محمدحسن حیدری‌فر، کارشناس علوم دامی دانشگاه تهران: کشور ایران با تولید 2.5 میلیون تن گوشت مرغ و 1.400.000.000 میلیارد قطعه جوجه‌ریزی در سال توانسته است بین 10 کشور برتر تولید‌کننده گوشت مرغ در جهان قرار بگیرد. این درحالی است که به گفته مرکز آمار ایران 25 درصد از مرغداری‌های کشور غیرفعال هستند و درصورت فعال‌شدن تمامی این مجموعه‌ها کشور ایران توانایی تولید سالانه 3.5 – 4 میلیون تن گوشت را خواهد داشت.  به گفته کارشناسان پس از صنعت نفت بزرگ‌ترین صنعت ایران صنعت مرغ است. کشور در سال 99 با مشکلات زیادی روبه‌رو بوده است، اما دلیل بروز این مشکلات چیست؟

برای تامین نیاز کشور به‌طور میانگین ماهانه 108 - 110میلیون قطعه جوجه‌ریزی نیاز است که این عدد در برخی از ایام سال مانند عید نوروز یا ماه رمضان مصرف جامعه 10 الی 16 درصد بیشتر می‌شود. از این‌رو در ماه‌های آخر سال 98 ستاد تنظیم بازار به دلیل ترس از کمبود مرغ در بازار و تامین نیاز کل بازار در شب عید، دستور به جوجه‌ریزی بیش‌ازحد داد و قیمت گوشت مرغ با کاهش شدیدی مواجه شد، به‌صورتی‌که در مدت مشابه سال قبل قیمت گوشت مرغ به نصف هزینه تولید، به پنج تا هفت‌هزار تومان رسید. این سوءمدیریت سبب شد مرغدار اقدام به جوجه‌ریزی نکند و نتیجه معدوم‌سازی جوجه‌های یک‌روزه‌ای شد که در فروردین سال 99 در شبکه‌های اجتماعی به‌صورت گسترده بازتاب پیدا کرد.

  به گفته دبیر انجمن صنفی کشتارگاه‌های ایران در اسفند 98 و فروردین 99 کشتارگاه‌ها 20-15 درصد بیشتر از مدت زمان مشابه در سال قبل فعالیت و کشتار داشتند و این خبر برخلاف گفته‌های مسئولان که بیان می‌کنند به دلیل بیماری کرونا و بسته شدن رستوران‌ها و تالار‌ها مصرف مرغ کاهش یافته و مرغ در بازار فراوان بوده است، بیان می‌کند که نه‌تنها خریدار کاهش نیافت بلکه هرچه مرغ کشتار می‌شد به علت قیمت پایین و مناسب خریده شد؛ در غیر این صورت باید میزان کشتار کاهش پیدا می‌کرد، نه افزایش پس ما با یک جامعه‌ای که به دلیل کاهش بیش‌ازحد قیمت مرغ علاقه زیادی به مرغ پیدا کردند، روبه‌رو شدیم، درصورتی‌که با حذف سریع‌تر تعرفه‌های صادراتی و خرید به اندازه توسط شرکت پشتیبانی، هم جلوی کاهش قیمت مرغ را گرفت و هم برای این روزهای نبود مرغ چاره‌ای داشت و نیازی به واردات پیدا نمی‌کردیم. 

این تصمیم غلط باعث شد قیمت جوجه یک‌روزه تا اواخر تابستان به قیمت‌های بسیار پایین 400-300 تومان که صرفه تولید برای مزارع مرغ مادر نداشتند، برسد و این مجموعه‌ها را نیز با ضررهای فراوانی روبه‌رو کرد که به علت حساسیت این بخش اجازه حذف گله‌های مادر داده نمی‌شد و باید علی‌رغم ضرر به فعالیت خود ادامه می‌‌دادند. همان‌طور که گرانی بیش از حد باید کنترل شود ارزانی بیش‌ازحد هم ضررهای خود را دارد و باعث تغییر ذائقه و رفتار خریدار و افزایش سرانه مصرف مرغ می‌شود و با تقاضای زیاد شب‌های قبل از عید مواجه خواهیم شد.  اگر بخواهیم دلایل کمبود مرغ این روزهای کشور را بیان کنیم موارد زیر تعدادی از آنها را در بر می‌گیرد:

 عدم‌وجود برنامه‌ای برای جوجه‌ریزی و کشتار

هیچ برنامه مشخص و آمار دقیقی از میزان جوجه‌ریزی و کشتار در ماه‌های گذشته در کشور وجود ندارد و این نبود شفافیت باعث به وجود آمدن آشفتگی در بازار و روشن نبودن علت واقعی است. درصورتی‌که اگر این آمار به‌صورت دقیق مشخص باشد مرغدارانی که اکنون به دلیل ترس از جوجه‌ریزی زیاد و کاهش قیمت مانند زمان مشابه پارسال اقدام به جوجه‌ریزی نکرده‌اند، فعالیت خود را دوباره آغاز می‌کنند و همچنین مدیران و مسئولان وضعیت گوشت مرغ را بهتر زیرنظر خواهند داشت و در نتیجه برای روزهای بحرانی و کمبود مرغ آمادگی بیشتری خواهند داشت.

 دونرخی شدن تمامی محصولات

مشکلی که بلای جان صنعت طیور در سال 99 بوده است مساله نهاده دونرخی، جوجه یک‌روزه دونرخی و گوشت مرغ دونرخی است، در صورتی که مساله دونرخی بودن اجناس فسادزاست و این مساله بر هیچ‌کس پوشیده نیست، در صورتی که هیچ‌کدام از این نرخ‌ها جدی گرفته نمی‌شوند اما مسئولان هنوز بر سر حرف‌های خود ایستاده‌اند و اعتقاد به نرخ مصوب دارند؛ نرخی که در تعیین آن همه تشکل‌ها و افراد مشغول در صنعت دخیل نیستند و اکثرا اعتقاد بر غیرواقعی بودن و پایین نگه داشتن اجباری آن دارند. ضروری است هرچه زودتر مساله دونرخی بودن این اجناس از بین رفته و عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت برای آنها باشد.

  آنفلوآنزای فوق‌حاد و تلفات مرغداری‌ها

تلفات و بیماری‌ها سبب کاهش تولید و همچنین ترس مرغداران برای جوجه‌ریزی در دوره‌های بعدی می‌شود که نیازمند حمایت از تولیدکنندگان است.

 صادرات جوجه یک‌روزه و تخم نطفه‌دار

اختلاف بسیار فاحش قیمت جوجه یک‌روزه و تخم مرغ نطفه‌دار با کشورهای اطراف باعث خروج تخم‌مرغ نطفه‌دار به صورت محدود قانونی و عمده غیرقانونی شده است.

 تقاضای کاذب

گرانی دیگر موادغذایی نسبت به مرغ سبب علاقه بیشتر مردم و تغییر ذائقه آنها شده است که این مورد باعث افزایش سرانه مصرف مرغ می‌شود و اصلا برای کشور مناسب نیست و زنگ خطری برای حذف گوشت قرمز از سفره خانوار است.

 قطعه‌بندی

یک راه برای فرار از فروش مرغ به قیمت درست و گرانفروشی، فروش مرغ قطعه‌بندی شده مغازه‌های خرده‌فروش است که با روشن شدن مسیر خروج مرغ و تحویل آن از کشتارگاه راه روی این‌گونه فروش‌ها باید بسته شود و با متخلفان باید برخورد جدی صورت گیرد.

صادرات مرغ

صنعت طیور نیاز به یک بازار پویا دارد. جلوگیری از صادرات در اوایل دوران کرونا و تداوم نداشتن آن سبب از دست دادن بازار منطقه و عدم توان رقابت با کشور‌های اطراف می‌شود. همچنین آزاد‌سازی صادرات و تاخیر در ممنوعیت آن درحال حاضر سبب به وجود آمدن هیجان در بازار شده است. به‌طوری‌که با وجود توافق فی‌مابین وزیر صمت و جهاد کشاورزی مبنی‌بر ممنوعیت صادرات مرغ در اواخر مهرماه جهت تنظیم بازار اما به دلیل مخالفت رئیس‌جمهور با این اقدام، بعد چهار ماه به گمرگ برای اجرا ابلاغ شد.

 دلال‌های مرغ

در این روزها اگر مرغی به‌صورت آزاد تولید شده باشد به قیمت کیلویی 22 هزار تومان برای مرغ‌های بالای سه‌کیلوگرم و 21 هزار تومان برای مرغ‌های زیر سه‌کیلوگرم از مرغدار آزاد خرید می‌شود. اما در بازار آزاد قیمت کشتارشده آن به 40-36 هزارتومان نیز می‌رسد و این اختلاف قیمت بسیار زیاد نشان‌دهنده وجود دلال‌ها، احتکار و گرانفروشی مرغ به وسیله آنها  با تصویب واردات روزانه50.000 تن گوشت مرغ به کشور روزانه به اندازه 25 میلیون قطعه مرغ وارد می‌شود و واردات 250 تا 300 هزارتن گوشت مرغ کشور را از کمبود مرغ در شب عید و ماه رمضان بی‌نیاز می‌کند اما این یک داروی مسکن است و تداوم آن موجب از بین رفتن تولیدکننده‌های داخلی می‌شود. لذا بهترین راهکار وجود شفافیت و آمار دقیق و یک پنجره واحد برای ثبت تمامی آمار ازجمله تعداد جوجه‌ریزی هر واحد، میزان نهاده دریافتی، میزان تلفات و تعداد مرغ تحویل داده شده به کشتارگاه و مسیر نهایی فروش آنهاست که از بروز مشکلات حال حاضر جلوگیری کند، همچنین مرغداران زیادی به دلیل مشکلات سال 99 ورشکسته یا خارج از حوزه تولید شده‌اند، نیاز است که با حمایت از آنها و سرپا کردن دوباره مجموعه‌های تولیدی ظرفیت تولید کشور را مانند قبل افزایش داده و راه را برای تولیدات صادرات‌محور باز کرد.