ندااظهری، مترجم: هنوز همه‌ گیری کرونا می‌تازد و قربانی می‌گیرد و این واقعیتی است که معلوم نیست چه زمانی دست از سر بشر برمی‌دارد. ازاین‌رو، محققان هنوز هم دست از تلاش برنداشته و امیدوارند که بتوانند راه درمانی قطعی برای این ویروس بیابند. تازه‌ترین تحقیقات کرونایی هم درNature ، معتبرترین مجله علمی دنیا منتشر می‌شود تا هم محققان دیگر از آنها به‌عنوان ادامه تحقیقات خود استفاده کنند و هم مردم جهان از آن بهره‌مند شوند.

واکسن کرونا و لخته‌های خون

محققان به‌ دنبال ارتباط احتمالی میان ایجاد لخته‌‏ خون و واکسن کرونای Oxford–AstraZeneca هستند. چند هفته‌ای است خبر لخته شدن خون به‌دنبال تزریق واکسن آکسفورد-آسترازنکا در دنیا خبرساز شده و گمانه ‌زنی‌هایی بر آن مطرح می‌شود که تزریق این واکسن می‌تواند خطر بروز لخته‌های خونی و احتمال مرگ را افزایش دهد. ازاین‌رو، محققان به‌دنبال آن هستند تا پرده از این خبر بردارند و بفهمند که آیا واقعا این‌چنین است یا خیر. آژانس داروهای اروپا بعد از چند هفته تحقیق و بررسی چندی پیش اعلام کرد که ممکن است ارتباطی میان بروز لخته‌های خونی و این واکسن وجود داشته باشد. البته این عارضه شایع نیست و این دلیل نمی‌شود که خوبی‌های واکسن نادیده گرفته شود و افراد از تزریق آن خودداری کنند و تنها جزء عوارض نادر این واکسن محسوب می‌شود. درواقع، محققان بر این باورند که احتمال مرگ ناشی از کووید-19 بسیار بیشتر از مرگ بر اثر عوارض این واکسن است و جای هیچ نگرانی‌ نیست.  اما بعد از این یافته‌ها پرسش‌های دیگری مطرح می‌شود که چرا یک واکسن باید چنین عارضه‌ای به‌دنبال داشته باشد؟ که این امر گمانه‌ زنی‌ها را نسبت به وجود افزودنی‌ها یا اتفاقی در فرآیند تولید واکسن مطرح می‌کند که باید بررسی‌های دقیقی در این زمینه انجام شود. چنانچه این لخته ایجادشده در خون به سمت مغز یا ریه‌ها حرکت کند، می‌تواند مشکل‌آفرین شود. لخته‌های خونی در بخش‌های غیرمعمولی از بدن مانند مغز، شکم و حتی پاها تشکیل می‌شوند. 22 مارس بود که محققان 86 گزارش از افرادی دریافت کردند که طی دو هفته بعد از تزریق واکسن آسترازنکا دچار لخته‌های خونی شده بودند. آنها مواردی از «ترومبوسیتوپنی ناشی از تزریق هپارین» را در این بیماران گزارش کردند که هرگز تزریق هپارین نداشتند. با وجود اینکه خبرها حکایت از آن دارد که این سندروم ایجاد لخته در زنان به‌ویژه در زنان زیر 60 سال شایع‌تر از مردان است. 

کرونای جهش ‌یافته، تهدیدی برای بهبود وضعیت جهان

محققان مدتی پیش موفق به کشف جهش دیگری از ویروس SARS-CoV-2 در آفریقای جنوبی شده‌اند که به‌رغم تلاش‌هایی برای واکسینه کردن افراد، به‌سرعت در این منطقه رو به گسترش است. ویروس جهش‌ یافته موسوم به B.1.351 یا 501 Y.V2 بسیار عفونی‌تر از نمونه‌های قبلی است و شواهد نشان می‌دهد که این جهش‌ها از واکنش سیستم ایمنی بدن بعد از تزریق واکسن جلوگیری می‌کند و همین امر نگرانی‌هایی را در محققان نسبت به بی‌تاثیر بودن واکسن‌های تزریق‌شده در جلوگیری از ابتلا به کرونا نشان می‌دهد. متخصصان آفریقای جنوبی با این یافته‌ها از اثربخشی واکسن کرونا ناامید شده‌اند و به‌دنبال مزیت‌های طرح ایمنی توده‌ای هستند. برخی محققان اگرچه ایمنی توده‌ای را مفید اعلام کرده‌اند، اما از طرفی اعلام کرده‌اند که این طرح درباره موارد خفیف ویروس جهش‌یافته آفریقای جنوبی اثری ندارد و نمی‌توان به آن امید داشت و به همین دلیل، شک و شبهه‌هایی هم درمورد ایمنی ناشی از تزریق واکسن آسترازنکا وجود دارد. 

محققان معتقدند وقتی فردی واکسن کرونای بی‌خطر و امنی را دریافت می‌کند، در بدترین حالت این است که هیچ ایمنی‌ای در برابر ویروس ایجاد نمی‌کند و آن زمان است که این افراد تا واکسن دیگری که به بازار بیاید، باید صبر کنند تا دوباره واکسینه شوند. یکی از متخصصان دانشگاه «دوربان» معتقد است که با توجه به بیماری‌زا بودن و انتقال سریع این ویروس جهش‌یافته، توزیع واکسن در مقیاس وسیع باید در اولویت اصلی دولت‌ها قرار گیرد و صرف بی‌تاثیر بودن آن نباید مردم را از دریافت آن محروم کند. 

داروی آسم‌ دوران کرونا را کمتر می‌کند

آزمایش بالینی صورت‌گرفته روی بیش از 4600 بیمار در معرض خطر کووید-19 نشان داده است که یک داروی استنشاقی آسم، دوره کاهش علائم بیماری کرونا را تا حدود 3 روز کاهش می‌دهد. داروی budesonide  با قیمت ارزان و در دسترسی که دارد، نوعی استروئید استنشاقی است و محققان با آزمایش آن روی بیماران کرونایی به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف آن در آن دسته از بیماران کرونایی که بستری نشده‌اند، می‌تواند موثر باشد. شرکت‌کنندگان در این آزمایش که بالای 65 یا حتی 50 سال داشتند، بیشتر دچار عوارض ناشی از این بیماری شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد  علائم کرونا در گروهی که به مدت دو هفته روزی دو بار از این داروی آسم استفاده کردند، ‌حدود 3 روز زودتر از دیگر بیماران بهبود یافت. شاید در ظاهر 3 روز مدت زمان زیادی نباشد اما برای بیمارانی که علائم شدیدی داشته و مجبور باشند روزها در قرنطینه باقی بمانند، حتی یک روز هم می‌تواند نتیجه بسیار خوب و موفقیت‌آمیزی باشد تا سریع‌تر از شر این بیماری خلاص شوند. 

تست‌های سریع، راهی برای جلوگیری از گسترش ویروس

چند ماهی از شیوع ویروس کرونا در جهان گذشته بود که محققان دست به‌کار شدند و تست‌های سریعی برای تشخیص ویروس کرونا در مدت زمانی کوتاه ابداع کردند. تست سریع کرونا با توجه به شبیه‌سازی‌های انجام‌شده در بیش از3.5 میلیون آزمایش ویروس کرونا، می‌تواند اکثر عفونت‌های ویروس کرونا را که منجر به انتقال بیشتر می‌شوند، تشخیص دهد. این تست‌های سریع شامل کیت‌های تست کوچکی هستند که به دستگاه جریان جانبی آنتی‌ژن معروف است. اما چنین آزمایش‌هایی در مقایسه با آزمایش‌های واکنش زنجیره‌ای پلیمراز با استاندارد تست‌های دیگر ازجملهPCR در تشخیص عفونت‌ها موثرتر عمل می‌کنند. دانشمندان داده‌های موردنیاز را که از حدود یک میلیون نفر با تست PCR مثبت و نتیجه تست حدود 2.5 میلیون نفری که با گروه اول در تماس بودند، بررسی کردند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که تست‌های سریع با حساسیت بالایی که دارند، حدود 90درصد مواردی را که در معرض تماس هستند، شناسایی می‌کنند. یافته‌ها حاکی از آن است بدن افرادی که میزان ویروس بالاتری در بدن خود دارند در مقایسه با افرادی با ویروس کمتر، عفونت بیشتری دارد. 

واکسن اسپوتنیک5 تطابقی با ویروس جهش ‌یافته ندارد

ویروس جهش ‌یافته‌ای که برای اولین‌‏بار در آفریقای جنوبی مشاهده شد، می‌تواند آنتی‌بادی‌های ایجادشده در بدن بر اثر تزریق واکسن اسپوتنیک5 را علیه کووید-19 از بین ببرد. تمام واکسن‌ها ازجمله اسپوتنیک باعث تولید آنتی‌بادی‌هایی در بدن می‌شوند که پروتئین اسپایک را در ویروس SARS-CoV-2  مورد هدف قرار می‌دهد که ویروس از این طریق وارد سلول‌ها می‌شوند. دانشمندان نگران این مساله هستند که واکسن‌ها ممکن است در برابر ویروس‌های جهش‌یافته هم بی‌اثر باشند. محققان نمونه‌هایی از سرم خون مملو از آنتی‌بادی را از 12 فرد واکسینه‌شده با واکسن اسپوتنیک5 مورد مطالعه قرار دادند. آنها سپس این سرم را در برابر ویروس‌های مهندسی‌شده برای تولید پروتئین اسپایک آزمایش کردند که در انواع ویروس جهش‌یافته دیده می‌شد. بررسی‌ها نشان داد که از 12 نمونه به‌دست‌آمده، 8 نمونه ویروس دارای پروتئین اسپایک، جهش‌یافته بودن ویروس B.1.351 را مهار نمی‌کند و اثری روی ایجاد ایمنی در برابر آن ندارد.

اما این نمونه‌ها، با پروتئین اسپایک ویروس جهش‌یافته B.1.1.7 که اولین‌بار در انگلیس مشاهده شد، مقابله کرده و ایمنی ایجاد کرده است. 

6  ماه ماندگاری آنتی‌بادی‌های واکسن «مدرنا»

واکسن مدرنا که براساس mRNA تولید می‌شود، باعث فعال شدن واکنش‌های سیستم ایمنی و تولید آنتی‌بادی‌هایی می‌شود که حداقل تا 6 ماه ماندگارند. این واکسن که در دو دوز قابل‌تزریق است، ساخت شرکت مدرنا در کمبریج، ماساچوست است و محققان آن مدعی شده‌اند تا 94 درصد ایمنی دربرابر ویروس کووید-19 ایجاد می‌کند.

تست‌های انجام‌شده روی افرادی که این واکسن را دریافت کرده‌اند نشان می‌دهد شرکت‌کنندگان پس از گذشت 6 ماه از تزریق دو دوز مادرنا، هنوز آنتی‌بادی در خون آنها مشاهده شده است.
به‌عنوان مثال، آنتی‌بادی‌های شرکت‌کنندگان ازجمله افراد سالمند قادرند نسخه ویروس جهش‌یافته را در آزمایشگاه مهار کند.

ویروس جهش‌یافته‌ای در مسافران هوایی

با مشاهده چند نمونه ویروس جهش‌یافته در دنیا، این نگرانی نسبت‌به مشاهده جهش‌های بیشتر همواره وجود دارد. محققان چندی پیش نوعی ویروس جهش‌یافته را در آنگولا کشف کردند که نسبت‌به گونه‌های دیگر از جهش‌یافتگی بالاتری برخوردار است. محققان پس از تعیین توالی نمونه‌ها از سه نفر که در ماه فوریه از تانزانیا به آنگولا پرواز کرده بودند، این ویروس جهش‌یافته را شناسایی کردند. ویروس جدید جهش‌یافته A.VOI.V2 حاوی 34 جهش است که 14 جهش آن دارای پروتئین اسپایک هستند، بنابراین آلودگی بالایی را به‌همراه خواهد داشت. دانشمندان هشدار داده‌اند برخی از انواع این جهش‌ها ممکن است مانع از ایجاد آنتی‌بادی توسط سیستم ایمنی بدن شوند.

توقف صادرات واکسن هندی

هند یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان واکسن کووید-19 در جهان است که باتوجه به جهش‌های جدید ویروس کشف‌شده، با مشکلاتی در این زمینه روبه‌رو شده است. این مساله مشکلات متعددی را برای کشورهایی ایجاد کرده است که برای تأمین واکسن موردنیاز خود به واکسن‌های تولید هند تکیه کرده‌اند. این کشور در 12 آوریل حدود 169 مورد جدید را گزارش کرد که بالاترین میزان مبتلایان تا آن زمان بوده است. هند درمجموع بیش از 13.5 میلیون مورد تأییدشده کرونا دارد و به‌عنوان دومین کشور دربرگیرنده بالاترین موارد تأییدشده کرونایی ها از برزیل پیشی گرفته است. در این میان، همچنان آمریکا رتبه نخست را در دنیا دارد. درحالی‌که جهش‌های جدید ویروس در هند به چشم می‌خورد، کاهش مراقبت‌ها ازجمله استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری‌ها به چشم می‌خورد که شانس گسترش ویروس را بالا می‌برد. در 14 آوریل، بیش از 111 میلیون نفر در این کشور دربرابر ویروس کرونا واکسینه شده‌اند. اما در ماه مارس، ترس از کمبود واکسن باعث شد دولت هندوستان به‌طور موقت صادرات یک نسخه از واکسن آسترازنکا موسوم به «کوویشیلد» را که توسط موسسه سرم‌سازی در هند تولید می‌شد، متوقف کرد. این موسسه، بزرگ‌ترین تولیدکننده اجزای واکسن در دنیاست که انتظار می‌رود بیشتر دوزهای واکسن ‌کوواکس‌ را تولید کند. اما آتش‌سوزی ایجادشده در بخش تجهیزات این موسسه که در ماه ژانویه رخ داد، وقفه‌ای را در تولید این واکسن ایجاد کرد، به‌طوری‌که این موسسه نتوانست به تعهد خود مبنی‌بر تولید 100 میلیون دوز در ماه عمل کند. این موسسه درحال حاضر ماهیانه بین 60 تا 65 میلیون دوز واکسن تولید می‌کند. ‌آسترازنکا‌ که یک واکسن انگلیسی است، مدتی پیش در این موسسه و تحت لیسانس کمبریج و در حجم یک میلیارد دوز با عنوان «کوویشیلد» برای کشورهای کم‌درآمد یا با درآمدی متوسط تولید شد. اما تا پیش از وقفه‌ای که در امر صادرات این واکسن ایجاد شد، تنها 64 میلیون دوز از این واکسن صادر شد. اوایل امسال بود که مدیر اجرایی این موسسه در توئیتر اعلام کرده بود اولویت دولت هند در تولید واکسن کرونا ابتدا تأمین نیاز کشور است و محققان تلاش می‌کنند بین تأمین نیاز واکسن کشور و کشورهای دنیا تعادلی برقرار کنند تا دیگرکشورها هم بتوانند از این تولیدات بهره‌مند شوند.