ابوالقاسم رحمانی، روزنامه‌نگار: در ارتباط با مساله واردات واکسن با محمدرضا هاشمیان، فوق‌تخصصICU بیمارستان مسیح دانشوری گفت‌وگویی انجام دادیم.
یک‌بام و دوهوای وزارت بهداشت در مواجهه با واردکنندگان واکسن کرونا
او در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: «مجموعه وزارت بهداشت قبل‌تر‌ها ماجرای واردات واکسن کرونا توسط بخش خصوصی و خیرین را تایید و بعد رد کرد. نامه‌ای به وزیر دادم و بیان کردم با توجه به اینکه بسیاری از خیرین می‌گویند قدری از واکسن‌ها را وارد می‌کنیم یا وارد کنید و پول را ما پرداخت می‌کنیم تا مردمی که اضطراب و مشکلاتی دارند این واکسن را دریافت کنند، بهتر است تسهیلاتی ایجاد و به آنها اعتماد شود. نامه‌ای که ارسال کردم به پیوست نامه‌ای از شرکتی از روسیه بود که می‌خواست واکسن وارد کند تا به‌صورت خیرخواهانه برای کادر درمان استفاده شود. وزیر این نامه را به شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو داد ولی متاسفانه ایشان آن را پیگیری نکرده بود. آن شرکت، یک مجموعه غیردارویی در روسیه بود و گفتند چون دست ما در اینجا باز است و نیازی به جابه‌جایی پول با ایران نیست، می‌توانیم واکسن تهیه کنیم. من پیشنهاد کردم به آن کشور برویم و به‌صورت بالینی تزریق واکسن را مشاهده کنیم و اگر آنها، یعنی کادر درمان روسی، استفاده می‌کنند ما هم تهیه کنیم تا هر کسی داوطلب است استفاده کند. متاسفانه این امر پیش نرفت، درحالیکه وزیر نامه را امضا کرده و به شانه‌ساز رسانده بود. بعد از آن هم جریاناتی به وجود آمد و حرف‌وحدیث‌هایی شد که بالاخره خیرین و بخش خصوصی می‌توانند واکسن به ایران بیاورند یا خیر تا اینکه ماجرا به نامه‌ای در 28 اسفند 99 رسید. قبل از آن البته وزیر در صحبت‌های خود بیان کرده بود به کاسبان تحریم اجازه نمی‌دهیم واردات واکسن داشته باشند. بسیاری با ما تماس گرفتند که منظور از کاسبان تحریم چه کسی است و من هم گفتم از خود ایشان بپرسید. می‌گفتند ما از کشورهای مجاز این واکسن‌ها را وارد می‌کنیم و ربطی به دور زدن تحریم ندارد. اصلا اینجا شرکت‌هایی را داریم که بدون جابه‌جایی پول واکسن را تحویل می‌گیریم و این کار سریع‌تر از راهی است که وزارت بهداشت دنبال می‌کرد و انتقال واکسن سریع‌تر می‌شد. لذا این صحبت‌ها شد تا اینکه نامه بیست‌وهشتم اسفند آمد و خوشحالی‌هایی ایجاد شد. در این نامه مجوز واردات به بخش خصوصی و خیرین داده شد و فراخوان‌هایی دادند.»
وزارت بهداشت چرا واکسن سینووکس چین را تایید نمی‌کند؟!
هاشمیان ادامه داد: «منتها این تمام ماجرا نبود و نکات مهمی هم وجود داشت و دارد. مثلا در پروسه تهیه واکسن فقط در چین سینوفارم تنها واکسن کرونای تولیدشده نیست. بیشترین واکسنی که در منطقه تزریق شده سینووکس است. در ترکیه 14میلیون واکسن تزریق کردند که مقدار زیادی از آن سینووکس چینی است. سینوفارم را کشور امارات داشته و با شرکت چینی در امارات کارخانه را تاسیس می‌کنند تا با سرعت بالاتری در امارات تولید شود. اما سینووکس در کشورهایی نظیر ترکیه استفاده می‌شود و با این حال هنوز در وزارت بهداشت این مجوز اضطراری برای واکسن سینووکس داده نشد. این دو حالت دارد؛ یا شرکتی مراجعه نکرده چون مجوزی نداشته که سینووکس را به ایران وارد کنند البته این را بگویم که افراد بسیاری با من صحبت کردند و گفته‌اند با سینووکس صحبت کردیم و می‌خواهیم این واکسن را به ایران وارد کنیم، البته درصورتی‌که وزارت بهداشت مجوز آن را بدهد. دومین مطلب و مهم‌ترین مطلب این است که وزارت بهداشت برای این کار اقدامی تا امروز انجام نداده و سینووکس را پیگیری نکرده است. شرکتی در ایران به من اعلام کرده که می‌تواند سینووکس را تهیه کند ولی تنها سینوفارم چین است که مجوز وزارت بهداشت را دارد. مثل این است که شما به یک نفر می‌گویید امشب به خانه ما بیایید و غذا را با خود بیاورید، ولی وقتی غذایش را می‌آورد می‌گویید این غذا را قبول نمی‌کنم. این شدنی نیست. شما گفته‌اید واکسن را بیاورید ولی این در حد یک ادعاست. سینووکس وارد ایران نمی‌شود مگر اینکه مجوز رسمی در کشور برای سینووکس موجود باشد. این مشخص نیست چقدر طول بکشد. با یک فرمان وزیر واکسن سینووکس می‌تواند تایید شود چون سینووکس چندین‌میلیون در ترکیه تزریق شده است. آیا این را اجازه می‌دهند یا خیر اطلاع ندارم. مجوزی که در ایران تاکنون داده شد برای کوبا، برای سینوفارم و برای اسپوتنیک بوده است. برای سینووکسی که میلیون‌ها تزریق داشته هنوز هیچ راهکاری وزارت بهداشت اعلام نکرده است.»
ایجاد تبعیض و بازارسیاه وابسته به رفتار وزارت بهداشت است نه شرکت‌ها
هاشمیان در پاسخ به این سوال که با ورود بخش خصوصی امکان تشدید تبعیض در روند دسترسی به واکسن در کشور و حتی ایجاد بازار سیاه وجود دارد، گفت: «روز گذشته یکی از بیماران به من زنگ زد و گفت برای مادر و پدرم واکسن روسی اسپوتنیک را دانه‌ای 65 میلیون تومان می‌فروشند و گفته‌اند الان برای ما می‌آورند که با پک وزارت بهداشت است! از من می‌پرسید که تزریق کنیم یا خیر؟ من توصیه کردم از این واکسن در بازار سیاه استفاده نکنید چون مشخص نیست این واکسن چیست. درصورتی‌که می‌دانید نیروی انتظامی اعلام کرد این مدل موارد وجود داشت. ما شاهد هستیم درحالیکه شرایط وارد چرخه خصوصی نشده بازار آزاد هم وجود دارد. با این تعداد کمی که وارد شده بازار آزاد میلیونی وجود دارد. بخش خصوصی وقتی وارد میدان می‌شود دو حالت دارد؛ یا وزارت بهداشت پول را می‌دهد یا نمی‌دهد. وزارت بهداشت گفته ما پول را می‌دهیم و دوباره اعلام کرده نمی‌دهیم. من این را بیان کنم که در نامه به وزیر بحث خیرین را مطرح کردم. همین الان که با شما صحبت می‌کنم گروهی هستند که می‌گویند ما واکسن روسی را وارد می‌کنیم بدون اینکه پولی از وزارت بهداشت بگیریم. یک‌میلیون دوز واکسن را می‌دهیم و بعد وزارت بهداشت با ما حساب کند.»
120میلیون دلار، حداقل سود واردات واکسن کرونا به ایران
این پزشک متخصص ادامه داد: «اگر تعداد واکسن‌هایی که وارد کشور می‌شود اتوماتیک‌وار افزایش یابد، با روندی که وزارت بهداشت دارد هر روزی که می‌گذرد خبری نمی‌شود چون حرفه آنها این نیست. وقتی حرفه این نیست و تجربه این کار را ندارند مجبور هستید از شرکت‌هایی که حرفه‌ای هستند استفاده کنید. یک دلار در هر واکسن سود باشد 120میلیون دوز 120میلیون دلار می‌شود. واکسن یک تجارت جذاب است. ما این را می‌دانیم. الان شرایطی نیست که صبر کنیم و هیچ واکسنی وارد نشود. بازار آزاد وجود دارد که با قیمت‌های 60-50 میلیون واکسن می‌فروشند. یکی از دوستانم گفت من برای مادربزرگ خود 300میلیون تومان پول برای پنج دوز قرص رمدسیویر دادم، به نظر شما 65میلیون پول واکسن پرداخت نکنم؟ بسیاری از مردم متمول هستند و این مبالغ را پرداخت می‌کنند. حداکثر قیمت واکسنی که وارد ایران می‌شود، زیر یک میلیون تومان است، درحالیکه این پول خرید یک قرص رمدسیویر است که غیردولتی‌اش 700-600هزار تومان می‌شود. مساله این است که واکسن وارد کشور شود. ما هنوز به تولید قطعی واکسن داخلی نرسیده‌ایم. متاسفانه عده‌ای می‌گویند از کشف واکسن ایرانی خوشحال هستیم، باید به این افراد توضیح داد که واکسن کشف نشده بلکه تولید شده است. وقتی شما می‌بینید مقام دوم وزارت بهداشت فرق بین کشف و تولید را هنوز در زمینه واکسن نمی‌داند چه انتظاری دارید که در پروسه بعدی واکسن موفق باشند؟ هیچ‌گاه نمی‌شود! احساس به واکسن زدن هنوز در خیلی از کادر درمان نهادینه نشده از بس علیه واکسن 8-7 ماه سخنرانی شد، حتی از تریبون صداوسیما صحبت شد که می‌گفتند این واکسن‌ها به‌درد نمی‌خورد و نیازی نیست و به سمت آن نمی‌رویم. چطور وزارت بهداشت می‌تواند اعتماد ازدست‌رفته را جلب کند؟ به نظر من همین نامه‌هایی که در ارتباط با آنها حرف می‌زنیم با سیاست نوشته شد که شکایتی از وزارت بهداشت نشود و اگر وزارت بهداشت همه مسئولیت را برعهده می‌گرفت قاعدتا از او شکایت می‌شد که چرا اجازه ندادید واکسن سریع‌تر وارد شود. با یک نامه هوشیارانه در 28 اسفند وزارت بهداشت این امر را از دوش خود برداشت. اینکه چقدر همکاری می‌شود در روزهای آینده مشخص می‌شود. یعنی اگر کسی اظهار کند من نمایندگی واکسن را دارم یا می‌توانم این میزان وارد کنم، وزارت بهداشت اگر همکاری کرد می‌فهمیم و اعلام می‌کنیم. اگر وزارت بهداشت همکاری نکند هم اعلام می‌کنیم و می‌گوییم این شرکت با این شرایط خواسته فلان میزان واکسن وارد کند و وزارت بهداشت جلوی آن را گرفته است. درکل در حوزه واکسن به وزارت بهداشت اعتماد نداریم.»
وزارت بهداشت هیچ حمایت و میلی به ساخت واکسن کرونا نداشت
این فوق‌تخصص ICU بیمارستان مسیح دانشوری در ادامه با اشاره به این موضوع که تولید واکسن کرونای داخلی هم به خواست و تشویق وزارت بهداشت نبوده است، گفت: «تولید واکسن داخلی کرونا هم از مطالبات وزارت بهداشت نبوده است چون درخواستی در این رابطه نکرده بود. در این زمینه وزارت دفاع جلو رفت، شرکت برکت خودش جلو رفت یا انستیتو پاستور با کوبا هماهنگ شد. دستوری از وزارت بهداشت در حدود 10 ماه اول شیوع در رابطه با اینکه واکسن تولید شود، وجود ندارد. هیچ دستور و هیچ عملکردی که اعلام کند شرکت‌های واکسن‌ساز وارد عمل شوند وجود ندارد. وزارت به هیچ دانشگاه یا دانشمند یا نهادی اعلام نکرده که واکسن تهیه شود، آن هم در زمانی که واکسن کرونا در دنیا ساخته می‌شد. خیلی از دانشمندان با ما تماس داشتند که واکسن می‌سازیم و علاقه‌مند به این کار بودند ولی هیچ حمایتی از سوی وزارت بهداشت صورت نگرفت. از اینها بگذریم، در کل نامه روز 28 اسفند نامه مهمی است. به شرطی که راهکار آن را نیز نشان دهند. در اولین وهله واکسن سینووکس که واکسن شایع مصرف در چین و کشورهای دیگر است هنوز در کشور ما تایید نشده است. الان یکی بخواهد پنج‌میلیون دوز واکسن وارد کند باید چه کند؟ در روسیه هم تنها واکسن اسپوتنیک نیست. بهترین واکسن و معروف‌ترین است اما تنها واکسن نیست. آیا واکسن‌های دیگر را هم تایید کردند و مجوز دادند؟ مطالعه‌ای روی واکسن‌های دیگر شده است؟ اگر مطالعه‌ای شده چرا شفاف نمی‌کنند؟ بگویند در نامه بیست‌وهشتم به این پنج واکسن مجوز می‌دهیم نه اینکه نامه‌ای بنویسند تا از مسائل قضایی فرار کنند. باید یک نامه بنویسند که به این پنج واکسن الان اعتماد کردیم و مطالعه داشتیم و برای همین مجوز به‌صورت اورژانسی صادر شد و اگر می‌خواهید وارد و تزریق کنید از این پنج واکسن باشد. از بیست‌وهشتم تا الان 17 روز می‌گذرد ولی ننوشته‌اند کدام واکسن را باید وارد کنیم. مگر اینکه اموری پشت‌پرده باشد که ما خبر نداشته باشیم. وقتی اعلام نمی‌کنید چه واکسن‌هایی اهمیت دارد که شرکت‌ها می‌توانند وارد کنند امر مخفی پشت‌پرده ایجاد می‌شود که آیا افراد خاصی قرار است آن واکسن را وارد کنند؟ باید اعلام می‌شد که این پنج واکسن اجازه دارند و هرکسی توانش را دارد می‌تواند از هر کمپانی که می‌خواهد وارد کند. واکسن در دنیا امری تجاری است.»
برخی ایرانی‌ها درحال واکسینه‌شدن در ترکیه و دوبی و چین هستند!
هاشمیان به تورهای مسافرتی به کشورهای همسایه و مسافرت‌های شخصی برخی از مردم برای دریافت واکسن در این کشورها اشاره کرد و گفت: «واکسن‌ها وقتی به کشور ما می‌آید نیاز به تاییدیه دارند اما این روند کندی دارد. تا امروز نتوانستیم در کشور به هیچ ایرانی‌ای سینووکس چین را تزریق کنیم ولی یک ایرانی تور ترکیه می‌رود و واکسن سینووکس را تزریق می‌کند و می‌آید. چندین نفر تا امروز به امارات و ترکیه رفته‌اند و واکسن را تزریق کرده‌اند؟ این پروسه ممکن است به‌صورت تور نباشد ولی درمجموع افراد زیادی که ارتباط داشتند واکسن را تزریق کرده‌اند.. در چین نیز واکسن را تزریق کردند و آمده‌اند. واکسن دوم را هم شرکت پک‌یخ کرده و به آنها داده و با خود آورده‌اند و در ایران تزریق کرده‌اند. در چین دانشجویان خارجی که در رفت‌وآمد هستند دوز اول را تزریق کرده و دوز دوم را پک‌یخ کرده و در کشور خود تزریق کرده‌اند. این اطلاعات را متاسفانه یا ندارند یا نمی‌خواهند اعلام کنند. من که در وزارت بهداشت نیستم ولی جزء کادر درمانی هستم از جزئیات این مسائل اطلاع دارم و ارتباطاتم زیاد است و می‌دانم این اتفاق می‌افتد، چطور ممکن است وزارت بهداشت نداند؟ خیلی بعید است وزارت بهداشت نداند. ایرانی در کشور دیگری سینووکس تزریق می‌کند و در ایران نمی‌تواند تزریق کند. با این سرعت در یک‌سال آینده به هدفی که وزارت بهداشت دارد نمی‌رسیم. همان‌طور که اعلام کردند تولید واکسن ایرانی را با سرعت بیشتری جلو می‌بریم و متاسفانه هنوز به آن عدد نرسیده‌ایم چون دیر شروع کردیم.»
در بحث پیشگیری از کرونا و واکسیناسیون تا امروز شکست خورده‌ایم
این پزشک متخصص در پایان گفت: «مهم‌ترین پیام من به مردم این است که مسافرت بروید، نمی‌توانیم مردم را از مسافرت دور کنیم و زمان قرنطینه تمام شده است، قرنطینه برای پارسال بود. مرکز کنترل عفونت‌های آمریکا اعلام کرد می‌توانید مسافرت بروید به شرطی که ماسک بزنید و واکسینه شده باشید. مردم را نمی‌توان یک‌جا نگه داشت، امروز باید واکسن را تزریق کرد و گفت به مسافرت بروید. مردم مشکل کاری و روحی و خانوادگی دارند، لذا این نوع کلامی که می‌گویند پروازها را ببندیم و برای مسافرت اجازه ندهیم برای یک‌سال پیش بود. یک سال از دنیا در زمینه رفتار در کرونا عقب هستیم. ما امروز باید بگوییم واکسن را تزریق کنید و به مسافرت بروید. مردم را باید دلگرم کنیم. دلگرمی ما با این است. اگر این اتفاق بیفتد چقدر از مردم دنبال واکسن زدن می‌روند؟ چقدر علاقه‌مند می‌شوند واکسن بزنند؟ نباید این میزان از دنیا عقب باشیم که بگوییم در خانه بمانید چون ما واکسن نمی‌آوریم. پس وظیفه شما چیست؟ نقش مردم این بود که مراعات کنند و ماسک بزنند. تهیه این ماسک هم با پول خودشان است و به آنها هدیه نشده است. پس مقصر چه کسی است؟ مقصر مردم یا کادر درمان هستند؟ خیر. مقصر افرادی در وزارت بهداشت هستند، نه در دولت و حکومت، که تمرکزشان برای واکسن کمتر بود و اطلاعات کم و برنامه‌ریزی غلطی داشتند. در انتهای این دولت این افراد باید جوابگو باشند. افرادی که باعث شدند واکسیناسیون عقب بیفتد باید پاسخگو باشند. من به‌عنوان کادر درمان چرا باید پاسخگوی مرگ بیماران کرونایی باشم؟ او واکسینه نشده ولی من باید پاسخگو باشم؟ این درست نیست. روند نباید در کشور ما اینچنین باشد، باید شرایط کادر و مردم و همراهان بیمار بهتر از چهار ماه پیش باشد. چون در دنیا واکسن تزریق می‌شود. هم منابع مالی قوی داریم، هم منابع علمی قوی داریم ولی در بحث پیشگیری از کرونا و واکسیناسیون تا امروز شکست خورده‌ایم. حداقل این را بیان کنیم و به مردم آرامش بدهیم. چرا این میزان به مردم جسارت می‌کنیم که مسافرت نروند و راه‌ها را ببندیم و...؟ چه زمانی مسئولان به وظایف خود عمل می‌کنند؟ دنیا هیچ‌گاه نیاز به تجربه ما در مبارزه با کرونا نداشته و از ما طلب این کار را نداشته است. چین بالای سر این بیماری بود و خود را به‌خوبی کنترل کرده است و بهترین کشور در زمینه کنترل این بیماری و قرنطینه و... است. نیاز باشد دنیا از چین می‌پرسد. در زمینه مراقبت‌های ویژه با رویکردی که در این مدت داشتیم، یکی از بدترین کشورها در زمینه مشکلات ICU در زمان کرونا بودیم. هر‌قدر که مردم معالجه شدند با همین داروهایی بود که ابتدا قبول نکردند و بعد پذیرفتند تاثیرگذار است و هم با رشادت کادر درمان و پرستاری بود که بیشترین مرگ‌ومیر را تجربه کردند. در ترکیه این میزان مرگ‌ومیر در کادر درمان داشتند؟ این نشان از رشادت کادر درمان ما دارد.»