هم‌زمان با برگزاری «دهمین پاسداشت ادبیات جهاد و مقاومت» به میزبانی استان کردستان و همچنین تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب «عصرهای کریسکان» امروز به سراغ یکی‌دیگر از فعالان اجتماعی-اقتصادی استان کردستان رفتیم و با او به گفت‌وگو نشستیم.

محرم وزیری، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به تحلیل وضعیت فرهنگی و اجتماعی استان کردستان پرداخت که مشروح آن را در ادامه از نظر می‌گذرانید.

مهم‌ترین تفاوت‌های نسل جدید و نوجوان با نسل‌های پیش از خود در منطقه کردستان چیست؟

جوانان قبل از انقلاب دوران طاغوت را و دوران تبعیض و خان‌سالاری‌ها را دیده بودند و با آن ذهنیت بزرگ شدند و پس از اینکه انقلاب هم اتفاق افتاد و جنگ تحمیلی رخ داد در مناطق کردستان همین خوانین و همین افرادی که دایه خود مختاری داشتند در احساسات پاک جوانان اثر‌گذار بودند و متاسفانه توانستند تاثیر منفی بر ذهنیت برخی جوانان بگذارند. اما قاطبه مردم و اکثریت جوانان این استان با توجه به آن عقبه فکری که از آن دوران منحوس داشتند، ولایت‌پذیری و ایمان‌شان به ولایت‌فقیه نمود بیشتری داشت، برای همین شما اگر توجه بفرمایید در مناطق کردنشین در دفاع مقدس جوانان برومند، شجاع و دارای اندیشه دعوت رهبرشان را لبیک گفتند و به دفاع از مکتب اسلام و شریعت پرداختند و در این راه هم کردستان قریب به 5400 شهید تقدیم جهان اسلام کرد، اما جوانانی که امروز هستند قطعا دانش و اطلاعات و نگرش‌شان نسبت به دهه 60 کاملا فرق می‌کند و به نظر من شهدای دهه 60 و شهدای دفاع مقدس الگوهای بسیار خوبی برای این جوانان بودند، نمونه‌اش را شما در مدافعان حرم نگاه کنید، چه جوانان غیور و شجاعی که دل در گرو نظام و ولایت برای دفاع رفتند. از همین کردستان هم جوانانی پا به آن عرصه و جهاد گذاشتند و در آن راه هم شهید شدند. خاطره‌ای را هم خدمت شما عرض کنم. وقتی سردار سلیمانی شهید شدند در همین کردستان و در همین شهر سنندج جوانان خودجوش راه افتادند و به عزاداری و مراسم مربوط به این شهید بزرگوار مبادرت کردند.

مهم‌ترین عرصه‌های حضور اجتماعی جوانان و نوجوانان در منطقه کردستان چیست؟ در چه عرصه‌هایی جوانان و نوجوانان فعالیت دارند؟ و اهم فعالیت‌هایشان چه می‌تواند باشد؟

فکر می‌کنم این یک چیز اپیدمی و سراسری است و استان ما هم از این قاعده مستثنی نیست. جوانان فعالیت‌های ورزشی و فعالیت‌های فکری و تفریحی را بیشتر می‌پسندند، مخصوصا در بحث دانشگاه‌ها اگر توجه کرده باشید معاونت‌های فرهنگی و بسیج دانشجویی خیلی خوب در جذب جوانان برای مباحث فرهنگی فعالیت می‌کنند.

قبل از اینکه این بحث کرونا در کشور اتفاق بیفتد ما اردوهای راهیان نور را داشتیم و جوانان در کردستان خیلی مشتاق بودند برای رفتن به مناطقی که زمانی یادگار جنگ و جبهه و دفاع از ارزش‌ها بوده است. هم از بچه‌های اهل سنت و هم از بچه‌های اهل تشیع در راهیان نور شرکت می‌کردند یا بحث اربعین که مثال دیگری برای این اشتیاق و همبستگی است، واقعا شور را در بچه‌های اهل‌سنت و بچه‌های اهل‌تشیع به‌طور یکسان می‌توانید در کردستان ببینید. به نظر من می‌توانیم بگوییم کارنامه فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی دستگاه‌های متولی را نباید با دید منفی نگاه کنیم و نقاط مثبت را هم باید دید.

البته این یکی از ابزارهای دشمن هم بوده است که بخواهد وحدت را از بین ببرد. اما مهم‌ترین برنامه دشمن برای نفوذ بین نوجوانان و جوانان کردستان چه بوده است؟

در کردستان حاکمیت با دولت یکی است. توقع نداشته باشید آن دیدگاهی که مردم تهران، اصفهان یا سایر شهرهای دیگر نسبت به عملکرد یک دولت و حاکمیت دارند در کردستان هم به همین صورت باشد. در کردستان حاکمیت و دولت به یک چشم دیده می‌شوند، این است که دولت‌ها باید در مدیریت‌های کلان‌شان در استان کردستان یک دقت‌نظر و یک حساسیت ویژه‌ای داشته باشند، هر نوع ولنگاری مدیریتی و هر نوع بی‌توجهی به منشور مدیریتی حضرت‌آقا و توصیه‌هایی که می‌کنند، منجر به یأس و ایجاد فضای ناامیدی در کشور و در استان می‌شود و بالطبع جوانان که پویا هستند و تحرک دارند، آرمانگرا هستند، آرمانخواه هستند و وقتی می‌بینند این آمال و آرزوهایی که برای خودشان ترسیم کرده‌اند در این فضای اجتماعی که مسئولان باید برایشان ایجاد کنند اتفاق نیفتاده است مطمئنا دچار یأس و ناامیدی می‌شوند. توصیه‌ام به مدیران ارشد استان این است که به فضای اقتصادی و فضای کسب‌وکار در استان توجه داشته باشند، قطعا این عزیزان و این مدیران ارشد مشاوران خوبی دارند و می‌توانند در این مساله به مدیران‌شان کمک کنند. به نظر من آن فضای یأس را باید کمرنگ کنند، فضای ولنگاری و فضای یأس و ناامیدی را در جوانان کمتر کنند تا جوانان به آن مشاغلی که دوست دارند و آن فرصت‌های شغلی که دولت می‌تواند برایشان ایجاد کند، اشتغال پیدا کنند.

یعنی ممکن است دشمن از چنین خلأهایی استفاده کند؟

صددرصد. الان در همسایگی ما کشور عراق یک ظرفیت خوبی برای فعالیت اقتصادی هست و یک تهدید بالقوه هم برای فرهنگ ما. به همین دلیل باید خیلی مراقبت شود از نفوذ دشمنان نظام و انقلاب. واقعا بدون تعارف می‌گویم من اغراق نمی‌کنم با تمام مشکلات آنچه در کشور ما و در استان ما می‌گذرد، قطره‌ای از ناعدالتی‌هایی نیست که در کشورهای دیگر اتفاق می‌افتد ولی چرا آنقدر هجمه علیه ما زیاد است؟ دشمن به‌خاطر اینکه با اصل نظام ما که ولایت فقیه است ناسازگاری دارد در فضای مجازی و در رسانه‌ها کوچک‌ترین نابخردی مدیریتی را پررنگ می‌کنند، جوانان اینها را می‌بینند. وقتی جوانان در یک هجمه تبلیغاتی قرار می‌گیرند قطعا تاثیر‌گذاری از آنها خواهند داشت و این باعث می‌شود مقداری آن فضا برای‌شان ایجاد شود. بنابراین ما نباید این فرصت را به دشمنان نظام و انقلاب بدهیم که بتوانند جوانان ما را که با هزینه‌های هنگفتی تربیت می‌شوند، تحت‌تاثیر تبلیغات خود قرار دهند و بتوانند خیلی راحت با صرف هزینه کمی در فضای مجازی و در فضای رسانه آن چیزی که مدنظرشان است را بر ذهن جوانان القا کنند.

ارادتی که مردم کردستان به رهبری در سفر 11 سال قبل داشتند، مثال‌زدنی است. حضرت‌آقا تعابیر بلندی برای مردم کردستان دارند مثلا تحت‌عنوان مردم فرهنگی کردستان تعبیر می‌کنند و در فرمایشات‌شان است. علل تعابیر امام و رهبر معظم انقلاب درمورد مردم کردستان چیست؟

کردستان و سنندج را شهر مناره‌ها می‌گویند. خاستگاه تفکر مردم در این شهرها از مساجد بوده و هست. توجه حضرت‌آقا به کردستان به‌عنوان سرزمین فرهنگی از همان تفکر مسجدی شکل می‌گیرد. همین تفکر مسجدی در موسیقی هم رسوخ و نفوذ کرده است. دف‌نوازی کردستان در دنیا شهره است. در این استان تکایایی وجود دارد که در مداحی و ثنای ائمه و اهل‌بیت(ع) و حضرت‌رسول(ص) اشعار می‌گویند و در مناسبات‌شان با دف‌نوازی عارفانه مجالس شوری را به پا می‌کنند. این جلوه‌ها همه فرهنگی بودن استان را بیشتر برجسته می‌کند. در سطح استان کردستان تکایای زیادی وجود دارد که همه از محبان اهل‌بیت(ع) هستند یعنی کاملا دین و هنر با هم آمیخته شده است. هنر اسلامی را در کردستان کاملا می‌توانید ببینید، به طور کامل احساس می‌شود حتی در نحوه لباس پوشیدن؛ پوششی که در کردستان وجود دارد هم برای خانم‌ها هم برای آقایان همان چیزی است که در اسلام تعریف شده است یعنی دین و فرهنگ در کردستان کاملا عجین و با هم آمیخته است. به همین دلیل است که حضرت‌آقا صفت فرهنگی بودن را برای کردستان بیش از سایر استان‌ها به کار می‌برند.

حضرت آقا درمورد مردم پاوه دو ویژگی‌ را بیان کرده‌اند، به‌نظر شما ایشان چرا این دو ویژگی شاخص را که دینداری عمیق و روشنفکری است، درکنار هم معرفی کرده‌اند؟

درخصوص نقش پاوه در انقلاب باید بیشتر توجه کرد. می‌شود گفت که پاوه خاستگاه اصلی تفکرات انقلابی‌گری در کردستان است. مردم متدین این شهر که دل در گرو نظام و ولایت داشتند، توانستند آن تز اختلاف و تفرقه‌ای را که دشمنان در دوران غبارآلود و فضای یأس اوایل دهه 60 ایجاد کرده بودند، نابود کنند و کارنامه و عملکرد درخشانی را در صفحات تاریخ انقلاب برای مردم کردستان به‌یادگار بگذارند. این فضای غبارآلود و ایستادگی مردم دربرابر توطئه‌ها را در هیچ‌استان و شهر دیگری نمی‌توانید ببینید. حق و ناحق کاملا برای مردم مشخص نبود ولی آنان بصیرت داشتند، آن بصیرت در گرو آمیزه‌های دینی بود که به آن اعتقاد داشتند و آن ارتباط محکمی که بین جریانات مذهبی انقلابی وجود داشت با همان بحث تقریب مذاهبی که در منطقه پاوه حاکم بود، توانست آن شر و فتنه عظیم را سرکوب کند.

مهم‌ترین ظرفیت‌های جوانان و نوجوانان کردستان درجهت ترویج مبانی انقلاب و خنثی کردن نقشه‌های دشمن در گام دوم انقلاب چه می‌تواند باشد؟

مهم‌ترین ظرفیت همان آرمانگرایی و آرمانخواهی است که در جوانان کردستان وجود دارد؛ جوانانی که دل در گرو آموزه‌های انقلاب دارند. با توجه به حساسیت‌های موجود جامعه هدف اصلی هجمه‌های تبلیغاتی ضدنظام جوانان هستند اما جوان‌ها با بصیرتی که دارند دربرابر این هجمه‌ها مقاومت می‌کنند و این امر قابل‌تقدیر است.

باید به ظرفیت کاری و اجتماعی و نیروی عظیم انسانی جوان که در کردستان وجود دارد، توجه کرد. همان‌طور که می‌دانید جامعه کردستان جامعه جوانی است، یعنی رنج سنی 15 تا 19 سال و 19 تا 25 سال بیشترین فراوانی جمعیتی در جمعیت یک‌میلیون‌وهفتصدهزار نفری استان کردستان را دارد. ما با مدیریت عالی و با مدیریت کارشناسی می‌توانیم این انرژی بالقوه و این نیروی بالقوه جوان را به بالفعل برسانیم، کجا؟ در فضای کسب‌وکار.

کارگاه‌ها و بنگاه‌های تولیدی زودبازده و محلی می‌تواند این فضای کسب‌وکار را ترویج کند؛ مساله‌ای که در دولت‌های قبلی پیگیری شده بودند و واقعا داشت کار می‌شد. بحث کارگاه‌ها و بنگاه‌های زود بازده خیلی‌خوب در استان درحال پیش‌روی بود، حتی حضرت آقا در آن سفری که به کردستان داشتند، بودجه و اعتبارات کلانی را برای استان درنظر گرفتند؛ ولی چقدرش را توانستند جذب کنند؟ چقدرش را پیگیری کردند؟ همین کریدور راه‌آهنی که برای همدان– کردستان است، از برکت سفر حضرت آقا به کردستان بود، اما با وجود اینکه جزء موارد اولویت‌دار توسعه کردستان بوده است، چقدرش محقق شد؟ چقدرش را مسئولان پیگیری کردند؟ این بنگاه‌های اقتصادی این کارگاه‌های تولیدی می‌توانند در جذب نیروهای جوان واقعا اثر‌گذار باشند و بتوانند آن انرژی جوان را در مسیر کار و کارآفرینی و اقتصاد مقاومتی استخدام کنند و این اتفاق افتاده است شما به تبریز هم بروید مدیر‌های آنجا هم به همین صورت کار می‌کنند.

موافقید راجع به فرهنگ و ادبیات با هم گفت‌وگو داشته باشیم. فرهنگ و ادبیات کرد چه میزان در مقاومت و مرزداری مردم غیور کرد نقش داشته است؟

تاریخ کردستان روزهای پرفراز و نشیبی از مبارزه با استبداد را گذرانده است. یکی از قهرمانان کردستان شخصی به‌نام سنجرخان بود که در کردستان زندگی می‌کرد و علیه استبداد زمانه قیام کرد و الان هم نامش را به نیکی می‌برند. ما عالمان بزرگی در کردستان داشتیم که در همگرایی و هم‌افزایی مردم اثر‌گذار بودند؛ این همگرایی را در نمازجمعه مردم کردستان می‌توانید کاملا احساس کنید، یعنی نمازجمعه نماد همگرایی و هم‌افزایی در استان کردستان است که این همگرایی را بزرگان دینی در استان ایجاد کرده‌اند.

فکر می‌کنم ائمه‌جمعه هم از برادران اهل سنت باشند، خیلی از نماز‌های جمعه ما که الان برگزار می‌شود به امامت اهل سنت است، ولی خیلی از شیعیان هم حضور دارند.

بله، اساسا در نمازجمعه همیشه مسئولان عالی‌رتبه استان مخصوصا بچه‌های ارزشی و انقلابی (سپاه، نیروی انتظامی و ارتش) همه حضور دارند و اصلا چنین تفکری وجود ندارد و انسجام بین آنها بسیار زیاد است.

و همین همبستگی باعث می‌شود که مرزداران غیوری مثل مردم غیور کردستان داشته باشیم.

به‌نظر من مردم کردستان وفادار‌ترین مردم هستند و امنیت‌ و عزت‌شان را مدیون این انقلاب می‌دانند. اگر توجه کرده باشید امروز به‌جایی رسیده‌ایم که با وجود بی‌مهری‌های دولتی و سوءمدیریتی‌هایی که می‌شود، مردم کردستان امنیت و حفظ حرمتی را که نظام و انقلاب برایشان دارد، ارجح به همه کم‌وکاستی‌ها می‌دانند، یعنی دل‌شان نمی‌خواهد به هیچ‌قیمتی امنیت را از دست بدهند و حرمت ویژه‌ای برای روحانیت قائلند.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرهنگ و ادبیات کردستان چیست؟

مردم کردستان صداقت و وفاداری‌شان خیلی زیاد است. فرهنگ دوستی‌شان بسیار بالاست و حرمت ادب را فراوان نگه می‌دارند. ادب و هنر از هم جدا نیستند و این در کردستان خیلی نمود دارد. اکنون این استان جزء استان‌هایی است که از نظر تحصیلات سطح بالایی دارد؛ مردم به علم اهمیت می‌دهند و این اهمیت باعث شده بسیاری از متخصصان و اساتید دانشگاه‌های کردستان بومی باشند؛ برای نمونه حاذق‌ترین متخصصان پزشکی در همین شهر طبابت می‌کنند.

ریشه خیزش مفاخر و هنرمندان بنام از خطه کردستان چه بوده و از کجا نشأت گرفته است؟

همان بحث ادب و فرهنگ‌دوستی در کردستان، آن خیزش را از خیلی‌ وقت پیش در کردستان ایجاد کرده بود. در قدیم هم بزرگان ادب و فرهنگ بسیار داشته‌ایم، ولی خیزش در این چنددهه اخیر بیشتر شده است.

یعنی بعد از انقلاب؟

واقعا بعد از انقلاب بیشتر شده، بدون اغراق می‌گویم، در بحث فرهنگی و موسیقی وقتی شما نگاه می‌کنید درباره موسیقی اسلامی در بحث مسائل فرهنگی، زمینه و فضا باز شد و دیوارها را فرو ریختند.
رشد فرهنگی، ادبی، دانشگاهی، آموزشی و... در استان کردستان را از چندسال اخیر تا الان مقایسه کنید. کجا بودیم و الان کجا هستیم؟ اصلا قابل‌مقایسه نیست. در شهر تحصیلات دانشگاهی برای جوانان جزء محلات و مختص یک‌سری افراد متمکن بود.

نقشه‌های دشمن در این منطقه را با توجه به نقشه‌های مختلفی که طراحی می‌کند، چطور می‌بینید و اینکه نقاط آسیب و تهدید و  فرصت این منطقه برای گام دوم انقلاب چیست؟

نقطه آسیب عدم توجه به جوانان است. چون فراوانی جمعیت جوان در کردستان بالاست، دشمن این را می‌داند و ما دشمن داخلی هم داریم که خیلی بدتر از دشمنان خارجی عمل می‌کند؛ چه سهوا و چه عمدا. مساله اصلی در آسیب‌ها همین عدم توجه به جوانان است، اینها آموزش دیده‌اند، تعلیم و تربیت دارند، ولی اشتغال در استان نیست. اشتغال نقطه‌ای است که با آن می‌توانیم از این ظرفیت عظیم بهره ببریم. اما بیکاری جوانان متاسفانه تبدیل به یک تهدید شده است. نظام می‌تواند این تهدید را به فرصت تبدیل کند ولی همین تهدید را ضدانقلاب و ضدنظام به‌عنوان یک فرصت برای خودش استفاده می‌کند.

اکثر افرادی که در این سال‌ها جذب جریان‌های نظامی و مکاتب نظامی شده‌اند، مثل پژاک، کومله و دموکرات با نظام مشکلی نداشتند ولی بیکاری آنها را به‌سمت این گروهک‌ها برده است. دشمن می‌گوید تو بیا عضو گروه شو، من هم درعوض خانه و حقوق ماهانه به‌تو می‌دهم. در این شرایط است که جوانان از دست می‌روند؛ شکمی که گرسنه باشد دیگر تحملش از بین می‌رود.

کردستان ظرفیت دارد؛ ظرفیت کشاورزی، دامداری، باغ‌‌ها و زراعت. اینها چهارظرفیت بزرگ در این کردستان هستند. ما بازار هدف هم داریم و همین اقلیم کردستان عراق یک بازار خوب برای صادرات کشور است. در همین کردستان گوجه، خیار، میوه‌های فصلی و محصولات دامداری ما بسیار عالی فروش می‌روند. مدتی از کردستان دام، میوه، خشکبار و محصولات دامی روانه کردستان عراق می‌شد. شما مردم بانه را ببینید، مردم مریوان را نگاه کنید، تبادلات اقتصادی این دو شهر به‌قدری زیاد است که جوانان کاملا مشغولند و به‌تنها چیزی که فکر نمی‌کنند همین موضوعات توطئه دشمن و... است. جوان مریوانی وقتی می‌بیند فضای کار در کشور خودش و در منطقه خودش ایجاد شده است، اصلا به این فکر نمی‌افتد. ما جوان داریم پرستاری خوانده است، اینجا برایش فرصت شغلی ایجاد نشده و به اقلیم کردستان رفته است. این فرد سفیر دشمنان برای ما می‌شود. دشمن خیلی راحت می‌تواند روی این افراد کار کند و آن تبعات منفی را برای ما ایجاد کند، یعنی ما فرصت‌سوزی هم برای جوانان انجام می‌دهیم، این است که می‌گویم ولنگاری؛ ولنگاری مدیریتی در کشور ما زیاد است و خلاقیت در مدیریت استان‌مان وجود ندارد. پنج شهرک صنعتی در سنندج داریم که دو تا از آنها فعال است و سه‌تای دیگر مسکوت. من طرحی دارم راجع به ساماندهی دستفروشان درجهت تولید و توسعه کارگاه‌های اقتصادی زودبازده. خیلی از دستفروشان مشتاق‌اند و می‌گویند ما اگر درآمد ماهانه ثابت داشته باشیم، دست از این کار‌ها برمی‌داریم. مدیر ارشد دولتی استان باید از خودش یادگاری بگذارد و چه یادگاری‌ای بهتر از این کارگاه‌های زودبازده.