ندا اظهری، روزنامه‌نگار: روز دوشنبه و سه‌شنبه نمایشگاه رونمایی از دستاوردهای استارتاپ‌های کشور در حوزه فناوری نانو در محل صندوق نوآوری و شکوفایی با حضور 18 استارتاپ برگزار شد تا بتوانند سرمایه‌گذارانی را برای تولید محصولات خود پیدا کنند. این 18 استارتاپ با مجموع 29 محصول اولیه در نمایشگاه حاضر شدند که امید می‌رود با حمایت و پشتیبانی سرمایه‌گذاران، بتوانند محصولات کاربردی و براساس نیاز جامعه را به مرحله تجاری‌سازی برسانند. استارتاپ‌ها کسب‌وکارهای نوپایی اغلب متشکل از دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها هستند و ایده‌هایی را بسته به نیاز جامعه ارائه کرده و تبدیل به محصول اولیه می‌کنند. این قبیل شرکت‌های استارتاپی بدون اغراق می‌توان گفت که بیش از هر چیز برای پیشبرد فعالیت‌های خود به سرمایه‌گذارانی نیاز دارند که بتوانند با اعتماد به آنها و نیز حمایت از آنها گام را فراتر گذاشته و باری را از دوش کشور بردارند. این نمایشگاه هم فرصتی طلایی را برای این شرکت‌های نوپا فراهم کرده تا در میان فناوران دیگر حرفی برای گفتن داشته باشند و همچنین به اشتغالزایی در حوزه فعالیت خود بپردازند.
تولید رزین‌هایی جهت تولید آب برای صنایع
احمد آذربرا، مدیر تیم استارتاپی «روشنا رزین فناور» به همراه رخساره قریب از اعضای این گروه، تولیدکننده رزین‌های تبادل یون کاتیونی هستند. این رزین‌ها سختی آب را گرفته و آبی معمولی را که سختی بالایی دارند تبدیل به آب فرآیندی می‌کنند. آب فرآیندی، آبی است که در صنایع مختلف و حساس ازجمله صنایع نیروگاهی برق حرارتی، صنایع پالایشگاهی، صنایع پتروشیمی، صنایع موادغذایی و صنایع دارویی استفاده می‌شود. منظور از آب فرآیندی این است که آب باید دارای سختی مطلوبی باشد، در غیر این صورت اگر آب با سختی بالاتر از حد مطلوب وارد سیستم‌ها و دستگاه‌ها شود، به دستگاه‌ها آسیب وارد می‌کند که هزینه نگهداری دستگاه‌ها را بالا می‌برد. گاهی این آب‌ها در محصول نهایی هم تاثیر مستقیم می‌گذارد. به کمک این رزین‌ها، می‌توان سختی آب را در حد مطلوب نگه داشت. آب از بستر این رزین‌ها عبور داده می‌شود. این رزین‌ها با آزاد کردن یون‌های مطلوب، یون‌های نامطلوب آب را گرفته و سختی آب را کاهش می‌دهند بنابراین، آب موردنیاز آن صنعت را تولید می‌کنند. این محصول مصرف بسیار بالایی در کشور دارد و هر آنچه در بازار ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، کاملا وارداتی هستند. این محصول بعد از دو سال کار آزمایشگاهی و تحقیقاتی با موادی کاملا داخلی و صنعتی تولید شده و آماده تولید در اشل صنعتی است. این اولین باری است که این نوع رزین در داخل کشور تولید می‌شود.
15 درصد شرکت‌ها جذب سرمایه‌گذار دارند
عماد احمدوند، مدیرگروه ترویج و فرهنگ‌سازی ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره نمایشگاه رونمایی از دستاوردهای استارتاپ‌های کشور در حوزه فناوری نانو می‌گوید: «ما برنامه‌ای را در سال‌های گذشته از سوی ستاد نانو به نام «مسابقه ملی فناوری نانو» برگزار می‌کردیم که خروجی آن مسابقه، رقابت علمی بین دانشجویان بود. در دو سه سال گذشته تلاش ما این بوده که این رقابت از سطح صرفا علمی فراتر رفته و دانشجویان یا برگزیدگان مسابقه را به سمت تولید محصول و کارآفرینی در حوزه نانو سوق دهیم. این کار در قالب نانواستارتاپ به مسابقه اضافه شده است به‌طوری که ما هر سال حدود 200 نفر ورودی برنامه نانو داریم که افراد عبور‌کننده از آزمون علمی هستند که ایده‌ای فناورانه را ارائه می‌کنند یا برای مسائل صنعتی که با آنها مطرح کرده‌ایم، راه‌حل‌هایی را ارائه می‌دهند.»
او ادامه می‌دهد: «در فرآیند فیلتر شدن ایده‌ها، از 200 نفر اولیه حدود 30 طرح با قابلیت تولید نمونه اولیه و آماده ارائه به سرمایه‌گذار برای افزایش مقیاس است. در دو سه سال گذشته، این طرح در نمایشگاه نانو و در غرفه نانواستارتاپ اجرا می‌شد و سرمایه‌گذاران در آنجا حضور پیدا می‌کردند و مذاکرات شراکت و تجاری انجام می‌شد. نمایشگاه امسال به دلیل شرایط کرونایی برگزار نشد اما صندوق نوآوری و شکوفایی برنامه‌ای با عنوان دوشنبه‌های استارتاپی دارد که هم‌راستا با کاری است که در نمایشگاه نانو برای استارتاپ‌ها انجام می‌شد. بنابراین، مذاکراتی را با صندوق انجام دادیم که یکی از این خروجی‌ها را به برنامه نانواستارتاپ‌ها اختصاص می‌دهیم. در این نمایشگاه که طی دو روز برگزار شد، 18 تیم استارتاپی از خروجی برنامه نانواستارتاپ در آن حضور دارند که کارهای خود را از جنبه فنی و کسب‌وکاری ارائه می‌کنند که چه میزان سرمایه نیاز دارند و چگونه می‌توانند با سرمایه‌گذاران همکاری کنند. از سوی دیگر، صندوق هم سرمایه‌گذاران و نهادهای سرمایه‌گذاری را جذب کرده و با این تیم‌ها مذاکره می‌کند. امیدواریم، این برنامه باعث شود که بین این تیم‌ها و سرمایه‌گذاران حقیقی و نهادهای سرمایه‌گذار، شراکت و جذب سرمایه‌ای صورت گیرد و کار وارد تجاری‌سازی و افزایش مقیاس شود.»
احمدوند درباره درصد موفقیت طرح‌های ارائه شده از سوی تیم‌ها برای ورود به تجاری‌سازی عنوان می‌کند: «هدف‌گذاری ما این است که در برنامه نانواستارتاپ، طرح را به مرحله‌ای برسانیم که قابلیت ارائه به سرمایه‌گذار داشته باشد و اینکه بعد از این مرحله تا چه اندازه موفقیت شامل حال آنها می‌شود به عوامل مختلفی چون ابعاد فنی کار، نوع مشارکت و ریسک‌های بازار بستگی دارد. اما اگر در این 18 تیم، حتی دو یا سه طرح هم بتوانند با سرمایه‌گذار مشارکت کنند و سرمایه‌ای را جذب کنند، طرح از نظر ما موفق بوده است چراکه انتظار نداریم همه طرح‌ها بتوانند جذب سرمایه کنند بلکه مهم‌ترین کاری که در بخش دانشجویی استارتاپ‌ها انجام می‌شود، فرهنگ‌سازی است که در فضای دانشگاه‌ها انجام می‌شود. اما تجربه سال قبل نشان می‌دهد که حدود 10 تا 15 درصد آنها شانس پیدا کردن سرمایه‌گذار را دارند.» مدیرگروه ترویج و فرهنگ‌سازی ستاد ویژه توسعه فناوری نانو تاکید می‌کند: «تمرکز بیشتر برنامه ما طی دو سه سال گذشته روی آب و محیط‌زیست بوده است. اما طرح‌هایی هم هستند که خود تیم دانشجویی روی طرحی دیگر هم کار کرده است و بنابراین شاهد طرح‌هایی غیرمرتبط با آب و محیط‌زیست هم در این نمایشگاه هستیم.»
دستگاهی برای آنتی باکتریال کردن پارچه و سطوح
مهدی جاویدنسب، کارشناس‌ارشد فیزیک از دانشگاه تبریز از اعضای تیم استارتاپی «نانوسا» است که دستگاهی برای لایه‌نشانی مواد نانوذرات آنتی باکتریال روی پارچه تولید کرده‌اند که در آن از روش نانوکویتاسیون استفاده می‌شود. به گفته او، پایداری نانوذراتی که با این روش روی پارچه لایه‌نشانی می‌شوند، در مقایسه با روش‌های دیگر بالاتر می‌رود. از مزایای دیگر این روش هم این است که محدودیت نوع پارچه نداریم و به نوعی، روی هر سطحی ازجمله کاشی، پلاستیک و حتی پلیمر از نظر تئوریک قابل انجام است و همچنین روی هر پارچه‌ای هم با این روش می‌توانیم نانوذرات را لایه‌نشانی کنیم که قابلیت آنتی باکتریال بودن آن اثبات شده است. به گفته جاویدنسب، ما روی باکتری «اورئوس» آن را تست کرده‌ایم و با نانوذرات اکسید مس، نقره، اکسید روی و نانوکامپوزیت‌های پلیمری آن را انجام داده‌ایم که هر دو خاصیت آنتی باکتریال و پایداری خوبی را از خود نشان داده‌اند. او تاکید می‌کند که تنها نمونه مشابه این دستگاه از سوی اتحادیه اروپا ساخته شده است که 24 میلیون یورو قیمت دارد اما این دستگاه ساخت داخل تنها با قیمت 70 میلیون تومان ساخته شده است. ما با استفاده از روش‌های شبیه‌سازی، قبل از انجام تست مراحل تست را کاهش می‌دهیم که همین امر باعث کاهش هزینه تولید دستگاه ما در مقایسه با نمونه خارجی آن شده است.
جاویدنسب معتقد است که یکی از معضلات نظام پزشکی دنیا، بحث عفونت‌های بیمارستانی است. پروژه ساخت دستگاه توسط اتحادیه اروپا هم با هدف مقابله با عفونت‌های بیمارستانی مطرح شد. باکتری‌های فعلی به داروها مقاوم می‌شوند و برای مقابله با این مقاومت، محققان به دنبال آن هستند که به جای تجویز دارو برای بیماران، به باکتری‌ها اجازه حضور و رشد در محیط را ندهند تا به بیماران هم منتقل نشود. ذراتی که در لایه‌نشانی پارچه انجام می‌شود هیچ تغییری از نظر ظاهری در پارچه ایجاد نمی‌کند که ازجمله مزیت‌های آن است. این پارچه‌های لایه‌نشانی شده در انواع منسوجات و ملزومات پزشکی شامل ماسک، روپوش، ملحفه و... در بیمارستان‌ها و فضاهایی که احتمال رشد و حضور باکتری‌ها وجود دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این پارچه‌ها تا 80 درصد قابلیت آنتی باکتریال دارند و استفاده از مواد شیمیایی را تا 50 درصد کاهش می‌دهند.
تنها تولیدکننده رنگ ضد خزه دو جزئی در دنیا
سوده شیری از اعضای شرکت استارتاپ شفق در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «محصول ما ساخت بایوساید برای رنگ ضد خزه است. ما موفق به تولید رنگ موثره ضد خزه شده‌ایم که مانع جذب خزه به بدنه کشتی‌ها می‌شود. اگر کشتی در آب دریا قرار گیرد، چسبیدن خزه به بدنه کشتی‌ها علاوه‌بر افزایش وزن کشتی، مصرف سوخت را هم بالا برده و مشکلاتی را در پی دارد. این ماده موثره تنها در ایران وارداتی است. ما موفق به کسب دانش فنی آن شده‌ایم که مراحل ثبت اختراع آن و تست دریا هم روی آن انجام شده است و استفاده از آن تا 40درصد در مصرف سوخت کشتی‌ها تاثیر می‌گذارد. این محصول ایرانی نسبت به نمونه خارجی قیمت بهمراتب پایینتر و اثربخشی خوبی دارد. نمونه خارجی این محصول که تکبعدی است، به ازای هر کیلوگرم بین 400 تا 500 دلار قیمت دارد. ما توانایی تولید سالانه 10 تن از این مواد موثره را داریم که قیمتی حدود یک‌سوم نمونه‌های خارجی دارد.
این مواد موثره رنگ ضد خزه درواقع با توجه به نانوکامپوزیت‌هایی که در آن به‌کار رفته، یک ماده دو جزئی است و درواقع، تنها نمونه دو جزئی تولیدشده در دنیاست و تمام شرکت‌ها در دنیا درحال‌حاضر مواد تک‌جزئی با مس تولید می‌کنند.»
به گفته امیر اسدزاده، مدیر این شرکت استارتاپی، ترکیب اصلی این رنگ ضد خزه را نانومواد مس تشکیل می‌دهد. در ایران با توجه به گران بودن رنگ‌های نانو، از نوع رنگ‌های ضد خزه میکرو استفاده می‌شود که قیمت مناسب‌تری دارد.
نانوجاذب نیترات و نانوسیلیس‌هایی برای صنایع
مصطفی مهین‌روستا از اعضای تیم استارتاپی پیام‌آوران مهر نانو که دانشجویان دانشگاه علم‌وصنعت هستند، در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «طرح ما حذف نیترات از آب آشامیدنی از طریق تولید نانوجاذب‌ها در دو گرید نانو پودر سیلیس است. نانوجاذب حذف نیترات یکی از آنهاست. نیترات در آب برخی استان‌ها به یکی از معضلات روز تبدیل شده است. جاذبی که قبلا برای آن استفاده می‌شد، جاذب پرولایت بود که یک رزین پلیمری است که وارداتی بود و به‌دلیل قطع واردات، به یک معضل تبدیل شده است. برای حل این مشکل، جاذبی را تولید کردیم که عملکرد جذب بسیار بهتری نسبت به نمونه‌های خارجی نشان می‌دهد و هزینه تمام‌شده پایین‌تری دارد و نیترات را تا حد مطلوبی از آب‌آشامیدنی حذف می‌کند و به‌راحتی قابل احیاست. این نانوجاذب، یک نانوجاذب اکسید معدنی هیبریدی است که تولید داخل ندارد و اولین نمونه داخلی محسوب می‌شود. نمونه رزین پرولایت وارداتی لیتری 150 هزارتومان تمام می‌شود و نانوجاذب تولید ما لیتری 100 هزارتومان خواهد بود که 50 هزارتومان نسبت به نمونه وارداتی ارزان‌تر است.»
او در ادامه می‌گوید: «همچنین ما دو گرید نانوسیلیس را هم تولید کرده‌ایم که یکی از آنها نانوسیلیس فیلر که در تایرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد و دیگری، نانوسیلیس گرید سیمان و بتن است که همه آنها وارداتی هستند و سالانه 4 تا 5 هزار تن از آنها وارد کشور می‌شوند و تامین آنها هم به‌دلیل تحریم‌ها دشوار شده است و به‌دلیل اعلام نیاز شدیدی که در کشور شاهد آن بودیم، به‌سمت تولید این نانوسیلیس‌ها رفته‌ایم. برخی شرکت‌ها تولید نانوسیلیس دارند اما در حوزه‌های ذکرشده کاربردی ندارند. این نانوسیلیس‌ها به‌عنوان مثال، باید پخش‌پذیری خوبی در پلیمر و ساختار لاستیک داشته و دارای ویژگی‌هایی باشند که قابل استفاده در این صنایع خاص باشند. درحال‌حاضر این نمونه‌ها را در مقیاس پایلوت تولید کرده‌ایم و امیدواریم آنها را به تولید نیمه صنعتی و صنعتی برسانیم. نمونه خارجی این نانوسیلیس‌ها کیلویی 100 هزارتومان فروخته می‌شوند و البته گریدهای دارویی آن تا کیلویی 6 میلیون تومان هم در بازار داخل وجود دارند. اما گریدهای ساخت داخل بین کیلویی 50 تا 60 هزارتومان قیمتگذاری می‌شوند که در مقایسه با نمونه‌های خارجی تا 50درصد کاهش قیمت دارند.»