ابوالقاسم رحمانی، روزنامه‌نگار: دوباره کرونا، دوباره التهاب، دوباره افزایش تعداد موارد ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی‌از این ویروس کشنده و دوباره حاشیه‌ها! روز گذشته برای بار چندم شاهد رشد آمار موارد ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی‌از کرونا در کشور بودیم. طبق اعلام سخنگوی وزارت بهداشت، براساس آخرین آمار 24 هزار و 760 نفر مبتلای جدید به کرونایی‌های کشور اضافه شد و از این تعداد هم 291 نفر جان خود را از دست دادند. در بین تمام استان‌های کشور، سهم تهران در بین مبتلایان و البته جان‌باختگان، بیشتر بود، به‌طوری‌که به گفته محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران، شرایط کرونایی بسیار حاد است و تعداد فوتی‌ها در تهران به نزدیک ۱۰۰ نفر رسیده است و اگر همین‌طور پیش برویم، بالاتر هم می‌رود. وضعیت همچنان قرمز و قرمزتر می‌شود. محدودیت‌ها اصلا آن‌طور که انتظار می‌رفت پیش نمی‌رود و به‌رغم اعلام تعطیلی 10 روزه برای بسیاری از مشاغل، تنها تغییر ایجادشده در میزان بالا یا پایین بودن کرکره مغازه‌ها اتفاق افتاده و کرکره‌ها تا نیمه پایین است و عملا فروشنده‌ها و کسبه مشغول کاسبی هستند. البته نمی‌توان به آنها هم حقی نداد، آن‌هم در این شرایط اقتصادی و شرایطی که دولت هیچ حمایتی از هیچ‌کس نمی‌کند، در هرحال به قول وزیر بهداشت، این مدل مملکت‌داری نیست. از همه اینها و این وضعیت بد و افسارگسیختگی در حکمرانی کرونایی که بگذریم، برخی اتفاقات و حواشی هم حکم نمک روی زخم جامعه را دارند.
همه ما می‌دانیم که درحال حاضر سوای تمام مراقبت‌ها و رعایت پروتکل‌ها و چه و چه، اصلی‌ترین راهکار برای مقابله با وضع موجود و بهبود شرایط، انجام واکسیناسیون گسترده است. درصد قابل‌توجهی از جامعه باید جدی و سریع، نه این‌طور قطره‌چکانی و سینوسی، واکسینه شوند تا به یک شرایط نسبتا متعادل برسیم. اما به‌رغم این دانسته عمومی و باوجود کندی و ناتوانی دولت و مجموعه ستاد ملی مقابله با کرونا در تامین واکسن از منابع خارجی، برخی‌ها درحال چوب لای چرخ واکسن ایرانی گذاشتن هستند و دانسته یا نادانسته اندک اعتمادی را هم که به‌واسطه تولید واکسن کرونای ایرانی به دانشمندان و برخی نهادها و مجموعه حاکمیت ایجاد شده است، به چالش می‌کشند. فارغ از درست یا غلط بودن این مدل حاشیه‌سازی‌ها، شاید اصلی‌ترین مطالبه این باشد که اگر مشکلی در تولید واکسن ایرانی ایجاد شده است و مراحل کارآزمایی آن به‌خوبی پیش نمی‌رود، مراجع رسمی، به‌صورت رسمی و مفصل با سند و مدرک این را به همه مردم توضیح بدهند، نه اینکه رئیس فلان سازمان که مدت‌هاست با اظهارات عجیب و چالش‌برانگیز فضای جامعه را ملتهب کرده است با یک ادعای بدون سند این‌طور با امید جامعه بازی کند. و اما بعد...
واکسن کووایران به مشکل خورده است!
همین دوسه روز اخیر بود که در یکی از اتاق‌های گفت‌وگو در کلاب‌هاوس، محمدرضا ظفرقندی، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور ادعاهای عجیبی کرد و حسابی صدای موافقان و مخالفان را درآورد. ظفرقندی در خلال گفت‌وگوهای انجام‌شده در این اتاق گفت‌وگوی مجازی گفت: «اگر واکسیناسیون با سرعت انجام شود و یک‌سوم جمعیت را بتوانیم واکسینه کنیم، مرگ‌ومیر کشور قطعا یک‌رقمی خواهد شد. اگر افراد دارای ریسک بالا را هرچه سریع‌تر واکسینه کنیم، قطعا مرگ‌ومیر در کشور یک‌رقمی خواهد شد. از سه‌روز پیش توزیع واکسن کرونا درمیان کادر درمان بخش خصوصی به نظام پزشکی واگذار شده و خوشبختانه با رضایتمندی بالای کادر درمان همراه بوده است. اما متاسفانه فشارها برای اینکه نظام پزشکی متولی واکسیناسیون کادر درمان نماند، افزایش یافته است. واکسیناسیون بیماران خاص در اختیار ما نیست. واردات واکسن کرونا در این ایام نتیجه مذاکرات «عراقچی» در حاشیه مذاکرات برجام است. پیش از آن حتی ثبت سفارش‌های بخش خصوصی به نتیجه نمی‌رسید. بهترین واکسن واکسنی است که زودتر بتوان زد، چون ریسک تمام واکسن‌های موجود بسیار بسیار کمتر از ریسک ابتلا به خود کرونا است. اگر بخش دولتی هزار بار بگوید واکسنی خوب است، آن اعتماد را ایجاد نمی‌کند که انجمن‌های علمی و افراد برجسته علمی می‌توانند ایجاد کنند. نه انجمن‌های علمی و نه نماینده نظام پزشکی به ستاد ملی کرونا دعوت نشدند. از این ظرفیت‌ها باید استفاده کرد. واکسن تولید داخل خیلی خوب است، اما فعلا چندماه با آن فاصله داریم. مطالبه ما از آذرماه پارسال شروع سریع‌تر واکسیناسیون با واردات بیشتر واکسن خارجی بوده. واکسن‌های ایرانی چون برکت، رازی و پاستور و کوبا همه در فرآیند تولید هستند، اما واکسن برکت که قرار بود تا آخر بهار آماده شود، با مشکلاتی روبه‌رو شده است که دیرتر آماده خواهد شد. واکسن پاستور با همکاری کوبا فاز سوم را تازه شروع کرده است. بسیاری از نمایندگان مجلس صراحتا گفتند که هیچ واکسن خارجی نزنید تا واکسن داخل تولید شود. ما اطلاعیه دادیم که واکسن آسترازنکا برای انگلیس نیست و تولید سوئد است، بلکه مسیرها باز شود. فوری جمعیتی از نهادها شروع کردند به بیانیه جمع کردن که چرا ما این حرف را زده‌ایم.»
اینکه کدام بخش‌ها از سخنان ظفرقندی صحت دارد و کدام‌یک از بخش‌های آن نه، به‌عهده مخاطبان این سخنان؛ منتها یکی از ادعاهایی که توسط ظفرقندی صورت گرفت، مربوط به واکسن ایرانی کووایران برکت زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام(ره) بود؛ ادعای به‌مشکل برخوردن و به‌تعویق افتادن زمان دسترسی عمومی به این واکسن. هرچند حجت‌الله نیکی‌ملکی، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی ستاد اجرایی فرمان امام(ره) به این سخنان واکنش نشان داد و گفت: «ریاست محترم سازمان نظام پزشکی اعلام کرده‌اند «واکسن برکت با مشکل مواجه شده است.» متاسفانه اطلاعات ایشان از واکسن برکت نادرست است. خوشبختانه روزهای گذشته روزهای درخشانی برای واکسن برکت بوده و به لطف خدا و تلاش شبانه‌روزی دانشمندان‌مان ظرفیت خط نیمه‌صنعتی به سه‌میلیون دوز در ماه رسیده است. با اضافه شدن خط تولید صنعتی ظرفیت مجموع به بیش از ۱۵ میلیون دوز در ماه خواهد رسید. از ظفرقندی دعوت می‌کنیم تا از کارخانه تولید واکسن کووایران برکت بازدید کنند و از نزدیک درجریان تلاش‌های مجاهدانه جوانان کشور عزیزمان قرار بگیرند.» خیلی پیگیر شدم تا جزئیات این ادعا را از خودشان یا دیگر کسانی که در آن گفت‌وگوی کلابی‌هاوسی حاضر بودند بپرسم، منتها جز ناهید خداکرمی، عضو شورای شهر تهران و از اعضای سازمان نظام پزشکی کشور کسی پاسخگو نبود.
برخی تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا برخلاف مصالح ملی بود
البته خداکرمی هم جزئیاتی از این به‌طور مثال مشکل ایجادشده در تولید واکسن کووایران نگفت اما هرچه بود گفت‌وگویی را با هم انجام دادیم و نظرات او را در ارتباط با وضعیت کشور در این همه‌گیری و موج چهارم کرونا جویا شدم، او به «فرهیختگان» گفت: «در تجربه یک سال و اندی پاندمی کرونا در جهان به‌خاطر ناشناخته بودن ویروس قاعدتا در ابتدا روش‌های آزمون و خطای زیادی را کشورها تجربه کردند و به همین دلیل گسترش این ویروس سریع اتفاق افتاد چون نمی‌دانستند ماهیت ویروس چیست و آیا از راه تنفسی مبتلا می‌کند یا از روی سطوح منتقل می‌شود. به همین دلیل کشور ما هم استثنا نبود و ما هم آزمون و خطاهای زیادی کردیم و شاید در برخی جاها بسیار موفق‌تر از یک‌سری از کشورهای دیگر عمل کردیم اما در جاهایی واقعا ضعف داشتیم و این ضعف به‌خاطر این بود که سکانداری بخش پزشکی کنترل پاندمی که باید به‌عهده وزارت بهداشت یا سازمان نظام پزشکی باشد، به‌عهده ستاد ملی مقابله با کرونا افتاد که وزیر در آنجا یک رای داشت و رئیس سازمان نظام پزشکی کشور هم اصلا عضو نیست، بنابراین تصمیماتی که این ستاد گرفت بعضا برخلاف مصالح ملی در حوزه سلامت بود و اتفاقاتی افتاد که منجر به این شد. درحالی‌که هیچ کشوری 4 پیک را تجربه نکرده ولی ما پیک چهارم را تجربه می‌کنیم، آن هم به بدترین شکل ممکن! در این مدیریت تمرکز ما بر انباشت روش‌های محدودکننده‌ای بود که هیچ‌یک در مسیر صحیح خود هدایت نشد. برای مثال مبتلایان را رها می‌کردیم و سراغ افراد سالم می‌آمدیم. درصورتی‌که مهم‌ترین مساله‌ای که کشورهای موفق نشان دادند که می‌توانند این ویروس را کنترل کنند این بود که افراد مبتلا و اطرافیان آنان را کنترل کنند و وقتی قرنطینه ایجاد می‌شود قشری را که از این محدودیت آسیب می‌بیند، حمایت می‌کردند یعنی وقتی به شما می‌گفتند سر کار نیایید هزینه روزمره را به شما پرداخت می‌کردند. کشور ما تحریم بود و پول نداریم و کشوری هستیم که شرایط بد اقتصادی داریم، بنابراین مشکلات ما به نحو دیگری خود را نشان داده است. یعنی نتوانستیم مردم را حمایت کنیم و نتوانستیم تصمیمات درستی بگیریم و به هرحال گذشته را باید رها کنیم، خطاها را باید رها کنیم.»
تناقض بین رفتار و گفتار مسئولان باعث بی‌اعتمادی بین مردم شده است
خداکرمی ادامه داد: «امروز در جایی ایستادیم که دنیا می‌گوید چاره‌ای جز واکسیناسیون عمومی نیست. بنابراین در این زمان به جای اینکه بگوییم وضعیت موجود تقصیر مردم است، تقصیر مترو و اتوبوس است و یا کسان دیگری مقصر بودند (که همه اینها هم بدون مستندات است) باید به‌دنبال راهکار باشیم. ما برای این ادعاها مستندات علمی ارائه نمی‌دهیم و می‌گوییم مثلا طرح ترافیک باعث گسترش ویروس شد. ایام نوروز هم طرح ترافیک بود که ما اسیر پیک چهارم شدیم؟ بنابراین ستاد مبارزه با کرونا آدرس غلط ندهد، وقتی می‌بیند تصمیمات ضعیف این ستاد منجر به شدت گرفتن بیماری می‌شود به جای گزارش مشکل، حل مشکل را بیان کند. مشکل کشور ما این است که نمایندگان مجلس به جای اینکه راه‌حل ارائه دهند، مشکل را بازگو می‌کنند؛ ستاد مقابله با کرونا به جای اینکه راه‌حل ارائه دهد، مشکل را بیان می‌کند. راه‌حل امروز برای ما واکسن است. پول‌های ما در کشورهایی که تکنولوژی واکسن را دارند، بلوکه شده است. در کره‌جنوبی، در چین و... پول‌های ما بلوکه شده است. باید تلاش کنیم جلوی این حجم از مرگ‌ومیر را بگیریم. امروز که با شما صحبت می‌کنم 65 هزار ایرانی با آمار رسمی ما از کرونا فوت شده‌اند. اگر این آمار را تخمینی درنظر بگیریم و ممکن است بیشتر باشد یعنی فاجعه رخ داده است. بنابراین هر زمانی جلوی ضرر را بگیریم، برد کرده‌ایم و نمی‌خواهیم یکدیگر را سرزنش کنیم. گذشته‌ها گذشت ولی همه انرژی را امروز روی ورود واکسن یا به ثمر رسیدن تولید داخلی بگذاریم. تولید داخلی ما به مشکل خورده است. با مردم شفاف باشیم و بگوییم به‌خاطر این مشکلات امروز اینجا ایستاده‌ایم و نتوانسته‌ایم واکسیناسیون را به ثمر برسانیم تا با بدبینی‌ای که الان در کشور ایجاد شده، بدتر از کرونا مردم را آزار ندهیم. درباره واکسن داخلی گفته می‌شود که به مشکل خورده است. مردم نامحرم نیستند. چرا همواره فکر می‌کنیم اگر چیزی را از مردم پنهان کنیم جامعه در وضعیت خوبی به سر می‌برد؟ اگر سکوت کنیم و اگر شفاف نباشیم، خطرناک است. اگر مردم مطالبه نکنند، خطرناک است. تغییر رفتار را ستاد مقابله با کرونا و حاکمیت باید داشته باشند. وقتی به مردم می‌گویید به سفر نروید، می‌روند؛ به‌خاطر اینکه از نظر عملیاتی وقتی می‌بینند تناقض بین رفتار و کردار مسئولان وجود دارد، معلوم است اعتماد نمی‌کنند.»
70درصد مبتلایان به حال خود رها می‌شوند و حتی تماسی با آنها نمی‌گیرند
این عضو شورای شهر در توصیف مطالعات شهرداری در ارتباط با مناطق پرخطر که باعث شیوع بیشتر کرونا می‌شود، گفت: «درباره مطالعه شهرداری باید بیان کنم شدت قرمز بودن شهرها را نگاه کنید، کدام شهرها مترو، طرح ترافیک، ازدحام در اتوبوس و وسایل حمل‌ونقل عمومی دارند؟ ولی همگی قرمز هستند. بنابراین تهران مستثنی نیست. شیوه مدیریت کنترل کرونا و شیوه برخورد با مردم و شیوه حمایت ما از شهروندان باعث شده امروز تهران قرمز باشد. ما هیچ حمایتی از مردم نمی‌کنیم و فقط می‌خواهیم هر دستوری دادیم، اجرا کنند. این چنین درست نیست. الان مطالعه شهرداری نشان داد که بیشتر مبتلایان بستری در بیمارستان وقتی از آنها سوال می‌کنیم که در دو هفته اخیر کجا بوده‌اند، 5/48درصد می‌گویند در میهمانی‌های خانوادگی شرکت کردیم. یا ما در اطلاع‌رسانی ضعیف هستیم که هنوز مردم فکر می‌کنند اگر داخل خانه باشند، امن است حتی با حضور جمعیت زیاد در خانه! افرادی را که تست مثبت دارند، کسی حمایت نمی‌کند و شاید 30درصد از این افراد می‌گویند با ما تماس گرفته می‌شود و می‌گویند چه کار کنید. 70درصد کسی نیست بگوید چطور قرنطینه کنید، با خانواده چطور رفتار کنید. بیمار مجبور است در فضای مجازی وارد شود و آنجا را مرجع کردار خود قرار دهد، در شهر و بیمارستان حرکت می‌کند و دو نفر هم همراه خود می‌آورد و تست مثبت است و در بیمارستان راحت صحبت می‌کند و فریاد می‌زند من جا ندارم و بیمارم روی زمین است. همه این رفتارها باعث انتشار بیماری می‌شود. این فرد بیمار سفر می‌رود. این نشان می‌دهد اعتمادی در جامعه بین مسئولان و مردم وجود ندارد و این بی‌اعتمادی در این اپیدمی خود را بروز می‌دهد. یعنی اصلا گوش شنوایی برای مسئولان نیست و مسئولان انگار در این مملکت زندگی نمی‌کنند و نمی‌بینند مردم با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند. در این یک سال فرصت خوبی بود که زندگی در بحران و با کرونا را با مردم تمرین کنیم ولی از این فرصت استفاده نکردیم. ما هم در شورای شهر هرچه فریاد زدیم و هرچه گفتیم، خبری نشد. حتی در ستاد تهران رئیس شورای شهر تهران نیست. این است که گاهی به ما می‌گویند چرا شما گلایه می‌کنید؟ می‌گوییم ما از نظر اجرایی هیچ اختیار و ماموریتی برای کنترل کرونا نداریم ولی لااقل می‌توانیم زبان مردم باشیم. معیشت و کسب‌وکار مردم در فشار است، جان مردم هم در خطر و همه می‌دانیم واکسیناسیون باید هرچه سریع‌تر انجام شود. کارشناسی غلط به حاکمیت داده شده است.»
طرح شهید سلیمانی خوب بود ولی خوب اجرا نشد برای تولید واکسن نیاز به ساختمان نداریم!
خداکرمی در ادامه گفت: «طرح شهید سلیمانی براساس مطالعات ما طراحی شد و خیلی هم خوب است ولی درست اجرا نمی‌شود. باید هرچه سریع‌تر واکسن‌ها تهیه شوند، از هرجایی که این امکان وجود دارد و واکسن آن تایید شده است باید واکسن‌ها را بخریم و وارد کنیم. الان در وضعیتی هستیم که با کمبود و جنگ بر سر تهیه واکسن مواجهیم. هندوستان واکسنی که پول آن را واریز کرده بودیم، به ما نداده است. دادستانی هندوستان گفت جان مردم کشور خودم در اولویت است و نمی‌فروشم. آلمان دچار مشکل واکسن شده و به آنها واکسن نمی‌دهند چون پیش‌فروش و نصیب کشورهای ثروتمند شده است. بی‌عدالتی در جهان وجود دارد. کشورهای ثروتمند تمام واکسن‌های جهان را خریده‌اند. در آمریکا روزی 5 میلیون نفر واکسینه می‌شوند و در ایران روزی هزار نفر! این تفاوت فاحش وجود دارد و چرا باید فرصت را از دست بدهیم؟ وقتی مشکل تامین واکسن است خود را از سبد کوواکس محروم می‌کنیم؟ اینها مشکلاتی است که وضعیت ما را پیچیده کرده است. ارتباط تصمیم‌سازان ما با بدنه کارشناسی کشور قطع است. مشاوره‌هایی که به مقامات بالا می‌دهند مشاوره‌های تنگ‌نظرانه سلیقه‌ای بدون مستندات است. به همین دلیل است که ما مشکلات این‌چنینی پیدا می‌کنیم. کنترل می‌کنیم و به‌خوبی جلو می‌رویم و در آستانه عید رها می‌کنیم تا ببینیم چه وضعیتی پیش می‌آید وگرنه وضعیت مطلوب و خوبی داشتیم. وزارت بهداشت با چنگ و دندان تلاش کرد، جامعه پزشکی تلاش کردند و به‌راحتی افسار کرونا از دست آنها خارج شد. واکسن ایرانی قرار بود تا آخر بهار بیاید که نشد، واکسن انستیتوپاستور به فاز سه بالینی رسیده که خوب است ولی از واکسن برکت هنوز خبری نیست. اینجا واقعا کسانی که مسئول واردات و صادرات هستند، به نحوی مداخله در امور دارند. بودجه‌ای را که برای واکسن بود، به ساخت ساختمان اختصاص می‌دهند. مشکل ما ساختمان نبود، مشکل ما تقویت خط تولیدهای موجود و به‌روزسازی تجهیزات بود. یکباره به فکر ما رسیده که ساختمان بسازیم؟ باید بدانیم بودجه را چطور باید در شرایط بحرانی هزینه کنیم.»
باید اعتماد اجتماعی را دوباره جلب کنیم
این عضو شورای شهر در پایان با اشاره به وضعیت برخی مشاغل در پایتخت همچون دستفروشان در این شرایط کرونایی افزود: «دستفروشان را در چند نوبت تا جایی که ماموریت ما بود، کمک کردیم؛ البته با کمک بنیاد مستضعفان کمک‌ها انجام شده است. هر جایی لازم بود شهرداری بتواند به همه اقشار کمک کند، مصوبات خوبی داشتیم و کمک کردیم. عوارض را کاهش دادیم، طرح ترافیک را کاهش دادیم، یک‌سری عوارض را افزایش ندادیم ولی دستفروشان هم گروهی هستند که حمایت سایر نهادها و خیریه‌ها و دولت را نیاز دارند. صاحبان سرمایه ما که در بورس یا در جاهای دیگر سرمایه دارند واقعا باید نقش خود را ایفا کنند یعنی در کشورهای دیگر صاحبان سرمایه، بخش خصوصی و خیریه‌ها به کمک دولت آمدند. در کشور ما خیریه‌ها از شهرداری پول طلب می‌کنند. بی‌اعتمادی‌ای که به حاکمیت وجود دارد، باعث شده صاحبان سرمایه هم خود را جدای از اقشار دیگر مملکت می‌دانند که بخشی از سرمایه را به حمایت از اقشاری اختصاص دهند که در کرونا آسیب دیده‌اند؛ کسب‌وکارهایی که آسیب دیده‌اند. از 65 هزار نفر بسیاری سرپرست خانواده بودند، چه کسی می‌پرسد شما چه وضعیتی دارید. پزشکی را سراغ دارم که حین انجام وظیفه بر اثر ابتلا به کرونا درگذشت و خانواده او در قسط‌هایی که برای خرید خانه گرفته بودند، مانده‌اند؛ چراکه معاش خانواده از کار او که پزشک بود، می‌گذشت. ایشان باید روزمره شیفت می‌داد و بیمار ویزیت می‌کرد تا بتواند قسط‌های وام خود را پرداخت کند. بنابراین ضمن اینکه امروز باید از تجربه‌های تلخ گذشته درس بگیریم، اعتماد اجتماعی را باید جلب کنیم و نگاه ما باید به فردا هم باشد. برنامه‌های ما امروز شده و فردا را نمی‌بینیم.»
عقب‌افتادگی ما در تولید واکسن به خاطر اظهارات همین آقایان است
بعد از این با محمدحسین یزدی، رئیس مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگویی انجام دادیم تا از آخرین وضعیت واکسن ایرانی کرونا و ادعاهای رئیس سازمان نظام پزشکی مطلع شویم. یزدی با انتقاد از این اظهارات به «فرهیختگان» گفت: «دکتر ظفرقندی موضوعی را بیان کرد که برخلاف اظهارنظر ایشان در ابتدای شروع واکسیناسیون در دنیا بود. آن زمانی که واکسیناسیون در دنیا شروع شده بود به‌صورت ترایال دکتر ظفرقندی و سازمان نظام پزشکی به‌شدت مخالف بودند که در ترایال‌ها شرکت کنیم و می‌گفتند چون ما موش آزمایشگاهی شرکت‌های سازنده واکسن نیستیم. روز گذشته کاملا حرف خود را پس گرفتند و گفتند اشتباه کردیم و کاش شرکت می‌کردیم. با حفظ احترام به ایشان متاسفانه یک‌سری اظهارنظرات خیلی از روی هیجانات و احساسات است که بعدا ابراز پشیمانی می‌کنند. همین که کشور به لحاظ واکسیناسیون عقب افتاده به دلیل برخی اظهارنظرات همین آقایان بود چون می‌توانستیم همانند امارات در ترایال سینوفارم و اسپوتنیک و... شرکت کنیم و بخشی از جمعیت خود را در این ترایال‌ها واکسینه کنیم. کاری که امارات، ترکیه، بحرین و... کردند. ما صبر کردیم که تایید و تضمین شود که به گفته آقایان نظام پزشکی بود و خود را رأس همه امور می‌دانستند و الان با عقب‌افتادگی در واکسیناسیون مواجه شده‌ایم. دررابطه با واکسن ایرانی مشکل خاصی وجود ندارد و فعلا گزارش موثقی وجود ندارد که به چه دلیلی روند آن متوقف شده است... . بحث‌ها بر سر این است مادامی که بتوانیم به خط تولید انبوه برسانیم چند فاکتور و مولفه دیگر هم همزمان با تاییدیه نهایی واکسن مطرح است و یکی از آنها هم تامین مواد اولیه لازم است. جلسه‌ای در کلاب‌هاوس داشتیم که همه افراد متخصص وارد‌کننده و تولیدکننده واکسن را دعوت کردیم و روم خوبی بود که از داخل و خارج کشور در آن بودند، آنجا هم به همین موضوع اشاره کردیم که بحث تولید داخل اضطراری است و هیچ‌کسی نمی‌تواند انکار کند. هیچ کشوری در دنیا نیست که این مساله را انکار کند. کانادا سه برابر نیاز خود واکسن پیش‌خرید کرده و هنوز نتوانسته به اندازه خرید خود واکسن دریافت کند چون آمریکا اجازه نمی‌دهد و می‌خواهد همه واکسن‌هایی که تولید می‌شود ابتدا به مردم آمریکا برسد. عدم عدالت در دنیا کاملا واضح و مشهود است. کانادا با این مساله‌ای که مواجه شده مطمئنا با خود بازنگری می‌کند که ای کاش از ابتدا دنبال این بودیم که واکسن کانادایی داشته باشیم و اگر این کار را می‌کرد جلوتر بود. اما در بحث واکسن داخلی پلتفرم کوو ایران برکت پلتفرمی است که ایمنی آن ثبت شده و اثر بخشی آن در فاز دو و سه درحال مطالعه است. وقتی درحال مطالعه است یعنی از بدو شروع مطالعه 3، 4 ماه بگذرد تا بتوانیم قضاوت قطعی کنیم بنابراین چطور می‌توان گفت متوقف شده است یا به مشکل خورده و... ؟ این اظهارنظر دقیق و مشخص نیست. به هر حال طبق زمان جلو می‌رویم و تا زمانی که به بحث واکسن داخلی و تولید انبوه برسیم گشایش‌هایی اتفاق افتاده و بخشی از کوواکس آمده و تا تیرماه حدود 12 تا 15میلیون نفر واکسینه خواهند شد که عدد قابل ملاحظه‌ای است. حداقل افراد در معرض خطر عدد قابل‌توجهی است و همین الان پیوست برخی از صحبت‌هایی که در 1+5 می‌شود یک‌سری آیتم‌ها و چراغ‌سبزهایی داده شده که شرکت‌های تامین‌کننده واکسن بتوانند بهتر با ایران کار کنند و بخشی از این واکسن‌ها و قول‌هایی که به ایران در کوواکس داده شد، تامین شود. امیدوارم این اتفاق رخ دهد و ما گریزی در اینکه تولید داخل داشته باشیم نداریم. یعنی نمی‌توانیم با حرف‌های مختلف و متنوع افراد با نظرهایی که قدری اشتباه موجود در آن قبلا اثبات شده در این وادی قدم بگذاریم که واکسن داخلی تعطیل شود و سراغ واردات برویم، این اشتباه است.»