جهاد کشاورزی و صنایع مختلف دیگر خواهیم بود.»
بهزادی‌پور درخصوص هدف از انعقاد این تفاهمنامه‌ها گفت: «هدف‌مان ایجاد کسب‌وکارهای نوپا و افزایش تولید است؛ درواقع می‌خواهیم شرکت‌های نوپا براساس فناوری و نوآوری در حوزه‌های صنایع مختلف ایجاد کنیم.»
شرکت‌های دانش‌بنیان از 504 شرکت به هزار و 113 شرکت افزایش پیدا کرد
مدیرکل اداره کارآفرینی و مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه شرکت‌های مستقر در مراکز رشد دانشگاه به هزار و 113 شرکت افزایش پیدا کرده است، توضیح داد: «از شرکت‌های موجود در مراکز رشد دانشگاه تعداد 103 شرکت دانش‌بنیان وجود دارد که مشغول فعالیت هستند.»
او با بیان اینکه 472 واحد فناور در دانشگاه آزاد اسلامی حضور دارند، ادامه داد: «همچنین 538 هسته فناور در دانشگاه وجود دارد که مجموعه هستههای فناور، واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان هزار و 113 شرکتی خواهد بود که در مراکز رشد ما مشغول فعالیت هستند.»
درآمد مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی نسبت به هزینه‌ها حدود 5 برابر
او درخصوص محصولات مراکز رشد نیز گفت: «هزار و 414 محصول نیز در مراکز رشد ما تولید شده است، همچنین 606 دوره برای توانمند‌سازی مدیران مراکز رشد برگزار شده و هزار و 267 عضو هیات‌علمی و دانشجو در مراکز رشد فعال هستند.»
به گفته بهزادی‌پور نسبت درآمد به هزینه در سال 99 به 4.9 برابر رسیده است، به‌عبارت بهتر درآمد مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی نسبت به هزینه‌ها حدود پنج‌برابر بوده است.