معین رضیئی، روزنامه‌نگار: روز گذشته نشستی به‌صورت مجازی میان نمایندگان ایران و گروه 1+4 درباره برجام برگزار شد تا طرفین مجددا حرف‌های یکدیگر را شنیده و چاره‌ای برای آینده این توافق پرچالش که تقریبا چیزی از آن باقی‌نمانده بیابند؛ نشستی که یک روز قبل‌تر اتحادیه اروپا درباره آن گفته بود: «مشارکت‌کنندگان قرار است درمورد چشم‌انداز بازگشت ایالات‌متحده به برجام مذاکره کنند.»
این نشست در شرایطی برگزار شد که از یک‌سو ایالات‌متحده همچنان و بعد از گذشت حدود دوماه از حضور دولت جدید در کاخ‌سفید هیچ نشانه مثبتی برای احیای توافق ارائه نداده و تنها با لفاظی و برخی اقدامات رسانه‌ای و تبلیغاتی تلاش کرده به مدیریت فضا و تغییر نظر ایرانی‌ها بپردازد و ازسوی دیگر ایران نیز همچنان اصرار دارد که تنها مسیر احیای توافق و رعایت مفاد محدودیت‌های هسته‌ای ازسوی تهران بازگشت ایالات‌متحده و انجام تعهداتی است که ذیل این قرارداد و همچنین قطعنامه ۲۲۳۱ آورده شده است. ایران می‌گوید که در آن واحد باید همه تحریم‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای که در جریان فشار حداکثری اعمال‌شده برداشته شود و پس از این اقدام است که راستی‌آزمایی از جانب تهران شروع شده و درصورت تایید، گام‌های هسته‌ای نیز به عقب برخواهد گشت.
حدود ۷۰۰تحریمی که قرار بود در برجام ملغی شوند در 18اردیبهشت‌ماه سال۹۷ و با خروج ترامپ از برجام دوباره اعمال شدند و پس از آن نیز حدود ۸۰۰تحریم جدید به‌منظور عملیاتی‌شدن سیاست فشار حداکثری بر ایران اعمال شد و حالا آمریکا اگر می‌خواهد برجامی وجود داشته باشد باید این ۱۵۰۰تحریم را یکجا از میان بردارد. البته سیاست ایران درمورد حذف یک‌مرحله‌ای تمامی تحریم‌ها که بارها ازسوی مقام معظم رهبری و دیگر مقامات کشور ذکر شده یک منطق بزرگ و بسیار قابل قبول دارد. استدلال‌های ایران همگی مبتنی‌بر تجربه‌های گذشته هستند و گویای اینکه ورود به هرگونه میز مذاکره و چانه‌زنی آن‌هم در جایی که همه‌چیز روشن و معلوم است می‌تواند عواقب ناگواری به‌دنبال داشته باشد ممکن است تحریم را دائمی و نمایشی از حذف آن را ایجاد کند و دسترسی به یک توافق قابل قبول و خوب را برای همیشه منتفی سازد.
در چنین شرایطی مذاکرات فی‌مابین ادامه دارد و قرار شده سه‌شنبه آینده نیز طرفین به‌صورت حضوری در وین به گفت‌وگو بپردازند، البته تهران همچنان از نشستن پشت میز مذاکره با آمریکای تمامیت‌خواه امتناع می‌کند و آن را ضروری نمی‌داند. دراین‌باره محمدجواد ظریف پس از پایان نشست روز جمعه گفت: «در جلسه مجازی امروز توافق شد سه‌شنبه هفته آینده گفت‌وگو در وین ادامه پیدا کند، هدف لغو کامل تحریم‌ها و به‌دنبال آن اقدامات متقابل ایران است. ضرورتی برای دیدار ایران و آمریکا وجود ندارد و دیداری انجام نخواهد شد.»
با این حال روز گذشته و پس از برگزاری جلسه آنلاین میان نمایندگان کشورهای حاضر در توافق، خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال دست به انتشار خبری زد که در نوع خود جالب بود. لورنس نورمن در توئیتر شخصی خود مدعی شد خبرهای مهمی از توافق هسته‌ای ایران در راه است همه طرف‌ها ازجمله ایالات‌متحده برای گفت‌وگو برسر احیای برجام هفته آینده در وین جمع خواهند شد. او همچنین اضافه کرد: «هدف رسیدن به دو توافق است؛ یکی گام‌هایی را تشریح می‌کند که آمریکا برای بازگشت به تعهداتش برخواهد داشت و همچنین زمان آن را مشخص می‌کند. دومی درباره مذاکره با ایران برسر گام‌هایی است که این کشور به‌منظور بازگشت به تعهداتش در توافق هسته‌ای برخواهد داشت. برخی امیدوارند که ایران و آمریکا می‌توانند مستقیما مذاکره کنند؛ اما درحال حاضر چنین نخواهد شد.»
همزمان با انتشار این خبر، میخاییل اولیانوف نماینده روس‌ها در سازمان‌های بین‌المللی در توئیتی مهم نوشت: «مذاکرات در مسیر درستی حرکت می‌کند، هرچند رسیدن به نتیجه بسیار دشوار است.» پس از این موضع‌گیری اما یکی از رسانه‌های روسی خبری درباره میانجی‌گری روسیه منتشر کرد؛ خبرگزاری اینترفاکس روسیه گفت: «یک منبع در وزارت امور خارجه روسیه خبر داد، مسکو آماده میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن در نشست آتی کمیسیون مشترک برجام در وین است.»
خبر وال‌استریت‌ژورنال و سپس اظهارنظر نماینده روس‌ها و خبر اینترفاکس نهایتا باعث شد مقامات ایرانی واکنش نشان دهند و هرگونه شکل‌گیری مذاکره میان ایران و آمریکا را تکذیب کنند.
سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با ایسنا ضمن بیان اینکه هیات ایرانی هیچ مذاکره‌ای با هیات آمریکایی در هیچ سطحی نخواهد داشت، گفت: «آمریکا در هیچ نشستی که ایران در آن حضور داشته باشد، ازجمله نشست کمیسیون مشترک برجام حضور نخواهد داشت و این قطعی است.»
نهایتا شب گذشته وزارت امور خارجه آمریکا هم دراین‌باره اظهارنظر کرد و از حضور هیات آمریکایی در نشست آتی در وین خبر داد. در این بیانه که از شکل‌گیری مذاکره مستقیم استقبال کرده بود، آمده است: «ما برای شرکت در گفت‌وگوها با شرکای اروپایی، روسیه و چین برای مشخص کردن موضوعاتی که شامل بازگشت دوجانبه به پایبندی به برجام با ایران است، موافقت کردیم. این گفت‌وگوها درباره گروه‌های کاری که اتحادیه اروپا با باقی‌مانده اعضای برجام ازجمله ایران تشکیل می‌دهد، ایجاد خواهد شد. درحال حاضر انتظار نداریم گفت‌وگوهای مستقیمی میان آمریکا و ایران در این روند انجام شود، اگرچه آمریکا آماده آن است.»
این وضعیت البته از دید بسیاری از کارشناسان تازه آغاز یک راه بسیار پرپیچ و خم است، چراکه ایالات‌متحده با وجود اعلام تمایل به شرکت در مذاکرات مستقیم و البته تایید خبر حضور در نشست وین، هیچ‌گونه نشانه‌ای از تغییر رویه‌های غیرحقوقی و غیرقانونی قبلی نشان نداده و نمی‌خواهد تعهدات قبلی خود را در برجام به اجرا درآورد. اعلام علاقه‌مندی به مذاکره و نشان دادن در باغ سبز برای گفت‌وگو همان ترفندی است که در این ماه‌های اخیر به دفعات ازسوی تیم جو بایدن به‌عنوان یک عملیات روانی و رسانه‌ای جایگزین اقدام عملی برای اجرای تعهدات قبلی کاخ‌سفید شده و حالا همچنان به‌عنوان یک برنامه مهم در دستورکار آنهاست.
کارشناسان دراین‌باره و به‌صورت خاص درباره این جریان‌سازی رسانه‌ای می‌گویند استفاده از ابزار رسانه و خبررسانی درمورد آمادگی برای گفت‌وگو و حتی لغو تحریم، این روزها ابزار مهمی است که می‌خواهد جامعه ایرانی را دوپاره کند و اتحاد شکل‌گرفته برای امتیاز ندادن به آمریکا در ازای لغو تحریم‌ها را بشکند. علاوه‌بر این بسیاری از تحلیلگران همزمانی اعلام این خبرها و تلاش برای کشاندن ایران به پای میز مذاکره را نتایج اقدامات مهم ایران می‌دانند که در روزهای اخیر عملیاتی شده است.
بسیاری با رصد وقایع میدانی معتقدند ایستادگی تهران بر قانون مصوب مجلس برای بازگرداندن برگ توانمندی هسته‌ای روی میز درحال نتیجه دادن است و درکنار آن امضای توافقنامه 25ساله میان تهران و پکن نیز که می‌تواند عاملی برای بی‌اثر شدن همیشگی تحریم باشد نیز کمک کرده که آمریکا فعالیت‌های خود را با تغییر سیاست‌های تهران آغاز کند.
معماران تحریم در آمریکا بارها گفته‌اند تحریم تا جایی باید ادامه پیدا کند که اثرگذار باشد و ایران نتواند راه‌های جایگزین دائمی برای حل مشکلاتش پیدا کند. با مدنظر قرار دادن این مساله به‌نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها دوباره درصدد تغییر محاسبات و برنامه‌های تنظیمی ایران برای احیای اقتصاد زیر سایه تحریم هستند و برای آن ممکن است حتی برخی اقدامات کوچک و لغو محدود تحریم‌ها را در دستورکار داشته باشند؛ وضعیتی که می‌تواند در عین حفظ شاکله اصلی تحریم‌ها جامعه ایرانی را دوپاره و سیاستمدارن و دولتمردان را از مسیر اصلی خود منحرف سازد.